اختلالات بلع
اختلالات بلع به معنی اختلال در عبور جامدات یا مایعات از دهان به معده، فقدان احساس حلقی یا بسیاری دیگر از نارسایی ها در مکانیسم بلع است.
اختلال بلع از علائم دیگر مانند اودینوفاژی که به معنی بلع دردناک است و گرفتگی در گلو، که احساس وجود یک برآمدگی در گلو است، تمایز داده می شود.
یک فرد می تواند بدون اودینوفاژی، اختلال بلع داشته باشد (اختلال بدون درد)، بدون اختلال بلع، اودینوفاژی داشته باشد (درد بدون اختلال) یا هر دو را با یکدیگر داشته باشد.
علائم و نشانه های اختلالات بلع
برخی بیماران، آگاهی محدودی نسبت به اختلال بلع خود دارند، بنابراین عدم وجود علامت، به معنی عدم وجود بیماری زمینه ای نیست.
زمانی که اختلال بلع، بدون تشخیص یا درمان باقی می ماند، بیماران در معرض خطر بالای ورود مواد به مسیر تنفسی و در نتیجه ی آن، ابتلا به ذات الریه قرار دارند.
برخی افراد، دچار “ورود خاموش مواد به مسیر تنفسی” می شوند و سرفه یا علائم ظاهری ورود مواد به مسیر تنفسی را نشان نمی دهند.
عدم تشخیص اختلال بلع می تواند منجر به از دست دادن آب، سوء تغذیه و نارسایی کلیوی نیز شود.
برخی علائم و نشانه های اختلال بلع دهانی-حلقی عبارت اند از اختلال در کنترل غذا در دهان، ناتوانی در کنترل غذا یا بزاق در دهان، اختلال در آغاز بلع، سرفه، خفگس، ذات الریه، کاهش وزن بی دلیل، صدای خشن یا غرغره مانند پس از بلع، استفراغ از بینی و اختلال بلع.
زمانی که از بیمار پرسیده می شود غذا کجا گیر کرده است، اغلب به ناحیه گردنی اشاره می کنند. مکان واقعی انسداد، همواره در همان سطحی که انسداد احساس می شود یا زیر آن است.
شایع ترین علامت اختلال بلع مری، ناتوانی در بلع غذای جامد است که بیمار، آن را به صورت “گیر کردن” یا “نگه داشته شدن” پیش از ورود آن به معده یا بازگشت آن به بالا توصیف می کند.
بلع دردناک یا اودینوفاژی، علامت شاخصی است که می تواند به میزان بالایی نشانگر سرطان باشد، اگرچه دلایل بی شمار دیگری نیز دارد که مرتبط با سرطان نیست.
آشالازی، استثنای اصلی در الگوی معمول اختلال بلع است، به صورتی که بلع مایعات، نسبت به جامدات، اختلال بیشتری را ایجاد می کند.
در آشالازی، یک تخریب ایدیوپاتیک در گره عصبی پاراسمپاتیک شبکه عصبی لایه عضلانی روده وجود دارد که منجر به باریک شدگی بخش تحتانی مری و نارسایی حرکت دودی شکل در سرتاسر آن می شود.
عوارض اختلالات بلع
عوارض اختلال بلع، شامل ورود مواد به مسیر تنفسی، ذات الریه، از دست دادن آب و کاهش وزن است.
طبقه بندی و علت یابی اختلالات بلع
اختلال بلع به چند نوع اصلی طبقه بندی می شود:
- 1. اختلال بلع دهانی-حلقی
- 2. اختلال بلع مری و انسدادی
- 3. مجموعه علائم عصبی-عضلانی
- 4. اختلال بلع عملکردی، در برخی بیماران به صورت عدم وجود هیچ گونه علت اندامی برای اختلال بلع تعریف می شود.
رویکرد تشخیصی اختلالات بلع
پرسیدن از بیمار در مورد سوزش قفسه سینه یا بازگشت اسید، در روند تشخیص ضروری است زیرا بیماری رفلاکس معده-مری (GERD)، شایع ترین بیماری مرتبط با اختلال بلع است.
- تست مری و حنجره می تواند امکان مشاهده مستقیم حفرات را فراهم کند.
- بررسی تحرک مری، در موارد آشالازی مری و اسپاسم انتشاری مری مفید است.
- اولتراسونوگرافی و سی تی اسکن، در یافتن علت اختلال بلع، بسیار مفید نیستند؛ اما می توانند وجود توده در میان پردده و آنوریسم آئورت را شناسایی کنند.
- FEES (ارزیابی اندوسکوپی فیبراپتیکی بلع)، گاهی با ارزیابی حسی، معمولا توسط یک متخصص اختلال بلع کلامی انجام می شود. این فرآیند شامل خوردن غلظت های مختلف توسط بیمار است.
- صداها و ارتعاشات بلع می تواند برای بررسی اختلال بلع مورد استفاده قرار گیرد اما این روش ها در مراحل اولیه تحقیقاتی قرار دارند.
تشخیص افتراقی اختلالات بلع
تمام دلایل اختلال بلع، به عنوان تشخیص های افتراقی در نظر گرفته می شوند. چند نمونه از این موارد عبارت اند از:
- آترزی مری
- سندروم پترسون-کلی
- کیسه حلقی زنکر
- واریس مری
- باریک شدگی های خوش خیم
- آشالازی
- کیسه مری
- تصلب پوست
- اسپاسم انتشاری مری
- پلی مایوسیت
- فرورفتگی و برآمدگی
- سرطان مری
- التهاب ائوزینوفیلی مری
- فتق هیاتوس
- اختلال بلع لوسوریا
- سکته مغزی
- بیماری فار
- انسفالوپاتی ورنیک
- بیماری دندان-کارکوت-ماری
- بیماری پارکینسون
- ام اس
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
اختلال بلع مری، تقریبا همیشه ناشی از وجود بیماری در مری یا مجاور آن است اما گاهی، ضایعه در حلق یا معده است.
در بسیاری از عارضه های پاتولوژیکی منجر به اختلالات بلع ، حفره به تدریج باریک و غیر قابل اتساع می شود.
در ابتدا تنها مواد جامد رشته ای باعث ایجاد مشکل می شوند، اما پس از مدتی تمام جامدات و پس از آن، حتی مایعات مشکل ساز می شوند.
در صورتی که بیمار درگیر اختلالات بلع ، با مایعات غلیظ راحت تر باشد، ممکن است این مایعات برای او مفید باشد، اگرچه تاکنون، هیچ گونه تحقیق علمی برای اثبات مفید بودن این مایعات غلیظ وجود ندارد.
ممکن است اختلال بلع در نتیجه ی پاتولوژی سیستم عصبی خودکار، از جمله سکته مغزی و ای ال اس یا به خاطر تنظیم سریع وضعیت عدم تعادل الکترولیتی ظاهر شود.
درمان اختلالات بلع
راه های بسیاری برای درمان اختلال بلع وجود دارد، ماند بلع درمانی، تغییرات رژیم غذایی، لوله تغذیه، داروهای مخصوص و جراحی.
درمان اختلال بلع توسط گروهی از متخصصان مدیریت می شود.
اعضای این تیم عبارت اند از:
متخصص اختلال بلع، پزشک عمومی، متخصص بیماری های معده و روده، پرستار، درمانگر تنفسی، متخصص تغذیه، کار درمان، فیزیوتراپ، داروساز و رادیولوژیست.
نقش اعضای این تیم بر اساس نوع اختلال بلع، متفاوت است.
برای مثال، بلع درمان به طور مستقیم در درمان بیمار مبتلا به اختلال بلع دهانی-حلقی نقش دارد، در حالی که متخصص بیماری های معده و روده به طور مستقیم در درمان اختلال مری نقش دارد.
استراتژی های درمانی اختلالات بلع
به کارگیری یک استراتژی درمانی باید بر اساس یک ارزیابی جامع توسط تیم چند تخصصی باشد.
استراتژی های درمانی از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است و باید نیازهای به خصوص هر فرد را برآورده کند.
استراتژی های درمانی بر اساس فاکتورهای مختلفی مانند تشخیص، پیش بینی روند بیماری، واکنش به استراتژی های جبرانی، شدت اختلال بلع، وضعیت شناختی، عملکرد تنفسی، حمایت مراقبتی و انگیزه و علاقه بیمار انتخاب می شوند.
تغذیه دهانی و تغذیه غیر دهانی
تغذیه و آبرسانی کافی باید همواره در طول درمان اختلال بلع حفظ شود. هدف کلی درمان اختلال بلع، حفظ یا بازگرداندن بیمار به تغذیه دهانی است.
اگرچه، این کار باید در حالی انجام شود که تغذیه و آبرسانی کافی و بلع بی خطر تضمین شده است.
اگر تغذیه دهانی منجر به افزایش زمان وعده های غذایی و افزایش تقلا و تلاش در زمان بلع شود و منجر به بلع ناکافی غذای لازم برای حفظ وزن شود، به یک روش تغذیه ای مکمل غیر دهانی نیاز است.
به علاوه، در صورتی که بیمار، علی رغم استفاده از استراتژی های جبرانی، غذا یا مایع را وارد ریه های خود کند و لذا تغذیه دهانی برای او خطرناک باشد، نیاز به تغذیه غیر دهانی است.
تغذیه غیردهانی شامل دریافت مواد غذایی از طریق روشی است شامل یک لوله بینی-معده، گاستروستومی یا ژژونوستومی است که مکانیسم بلع دهانی حلقی را بایپس می کند.
فرآیندهای درمانی اختلالات بلع
فرآیندهای درمانی جبرانی، برای تغییر جریان غذا/مایعات و حذف علائمطراحی شده اند، اما مستقیما فیزیولوژی بلع را تغییر نمی دهند.
- تکنیک های وضعیتی
- تغییرات غلظت غذایی
- اصلاح حجم و سرعت ورود غذا
- تکنیک بهبود هشیاری حسی دهانی
- پروتزهای داخل دهانی
فرآیندهای درمانی که برای تغییر و/یا بهبود فیزیولوژی بلع طراحی شده اند.
- تمرینات محدوده حرکتی دهانی و حنجره ای
- تمرینات مقاومتی
- تمرینات کنترل لقمه غذایی
- تمرینات بلع
- بلع فوق گلوتیس
- بلع فوق فوق گلوتیس
- بلع سخت
- تمرین ماندلسون
ممکن است بیماران به ترکیبی از فرآیندهای درمانی برای حفظ بلع بی خطر نیاز داشته باشند.
برای مثال، استراتژی های وضعیتی ممکن است با تمرینات بلع ترکیب شوند تا به بیمار اجازه دهند به شیوه ای بی خطر و کارآمد ببلعند.
متداول ترین مداخلاتی که توسط متخصصین اختلال بلع برای افراد دارای اختلال بلع دهانی-حلقی به کار می رود، اصلاح بافتی غذاها، افزایش غلظت مایعات و تغییرات وضعیتی در طول بلع است.
همچنین، تغییرات قابل توجهی در رویکردهای ملی در تعریف درجات مختلف مایعات غلیظ و بافت های غذایی رخ داده است.
اگرچه، در 2015، گروه نوآوری بین المللی استانداردسازی اختلال بلع و رژیم غذایی (IDDSI)، چهارچوبی را شامل رشته ای از 8 سطح (0-7) ایجاد کردند که در آن، نوشیدنی ها از 0-4 اندازه گیری می شوند، درحالی که غذاها از سطح 3-7 اندازه گیری می شوند.
اپیدمیولوژی اختلالات بلع
اختلالات بلع ناشی از ناهنجاری های مادرزادی، آسیب ساختاری و/یا عارضه های پزشکی می تواند در تمام گروه های سنی رخ دهد.
مشکلات بلع، گلایه شایعی در بین افراد مسن تر است و شیوع آن در افراد مسن و بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند، بیشتر است.
تخمین زده می شود اختلال بلع، حدود 3% از کل جمعیت را درگیر کند.
بیشتر بخوانید: توانبخشی بلع ، تمرینات بلع برای تقویت ماهیچۀ زبان
بیشتر بخوانید: تمرینات بلع برای اختلال بلع ناشی از دلایل عصبی
در کلینیک درمان اختلالات بلع دکترخسروی از بروز ترین روش های درمانی برای درمان انواع مشکلات بلع بیماران در تمام سنین استفاده میشود.
در صورت لزوم می توانید یک برنامه تمرینی فردی یا رژیم غذایی خاص را از پزشک دریافت کنید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
