اختلال بلع نوزادان
یکی از مهم‌ترین نگرانی هایی که دوران بستری نوزادان پس از تولد را طولانی‌تر می‌کند، اختلال تغذیه و بلع نوزادان یا همان دیسفاژی است. میزان شیوع اختلال تغذیه و بلع در نوزادان نارس حدود 26% درصد است. که این میزان دوبرابر شیوع این اختلال در نوزادان سالم است (13%)∙
دیسفاژی در نوزادانی که دچار مشکلاتی در سیستم عصبی خود هستند بطور چشمگیری در حدود 90% شیوع دارد∙
فرضیۀ مورد تایید این است که علت افزایش شیوع اختلالات تغذیه، افزایش شانس زنده ماندن نوزادان و کودکانی است که دارای بیماری‌های خاص بوده و همچنین افزایش طول عمر افراد مبتلا به دیسفاژی که در دوران کودکی بدان مبتلا شده‌اند نیز از علل آن است.
بنابر گزارش تحقیقات صورت گرفته توسط مرکز ملی آمار بهداشت ایالت متحده در 2010، روزانه 116000 نوزاد تازه متولد شده، با تشخیص مشکلات تغذیه و بلع، از بیمارستان مرخص می‌شوند.
میزان شیوع این بیماری برای کودکان مبتلا به اختلالات رشدی، حدود 30 تا 80 درصد است.
والدین و پزشکان در مواجه با نوزادانی که مبتلا به اختلال بلع دهانی هستند، باید راهکارهای بلندمدت تغذیه و بلع را فراگیرند.
اختلال و مشکلات تغذیۀ نوزدان شامل طیف وسیعی از مشکلات میشود که ممکن است با اختلال بلع همراه باشد.
علائم اختلال تغذیه نوزادان
- بی‌اشتهایی یا بی‌میلی کودک
- در مراحل پیشرفته، بدرفتاری و پرخاشگری هنگام غذاخوردن
- پائین بودن نرخ رشد نوزاد از نرخ رشد بهینه
دیسفاژی متشکل از دو کلمۀ دیس به معنی غیرطبیعی و فاژی به معنای بلع است. دیسفاژی یا به عبارتی اختلال بلع نوزدان ممکن است در یک یا چهار سطح بلع ایجاد شود. که گاهی منجر به آسپیراسیون (ورود غذا به نای) یا وارد شدن شیر مادر به حفرۀ بینی نوزاد می‌گردد.
اختلالات تغذیه و بلع نوزدان یک مشکل شایع جهانی است. که الگوی تغذیه و بلع نوزادان و کودکان نوپا را، دچار مشکل می‌کند.
در نوزادانی که دچار وضعیت‌های پرخطرهستند، از جمله:
- نوزادانی با زایمان زودرس
- وزن کم
- آنومالی مادرزادی
- ناهنجاری های ساختاری
- مشکلات تنفسی
- بطور کلی پس از عمل جراحی
- مشکلات عصبی
- اختلالات متابولیک
- سندرم ژنتیکی
- اختلال دستگاه گوارش و انواع سپسیس. مراحل رشد و تکامل نوزاد و یادگیری مهارت های غذاخوردن و بلع مستقل دچار تأخیر میشود.
عوارض اختلالات تغذیه و بلع مزمن در نوزادان
- نفرت غذایی
- آسپیراسیون، ذات‌الریه و وضعیت ریوی در معرض خطر
- کم آب شدن بدن
- اختلالات دستگاه گوارشی مانند یبوست یا اسهال
- کاهش وزن و سوءهاضمه
- اختلال نشخوار
- نیاز مداوم به تغذیۀ روده‌ای و یا تغذیه به صورت تزریق وریدی
- تاثیرات روانی و اجتماعی بر نوزاد و والدین نوزاد
- اختلال تغذیه و بلع در کودکان و بزرگسالان منجر به مشکلاتی چون خفگی، سوءهاضمه و یا کمبود تغذیه میشود.
نشانه‌ها و علائم
علائم و نشانه های این اختلال، براساس فاز و مرحلۀ اختلال، سن نوزاد و مراحل تکامل اختلال متفاوت و متنوع است. برخی از این علائم شامل موارد زیر میشود:
- سرفه کردن و یا احساس خفگی در حین غذا خوردن و یا پس از آن
- اشک‌آلود شدن چشم ها در حین غذا خوردن
- مشکلات تنفسی در حین غذا خوردن که از نشانه های آن: افزایش دفعات تنفس، افزایش یا کاهش تپش قلب، سیانوز، آپنه است.
- عملکرد واکنشی نوزاد هنگام غذاخوردن کاهش می‌یابد.
- دشواری در شروع بلع
- تراوش کردن غذا یا شیر از دهان نوزاد و دشواری در کنترل آن
- پرهیز نوزاد از گرفتن پستان مادر و یا بطری شیر
- احساس خفگی بویژه پس از غذا خوردن
- بیماری های مکرر تنفسی
- رفلاکس نوزاد
- تب کردن پس از غذا خوردن
- بیرون آمدن غذا از دهان
- بیرون آمدن غذا از بینی
- خش‌دار شدن صدا در حین و پس از غذاخوردن
- طولانی شدن زمان بلع غذا
- تقسیم کردن غذا به تکه‌های کوچک قابل هضم
- استفراغ( آب دهان بیش از حد معمول برای نوزادان)
- خس خس سینه
- استریدور با فرکانس بالا هنگام غذاخوردن
تشخیص اختلال بلع نوزادان
در مرحلۀ اول، متخصص گفتار و زبان، تشخیص اختلال تغذیه و بلع و ارزیابی بالینی را انجام می‌دهد.
برای کودکان زیر یکسال، ارزیابی بالینی شامل مورادی چون بررسی مهارت‌های پیش تغذیه‌ای کودک و رفلاکس، بررسی آمادگی کودک برای تغذیۀ دهانی، توانایی کودک در مکیدن مواد مغذی و غیرمغذی و همچنین ارزیابی تغذیۀ کودک از پستان مادر و شیشه شیر است.
متخصص و آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌بایست دانش گسترده‌ای در زمینۀ جنین‌شناسی، تکامل نوزاد پیش و پس از تولد، موضاعات پزشکی رایج برای نوزادان نارس و نوزادانی که دچار وضعیت‌های خاص پزشکی هستند و همچنین دانش عمومی در رابطه با رشد اولیه نوزاد در اختیار داشته باشند.
در صورتی‌که در مرحلۀ ارزیابی بالینی، ناهنجاری و مشکلات فیزیکی و آناتومی تشخیص داده شود بیمار به یک متخصص ارجاع داده میشود.
در صورتی‌که نیاز به تشخیص دقیق‌تر باشد، از تجهیزات لازم برای ارزیابی و تشخیص مشکلات بلع نوزدان چون مطالعات ویدیوفلوروسکوپی بلع و یا ارزیابی آندوسکوپی فیبراپتیک بلع استفاده میشود.
مطالعات ویدیوفلوروسکپی به عنوان یک آزمون استاندارد طلایی برای بررسی اختلالات بلع شناخته شده است. از این آزمایش برای تعیین و تشخیص بلع مطمئن و بی‌خطر استفاده میشود.
از مانومتری حلق-مری به عنوان یک روش مکمل استفاده میشود. که اطلاعاتی را در مورد پویایی فرایند بلع در بیمار فراهم می‌کند.
ویدیو فلوروسکوپی، روشی است که آناتومی حلقی دهانی و مری را که مرتبط با بلع هستند را با قرارگیری کوتاه در برابر اشعۀ فلوروسکوپی ارزیابی می‌کند.
اگر کنتراست فلوروسکوپی بدون مشکل و با اطمینان عبور کند، تغذیۀ خوراکی توصیه میشود. مشاهدات رادیولوژیکی ممکن است اختلالات بلع چون رفلاکس نازوفارنکس، پریدن غذا به حنجره، آسپیراسیون و فروبردن با تاخیر غذا را تشخیص دهند.
ارزیابی آندوسکوپی فیبراپتیک بلع نیز یکی از اولین روش‌هایی است که در بررسی اختلالات بلع مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این روش مزایایی زیادی دارد. از جمله:
آسان بودن، قابل تحمل بودن، امکان استفاده از بررسی های جانبی، مقرون به صرفه بودن و عدم استفاده از کنتراست و تابش اشعه.
مطالعات ویدیوفلوروسکوپی بلع و یا ارزیابی آندوسکوپی فیبراپتیک بلع اغلب به عنوان روش‌های مکمل در بررسی اختلالات بلع استفاده میشود.
بیشتر بخوانید: پس زدن سینه مادر : چرا نوزاد سینه مادر را نمی گیرد؟
درمان و مدیریت؛ رویکرد چندرشته‌ای
درمان اختلال عملکرد تغذیه و بلعیدن نوزاد که منجر به آسپیراسیون میشود، یک چالش تشخیصی و درمانی بوده که اغلب به تلاش یک تیم چندرشته‌ای هماهنگ شده متشکل از:
- خانواده یا سرپرست نوزاد
- متخصص نوزادشناسی
- آسیب شناسان زبان گفتار با تخصص در تغذیه و بلع
- تخصص‌های گزینشی در زمینۀ کودکان ( متخصص ریه، معده، متخصص بیماری‌های معده، متخصص گوش و حلق و بینی ، متخصص مغز و اعصاب ، و متخصص اطفال)
- روانشناسان بالینی
- مشاور شیردهی
- متخصص تغذیه و رادیولوژیست
- یک تیم پرستار ویژه نوزادان نیاز دارد.
رویکردهای مدیریت اختلال بلع و دیسفاژی نوزادان بستگی به الگوهای تغذیه و رشد کودک، شناسایی سیستم و یا اندامی که در بلع اختلال ایجاد می‌کند و آسیب‌شناسی بالینی دارد.
چنین رویکردهایی پایه و اساس درمان های جداگانه را تشکیل می‌دهد.
بسته به نوع تسهیلات، تخصص حرفه ای مورد نیاز و جمعیت مورد مطالعه، ممکن است متخصصان پزشکی و توانبخشی دیگری نیز بکار گرفته شوند.
متخصص آسیب شناسی گفتار که متخصص تغذیه و اختلالات بلع نیز هست به طور معمول با پزشک معالج و تیم مراقبت های حرفه‌ای در بخش‌های بالینی و بیمارستان همکاری می‌کند.
رویکرد آسیب شناس گفتار، با توجه به هدف و وضعیت کودک، ممکن است یک برنامۀ کوتاه‌مدت و یا یک هدف بلندمدت باشد.
تمرکز برنامه كوتاه مدت بر تسهيل پیشرفت مهارت‌هاي تغذيه‌ای نوزاد و كمك به نوزاد برای رسیدن به وضعیت پایدار در هر سطحی که ممکن است در تغذیه و بلع دهانی از اهمیت برخوردار باشد، مبتنی است.
روش های درمانی اختلال بلع نوزادان و یا تغذیه ( اگرچه درمان به این روش‌ها منحصر نمی‌شود):
- ارتباطات: متخصصان و آسیب‌شناسان گفتار وضعیت استرس نوزاد را کنترل می‌کنند. و به والدین و سایر مراقبان نوزاد آموزش می‌دهند تا سیگنال ها و رفتارهای ارتباطی نوزاد را بشناسند و تفسیر کنند(حرکات غیر ارادی نوزاد، حالت و توجه).
- آمادگی برای تغذیه دهانی: متخصصان و آسیب‌شناسان گفتار به بهبود توانایی نوزاد در بیدار شدن و بیدار ماندن هنگام تغذیه از شیر مادر و هماهنگی تنفس با مکیدن و بلع و تشخیص وجود یا عدم وجود آپنه در نوزاد کمک می‌کنند.
- انجام اقداماتی به منظور افزایش آمادگی نوزاد برای تغدیه، از جمله روش مراقبت کانگورویی، مکیدن اشیای غیرخوراکی و بکارگیری پروتکل‌های تغذیه.
سایر اقداماتی که با توجه به علت و شدت اختلال نوزاد، نقش بسزایی در بهبود تغذیه دهانی بیمار دارند، شامل این موارد است:
- قرارگیری در موقعیت مناسب. قرارگیری کودک در انکوباتور یا گهواره نقش زیادی در پایداری فیزیولوژیکی نوزاد و رشد و پیشرفت ساختار عصبی او دارد.
- استفاده از موقعیت یا پوزیشن های مختلف هنگام شیر دادن از پستان.
- روش‌های تغذیۀ جایگرین، استفاده از شیشۀ شیر در کنار شیر دادن از پستان.
- تغییر سایز سوراخ شیشۀ شیر نوزاد( گاهی تغییر در شکل، اندازه و سرعت جریان شیشه) که معمولاً به قدرت مکیدن نوزاد و غلظت مایعات بستگی دارد.
- انجام روش هایی برای تحریک حسی و دهانی برای نوزادانی که قادر به تغذیه از پستان مادر و شیشه شیر نیستند.
- تمرین مکیدن مواد غیرمغذی که با هدف تقویت مکیدن و ارائه الگوی مکیدن ریتمیک انجام میشود.
- کنار گذاشتن تغذیۀ لوله‌ای برای نوزادانی که از این راه تغذیه می‌کنند.
- استفاده از مایعات غلیظ.
- انجام تمریناتی برای تحریک ارتفاع حنجره و تنگ شدن آن با روش لمس کف دستی.
در موارد شدید، در ادامۀ روند درمان اختلال تغذیه و بلع برای تامین نیاز نوزاد به غذا و مایعات ممکن است روش تغذیۀ داخلی مانند استفاده از لولۀ تغذیه و سایر روش‌های دیگر در این زمینه استفاده شود. و یا همچنین از غذای کمکی (استفاده از تغذیۀ دهانی در کنار تغذیۀ داخلی) استفاده میشود.
در برنامۀ طولانی‌مدت درمان تغذیه و بلع نوزاد، روند درمان پس از ترخیص نوزاد از NICU به صورت روش‌های درمان سرپایی همچنان ادامه می‌یابد.
بیشتر بخوانید: لوله تغذیه در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU)
یک متخصص درمان اختلالات بلع می تواند در تشخیص علت مشکل بلع کودک و درمان آن با استفاده از روش های گوناگونی چون لوله تغذیه به شما کمک کند.
کلینیک درمان اختلالات بلع دکتر خسروی با استفاده از نوین ترین روش های درمانی اختلالات بلع آماده خدمات رسانی به شما عزیزان است. برای دریافت نوبت با شماره زیر تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
