مشکل بلع در سکته مغزی (دیسفاژی)
مشکل بلع یا اختلال بلع در سکته مغزی یکی از مشکلات و آسیب های شایع و عوارض این مشکل است.
آسپیراسیون یک مشکل شایع برای افراد مبتلا به دیسفاژی (Dysphagia) است و هنگامی اتفاق می افتد که چیزی که شما بلعیده اید وارد مجرای تنفسی و ریه ها شود.
سكته مغزي می تواند باعث نوعی اختلال بلع به نام دیسفاژی شود و این اختلال در صورت عدم شناسایی و مدیریت، می تواند منجر به سو تغذیه، ذات الریه و ناتوانی شود.
به طور معمول آسپیراسیون باعث یک سرفه شدید می شود، اما سکته مغزی می تواند باعث کاهش حس نیز بشود و در این حالت شما ممکن است ندانید که دچار آسپیراسیون شده اید (آسپیراسیون پنهان).
در مدتی که بعد از سکته مغزی در بیمارستان هستید، تست های غربالگری را انجام خواهید داد تا میزان توانایی شما در بلع را تشخیص داده شود.
اگر در بلع مشکلی دارید، تا زمانی که گفتاردرمانگر یا یک آسیب شناس گفتار و زبان به خوبی شما را طبق موارد زیر ارزیابی نکرده است، اجازه غذا خوردن ندارید:
- عضلات در دهان شما حرکت می کند.
- می توانید ببلعید.
- حنجره شما کار می کند.
آسیب شناس گفتار و زبان ممکن است توصیه کند آنچه که می خورید و می نوشید را تغییر دهید. به دلیل این که جویدن بعضی از مواد غذایی دشوار است و مایعات رقیق اغلب بلعیدن دشوارتری دارند.
آسیب شناس گفتار و زبان مشخص می کند چه زمانی می توان غذاهای معمولی روزانه را مصرف کرد.
تغذیه کافی ضروری است. بنابراین اگر بلعیدن برای شما مشکل است، شاید استفاده از یک لوله تغذیه برای رفع نیازهای غذایی به شما پیشنهاد شود.
بیشتر بخوانید: تعبیه لوله تغذیه (گاستروستومی)
درمان مشکل بلع در سکته مغزی
آسیب شناس زبان و گفتار، یک برنامه درمانی را برای رفع نیازهای خاص شما تهیه می کند که شامل تمرین هایی برای بهبود هماهنگی حرکات عضلات در دهان و گلو است.
برای کمک به جبران عملکرد از دست رفته، این طرح همچنین می تواند از شما بخواهد:
- سر خود را به یک طرف بچرخانید تا از مجرای تنفسی خود بهتر حفاظت کنید.
- برای به حداقل رساندن احتمال پریدن در مجرای تنفسی، مقدار کمی از مایعات را در هر بار نوشیدن، مصرف کنید.
اقدامات احتیاطی رایج
این موارد احتیاطی رایج ممکن است به شما در بلع ایمن کمک کند:
- هنگام خوردن یا نوشیدن به شکل صاف بنشینید.
- تکه های غذا و جرعه های کوچکی از آب را مصرف کنید.
- به هنگام خوردن یا نوشیدن عجله نکنید.
- تمام مواد غذایی را از دهان خود پاک کنید.
علل بروز مشکلات بلع پس از سکته مغزی
انواع مختلفی از دیسفاژی وجود دارد اما اکثر بیماران پس از سکته مغزی دچار دیسفاژی دهانی حلقی می شوند که در اثر شوک عصبی سکته مغزی اتفاق می افتد.
هنگامی که بخشی از مغز که عضلات گلو را کنترل می کند تحت تأثیر سکته مغزی قرار گیرد می تواند توانایی بلعیدن را مختل کند.
شدت دیسفاژی متغیر است. برخی بیماران سکته مغزی در بلعیدن مشکل داشته و برخی دیگر به هیچ وجه نمی توانند چیزی ببلعند.
این مشکل می تواند عوارض دیگری نیز به همراه داشته باشد.
عوارض دیسفاژی پس از سکته مغزی
دیسفاژی شرایطی است که باید بسیار جدی گرفته شود بنابراین بهتر است برای پشتیبانی با یک تیم پزشکی همکاری کنید.
بیماران مبتلا به دیسفاژی بیشتر مستعد ابتلا عوارض زیر هستند:
پنومونی آسپیراسیون
استنشاق تصادفی مواد غذایی یا مایعات می تواند باکتری ها را وارد ریه ها کرده و منجر به پنومونی آسپیراسیون شود.
خفگی
مشکل در بلع خطر خفگی که یک اتفاق بالقوه مرگبار است را افزایش می دهد. به همین دلیل لازم است در صورت داشتن دیسفاژی و خصوصاً هنگام خوردن غذا کنترل دقیق انجام شود.
سوء تغذیه
دیسفاژی خوردن و نوشیدن را دشوارتر کرده و این مشکل می تواند منجر به سوء تغذیه و سایر عوارض جانبی مرتبط با آن مانند کاهش وزن غیر ارادی، آتروفی عضلانی (بدلیل عدم تغذیه مناسب) و کم آبی بدن شود.
اکنون که علل و خطرات دیسفاژی بعد از سکته مغزی را می دانید اجازه دهید درباره روش های بهبودی صحبت کنیم.
توانایی بلعیدن مجدد پس از سکته مغزی
خبر خوب این است که بلعیدن مهارتی است که بسیاری از بیماران سکته مغزی از طریق توانبخشی می توانند مجدداً بدست آورند.
در اینجا مراحلی آورده شده است که با دنبال کردن آن ها می توانید پس از سکته مغزی مجدداً مهارت بلعیدن را بدست آورید:
مرحله 1: با یک آسیب شناس گفتار و زبان همکاری کنید
آسیب شناس گفتار و زبان شخصی است که در زمینه اختلالات گفتاری که شامل مشکلات بلع مانند دیسفاژی می شود آموزش دیده است.
گرچه بلعیدن ربطی به صحبت کردن ندارد اما به دلیل این که عضلات دهانی درگیر می شوند این مشکل در گروه گفتار قرار می گیرد.
یک آسیب شناس گفتار و زبان می تواند شرایط مخصوص شما را ارزیابی کرده و برای شما یک برنامه توانبخشی منحصر به فرد تهیه کند.
بشدت توصیه می شود با یک آسیب شناس گفتار و زبان همکاری کنید چراکه عوارض دیسفاژی مرگبار است!
با همکاری با یک متخصص بسیار ماهر از سلامتی و زندگی خود محافظت کنید.
مرحله 2: انجام تمرینات بلعیدن
این احتمال وجود دارد که آسیب شناس گفتار و زبان از شما بخواهد تمرینات بلع را انجام دهید. هدف از انجام این کار احیای مغز از طریق انعطاف پذیری عصبی است.
انجام مکرر تمرینات بلع انعطاف پذیری عصبی و شکل گیری شبکه های عصبی جدید در مغز را تحریک می کند.
این مسیرهای عصبی مجدداً ارتباط مغز وعضلات را برقرار می کنند تا بتوانید دوباره توانایی بلعیدن را به دست آورید.
تکرار و پایداری مهم است زیرا مغز برای احیای خود به تحریک زیادی احتیاج دارد.
از آسیب شناس گفتار و زبان بخواهید برای شما تمرینات بلع تجویز کند تا به تنهایی در خانه انجام دهید و در نتیجه بتوانید تکرار مورد نیاز برای بهبودی را حفظ کنید.
مرحله 3: برخی از برنامه های آفازی را امتحان کنید
آفازی یک اختلال زبانی بعد از سکته مغزی است و از آنجا که همانند دیسفاژی احتمالاً به تمرین مجدد عضلات حرکتی دهان نیاز است این دو مشکل با یکدیگر در ارتباط هستند.
می توانید علاوه بر تمریناتی که آسیب شناس گفتار و زبان توصیه کرده است از برنامه های آفازی که شامل تمرینات بلعیدن می باشد نیز استفاده کنید.
به عنوان مثال برنامه ورزش های حرکتی دهان Lingraphica SmallTalk شامل تمرینات زیادی برای کمک به بهبود بلع پس از سکته مغزی است.
تمرین روزانه به شما کمک می کند به بهترین نتایج دست یابید بنابراین می توانید خودتان این تمرین ها را میان جلساتی که با آسیب شناس گفتار و زبان دارید انجام دهید.
مرحله 4: تحریک الکتریکی را در نظر بگیرید
اکثر بیماران با تحریک الکتریکی در توانبخشی سکته مغزی که تنها برای بهبود حرکت پا و بازو انجام می شود آشنا هستند.
با این وجود تحریک الکتریکی می تواند در کمک به بازیابی حرکتی در موارد مختلف از جمله دیسفاژی و مهارت های حرکت دهان نیز مفید باشد.
این کار با قرار دادن تکانه های الکتریکی بر روی عضلات گلو انجام شده و با ارسال تحریک اضافی به مغز به ترغیب انعطاف پذیری عصبی کمک می کند.
استفاده از محرک الکتریکی در کنار تمرینات توانبخشی می تواند به پیشرفت نتایج کمک کند.
با پزشکان همکاری کرده و درباره مناسب بودن تحریک الکتریکی با آن ها صحبت کنید.
نکته: برای تهیه وسیله تحریک الکتریکی برای گلو معمولاً به تجویز پزشک متخصص احتیاج خواهید داشت.
مرحله 5: با استفاده از تکنیک های جبرانی بدون خطر غذا بخورید
تمرینات بلعیدن و تحریک الکتریکی از مؤثرترین روش ها برای بلعیدن مجدد پس از سکته مغزی هستند اما دستیابی به نتایج زمان خواهد برد.
همچنین لازم است برای به حداقل رساندن خطر خفگی یا آسپیراسیون خاموش ایمنی خود را حفظ کنید.
در اینجا چند نکته برای ایمنی بیشتر در ارتباط با دیسفاژی آورده شده است:
- غذاهای نرم بخورید زیرا جویدن آن ها راحت تر است.
- مایعات غلیظ بنوشید چراکه نسبت به مایعات رقیق آهسته تر عمل کرده و احتمال خفگی کاهش می یابد.
- سعی کنید صاف بنشینید و هرگز هنگام غذا خوردن دراز نکشید!
- به آرامی غذا بخورید زیرا این کار خطر خفگی را تا حد زیادی کاهش می دهد.
- از خوردن غذاهایی با مواد مختلف مانند سوپ هایی که محتویات آن درشت است خودداری کنید چراکه این کار در صورت داشتن دیسفاژی دشوار و خطرناک است.
این روش های جبرانی می توانند در طول توانبخشی از سکته مغزی به حفظ ایمنی کمک کنند.
هنگامی که توانستید بعد از سکته مغزی به تدریج مجدداً غذا را ببلعید مطمئن شوید که هنگام خوردن غذاهای جدید فردی نزدیکتان باشد.
ایمنی شما بیش از هر چیز دیگری مهم است!
دیسفاژی بعد از سکته مغزی چقدر طول می کشد؟
دیسفاژی در هر فرد متفاوت است بنابراین بهبودی هر کدام نیز متفاوت خواهد بود. دانستن مدت زمان بهبودی بیمار از دیسفاژی غیرممکن است.
گاهی دیسفاژی بدون هیچ درمانی از بین می رود که پدیده ای به نام بهبودی خود به خود است. در صورتی که سکته مغزی خفیف باشد احتمال بهبودی خود به خود بیشتر است.
بر اساس گفته های انجمن نورولوژي اروپا سكته هاي شديدتر منجر به آسيب هاي ماندگارتر خواهند شد. چنانچه دیسفاژی شدید باشد اغلب لازم است برای ماه اول از لوله های تغذیه استفاده شود.
ما نمی دانیم بهبودی از سکته مغزی چه مدت طول می کشد اما مطمئناً پیروی مداوم از برنامه توانبخشی احتمال بهبودی را افزایش خوهد داد.
چشم انداز بیماران سکته مغزی مبتلا به دیسفاژی
شاید برخی از بیماران بخصوص اگر سکته مغزی خفیف باشد به طور کامل از دیسفاژی بهبود یابند. سایر بیماران به لوله تغذیه نیاز دارند که در صورت شدید بودن سکته مغزی احتمال آن بیشتر خواهد بود.
با آسیب شناس گفتار و زبان همکاری کرده و از او درباره تمرینات بلع که می توانید در خانه انجام دهید سوال بپرسید.
این کار به شما کمک می کند تا روزانه و بطور مداوم ورزش کنید و به این ترتیب مغز خود را مجدداً احیا کرده و بهبود می یابد.
از همه مهمتر این است که هرگز امید خود را از دست ندهید.
داستان های موفقیت آمیز زیادی درباره بیماران سکته مغزی وجود دارد که نسبت به آنچه انتظار می رفت بهبودی بیشتری داشته اند. چراکه به خودشان ایمان داشته و تلاش می کنند. موفق باشید!
بیشتر بخوانید: توانبخشی بلع با تمرین بیماران سکته مغزی
شما می توانید برای آغاز درمان مشکل بلع یا اختلال بلع در سکته مغزی جهت دریافت مشاوره با دکتر فرشاد خسروی و کلینیک اختلال بلع تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
بسیار عالی