اختلال بلع در سرطان سر و گردن
متاسفانه یکی از مشکلاتی که در اثر سرطان های سر و گردن و یا پس از درمان آن به وجود می آید، مشکل بلع یا اختلال بلع است که البته این اختلال توسط متخصص اختلال بلع قابل درمان و کنترل است.
دیسفاژی به اختلال در بلع گفته می شود. در حالی که دیسفاژی می تواند دلایل زیادی داشته باشد، در بیمارانی که جراحی سر و گردن انجام داده اند، اغلب به دنبال ورود مواد غذایی به ریه ناشی می شود.
پس بیمارانی که دیسفاژی را تجربه می کنند ممکن است “آسپیراسیون” را نیز تجربه کنند. همان طور که قبل تر ذکر شد، آسپیراسیون شرایطی است که غذا، مایعات یا بزاق به طور ناخواسته به داخل ریه می رود.
اختلال بلع در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن چقدر شایع است؟
دیسفاژی یا اختلال بلع در بیماران مبتلا به سرطان های سر و گردن نسبتاً شایع است. یک مطالعه از بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن نشان داد که 45٪ آن ها به دیسفاژی، 2/10٪ به تنگی مری و 7/8٪ به پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریه ناشی از ورود مواد غذایی یه آن) مبتلا شده اند.
در یک مطالعه دیگر ، 1 نفر از 2 بیمار از کاهش کیفیت زندگی خود به دلیل دیسفاژی خبر داد.
به دلیل عوارض سرطان، درمان آن و عوارض جانبی مربوط به درمان، ممکن است بیماران درجات مختلف اختلالات بلع را تجربه کنند.
به عنوان مثال، تومورها ممکن است از عبور مواد غذایی یا مایع از دهان و گلو به مری جلوگیری کنند.
جراحی که تومورها را از بین می برد، ممکن است بافت هایی را که برای عملکرد بلع مهم هستند را نیز از بین ببرد یا به آنها آسیب بزند.
پرتو درمانی یا ترکیبی از پرتو درمانی و شیمی درمانی می تواند باعث التهاب قابل توجه و زخم های دهان (موکوزیت) در طول درمان شود که موجب بلع دردناک (odynophagia) می شود.
جراحی یا پرتودرمانی می تواند باعث تورم (ادم یا لنف ادما) یا زخم (فیبروز) لبه دهان و گلو شود و باعث کاهش عملکرد بلع شود.
سایر مشکلات شایع در بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن که همچنین ممکن است باعث مشکلات بلع شود عبارتند از:
خشکی دهان در اثر پرتو درمانی که موجب چسبناک شدن مواد غذایی، از بین رفتن دندان ها (حقیقی یا مصنوعی) می شود؛ ایجاد مشکلات در جویدن، تغییر طعم و یا تغییر حس های دهان می شود که روند تغذیه بیمار را تغییر می دهد.
علائم اختلال بلع چیست؟
علائم مشکل بلع یا اختلال بلع بسیار متغیر است. بیمار می تواند موارد زیر را تجربه کند:
- سرفه یا خفگی هنگام خوردن یا نوشیدن
- احساس گیر کردن غذا
- غذا یا مایعی که با بلع وارد بینی شده یا خارج می شود
- کاهش توانایی در جویدن یا بلع مواد جامد
- کاهش وزن ناخواسته
- افزایش زمان لازم برای خوردن یک وعده غذایی
- بلع پر تقلا و بلع مکرر
- مشکل در بلعیدن قرص و دارو
- رخ دادن مکرر پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریه ناشی از ورود مواد غذایی به ریه)
حفظ تغذیه متعادل و حفظ آب بدن، اولویت اصلی در طول و بعد از درمان سرطان به منظور ارتقاء بهبودی و بهبودی با حداقل عوارض است.
بیمارانی که در بلع مشکل دارند غالباً وزن کم می کنند. اگر غذا وارد لوله تنفسی (آسپیراسیون) شود، ممکن است ذات الریه یا انسداد ایجاد شود.
اگر بیماران نتوانند وزن خود را با تغذیه از طریق دهان حفظ کنند و از آسپیراسیون رنج ببرند، ممکن است به کار گیری یک لوله تغذیه لازم باشد.
چگونه بیماری تشخیص داده می شود؟
وجود دیسفاژی اغلب از طریق تاریخچه علائم بیمار قابل اثبات است. برای بررسی کامل عملکرد بلع، انجام آزمایش های اضافی مانند ویدیوفلوروسکوپی یا نیزوآندوسکوپی ممکن است مورد نیاز باشد.
آزمایش بلع باریم یا ویدیوفلوروسکوپی
این یک آزمایش اشعه ایکس است که می تواند برای شناسایی مسیر عبور مواد غذایی و یا تنگی مسیر بلع استفاده شود. دکتر فرشاد خسروی این تست را به همراه متخصصین رادیولوژی انجام می دهد.
از بیماران خواسته می شود که یک ماده سفید رقیق شده به نام باریم (ماده حاجب) را ببلعند و تصاویر اشعه ایکس برای ارزیابی مناطق باریک یا ناهنجاری های عملکرد بلع بدست می آید.
اگر مشخص شد که دچار اختلال در بلع هستید، متخصص اختلال بلع تعیین خواهد کرد که آیا راه هایی برای جبران عملکردی بلع وجود دارد یا خیر. همچنین این متخصص می تواند انواع زیادی از اختلال بلع را بطور کامل درمان کند.
ارزیابی آندوسکوپی بلع (FEES)
این یک روشی است که پزشکان و متخصصین بلع، مستقیماً با استفاده از دوربین انعطاف پذیر، عملکرد بلع را از طریق بینی بررسی می کنند.
این روش پزشک را قادر می سازد تا ضمن اجتناب از قرار گرفتن در معرض اشعه، به طور مستقیم مشخص کند که غذا به کجا می رود و در کدام قسمت، بلعیدن غذا مشکل است.
ضبط های ویدئویی ایجاد می شود و از این موارد می توان به عنوان ابزاری برای ارائه بازخورد تعامل با بیمار در مورد توانایی یا عدم توانایی آن ها در بلع غذا و مایع استفاده کرد.
دیسفاژی ناشی از سرطان سر و گردن چگونه درمان می شود؟
برای بیمارانی که تحت پردرمانی یا ترکیبی از شیمی درمانی و پرتو درمانی قرار گرفته اند، مطالعات نشان داده اند که ادامه استفاده از ماهیچه ها و تحریک بافت های گلو در حین درمان باعث بهبود عملکرد بلع می شود.
باید در تمام مدت درمان سرطان، به اندازه ای که می توانید به خوردن و نوشیدن خود ادامه دهید. انجام این کار باعث می شود ماهیچه ها قوی تر و سالم تر باشند.
تیم درمانی شما که به طور معمول شامل یک متخصص اختلال بلع، متخصص تغذیه و پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یا جراح مغز و اعصاب است، تعیین می کنند که کدام غذا ها بلع آسان تری برای شما دارند.
اگر احساس کنند که عملکرد بلع شما ضعیف است، ممکن است برای به دست آوردن کالری کافی، از لوله تغذیه استفاده کنید.
حتی اگر به کار گیری لوله تغذیه ای لازم باشد، ادامه دادن به بلع و انجام تمرینات بلع از اهمیت بالایی برخوردار است.
در صورت بروز دیسفاژی توصیه می شود که به یک آسیب شناس گفتار و زبان که در زمینه بلع و اختلال آن متبحر باشد مراجعه کنید.
این افراد برای آزمایش عملکرد بلع، آموزش توصیه هایی در مورد رژیم غذایی بی خطر و انجام درمان بلع آموزش دیده اند.
درمان دیسفاژی ممکن است شامل یک برنامه ورزشی خاص برای بازیابی قدرت و دامنه حرکت سازه های عضلات بلع یا آموزش در استفاده از تمرین های جبرانی برای بهبود کارایی بلع و جلوگیری از آسپیراسیون باشد.
بیشتر بخوانید: آسپیراسیون چیست؟
درمان دیسفاژی می تواند کوتاه مدت باشد یا چندین ماه طول بکشد. موفقیت در درمان امكان پذیر است و خوشبختانه بیشتر بیماران قادرند غذا را از طریق دهان مصرف کنند، اگرچه ممکن است نیاز به اصلاح رژیم غذایی باشد.
فیزیوتراپی و دستگاه های حرکتی منفعل ممکن است به انقباض عضلات فک (تریسموس) که نتیجه اقدامات پرتودرمانی است، کمک کنند.
اگر تنگی مری ایجاد شود، استفاده از دوربین جهت معاینه و اتساع در اتاق عمل می تواند پیشرفت چشمگیری را ایجاد کند.
در دراز مدت، اکثر بیماران بسیار خوب عمل می کنند و با درمان مناسب، رژیم غذایی نرمال یا تقریباً طبیعی را از سر می گیرند.
با این حال، برخی از بیماران ممکن است مشکلات بلع طولانی مدت را تجربه کنند که بر انواع غذاهایی که قابل خوردن هستند تأثیر می گذارد.
درصد کمی از بیماران دارای مشکل بلع شدید هستند که لزوم استفاده از لوله تغذیه دائمی را دارند. تشکیل بافت اسکار می تواند بر عملکرد بلع، ماه ها سال ها پس از اتمام درمان تأثیر بگذارد.
شرایط هر بیمار متفاوت است و بنابراین تشخیص و درمان به صورت فردی تعیین می شود.
بیشتر بخوانید: سکته مغزی و اختلال بلع
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنم؟
مواردی که شما را مجبور به تماس با متخصص اختلال بلع خود می کند عبارتند از:
- عدم توانایی در خوردن چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می برید
- سرفه مداوم یا خفگی به هنگام خوردن غذا
- پنومونی مکرر
- درد جدید با خوردن غذا
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- تغییر غیر قابل توضیح در غلظت مواد غذایی که می توانید بخورید
- کاهش لذت غذا خوردن
بیشتر بخوانید: درمان اختلال بلع در سالمندان
اگر خودتان یا یکی از عزیزان تان مبتلا به سرطان سر و گردن شده اید و به خاطر آن از مشکل بلع رنج می برد، می توانید برای معاینه، تشخیص و درمان اختلال بلع در غذاها و مایعات و یا مشکل آسپیراسیون، با کلینیک دکتر فرشاد خسروی متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
