درمان فلج مغزی کودکان

هدف از درمان فلج مغزی (سی پی) یا CP در کودکان داشتن زندگی نرمال، قابل مدیریت و سالم است. این امر تنها از طریق درمان هایی حاصل می شود که به افراد مبتلا به فلج مغزی اجازه می‌دهند قدرت استقلال خود را در زندگی به حداکثر برسانند.

 چون تشخیص ها متفاوتند درمان هم فرد به فرد تفاوت می کند. نوع درمان بستگی به موارد زیر در بیمار دارد:

•  نوع فلج مغزی
• نقطه مشکل ‌دار بدن
•  سطح معلولیت
•  بیماری های مزمن ثانویه

 درمان نیازمند مدیریتی کوتاه مدت و بلند مدت است که شامل دارو درمانی، فیزیوتراپی، عمل جراحی، طب جایگزین و غیره است.

قبل از شروع درمان فلج مغزی کودکان

نیازهای یک کودک مبتلا به فلج مغزی تنها بر پایه اصلاح ناتوانی های حرکتی نیست بلکه جنبه های اجتماعی و احساسی هم باید در نظر گرفته شوند و بخش بزرگی از درمان را تشکیل بدهند.

 درمان‌ها گاهاً سخت و طاقت فرسا می شوند بنابراین والدین باید تاثیرات فیزیکی و احساسی این درمان ها را با متخصصان و خود کودک در میان بگذارند.

 شناخت متخصص

مدیریتِ تمامی جنبه های تشخیص  منحصر به فرد بیماری کودک، برای درمان کامل و موفق بسیار حیاتی است.

 روش‌ های درمانی همه ‌جانبه نیازمند تیمی از تخصص های مختلف و پزشک متخصص کودک در مرکز این تیم است.

 متخصص کودک برنامه درمانی را مدیریت کرده، مشکلات مربوط به بیماری را تشخیص داده و به متخصصانی ارجاع می‌دهد که می‌ توانند راه گشا باشند.

 هر پزشک از درمان های پیشرفته و ارزیابی هایی استفاده می کند تا مطمئن شود تمامی جوانب رشدی کودک به طبیعی ترین شکل ممکن در نظر گرفته می شوند.

 انواع متخصصانی که یک کودک CP نیاز دارد این ها هستند:

•  متخصص رشد کودک
•  نورولوژیست
•  فیزیوتراپیست
• کاردرمانگر
•  جراح
• رفتار درمانگر
• گفتار درمانگر
•  متخصص چشم
• متخصص گوش حلق و بینی
• دکتر ارتوپد

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی عموماً اولین قدم به سمت درمان فلج مغزی است، معمولاً از سنین پایین شروع می شود و به سمت بهبود و استقلال حرکات کودک پیش می رود.

 انواع تمرین های فیزیوتراپی که برای کودک استفاده می‌شوند بستگی به نوع مشکل و علائم او دارند.

فیزیوتراپی باعث پیشرفت موارد زیر می شود:

•  قدرت
•  توان حرکتی
• حالت قرارگیری بدن
• تعادل
•  انعطاف

همچنین فیزیوتراپی سبب کاهش درد و نیاز به استفاده از داروها می شود. تمرینات هم نیاز به جراحی را از بین می برند.

 اگر فکر می کنید فرزندتان می تواند از فیزیوتراپی بهره ببرد اولین قدم ارزیابی است.

قبل از شروع تراپی، تراپیست ارزیابی ای از توانایی های حرکتی کودک انجام می دهد که به تعیین مناسب ترین تمرین کمک می‌کند.

 بعد از ارزیابی و معاینه، تراپیست تمرینات قدرتی، کششی و تکنیک های رلکس کردن ماهیچه ها را بر پایه نیازهای کودک تجویز می کند.

 تجهیزات مورد نیاز جهت تمرین برای بهبود تون عضلات و تقویت تعادل است. برخی از این وسایل عبارتند از:

 وسیله آموزش تعادل ایستادن  (Gait trainer) یا ابزارهای اصلاح قرار گیری بدن، کش های مقاومتی، توپ های تعادلی، دوچرخه ثابت .

انحنای ستون فقرات و تاندونهای کوتاه شده از جمله مشکلات خاص حرکتی و قرار گیری هستند که با فیزیوتراپی درمان می شوند.

 فیزیوتراپی جلوی بدتر شدن این مشکلات را در گذر زمان خواهد گرفت و حتی با استمرار و درست اجرا کردن شان کودک قادر به راه رفتن خواهد شد.

 بسیاری از متخصصان شروع فیزیوتراپی را در سنین بسیار پایین توصیه می کنند چرا که در این صورت از مشکلاتی مثل کوتاه شدن ماهیچه ها و تاندون ها جلوگیری خواهد شد.

تمرینات قدرتی هم برای بچه هایی که فلج مغزی دیسکینتیک دارند و عضلات شان را از دست می دهند و احتمالاً آتروفی را تجربه خواهند کرد، مفید است.

 اورتوزها

 اورتوزها وسایلی هستند که برای تمرین دادن ماهیچه های اصلی به کار برده می شوند و اغلب بخشی  از فیزیوتراپی به شمار می‌ روند.

 آتل ها و بندهای نگهدارنده برای کمک به کودکانی که تون بالا یا پایین عضلانی دارند استفاده می شود.

به عنوان مثال بچه هایی که کژ پشتی دارند اغلب از بندهای نگهدارنده پلاستیکی برای اصلاح ستون فقرات استفاده می کنند.

 این ابزار توان حرکتی، تعادل و رشد صحیح را افزایش می ‌دهند.

 کاردرمانی

 کاردرمانی به کودکان کمک می کند تا مهارت های حرکتی خود را تقویت کنند.

افرادی که فلج مغزی دارند اغلب با هماهنگی بین اعضای بدن و عضلات و مهارت های چند گانه  مثل برداشتن قاشق و گذاشتن آن در دهان مشکل دارند.

 کار درمانگر اغلب با فیزیوتراپیست و گفتار درمانگر برای تهیه برنامه ای جامع همکاری می کند.

این متخصص، نیازهای کودک را با آزمایش مهارت های حرکتی اش، قدرت ذهنی، درک و مهارت های ذهنی اش ارزیابی می کند.

 با مشاهده نوع پاسخ کودک به لمس و حرکت دادن اعضای بدنش درمانگر برنامه خاص او را ترتیب می‌ دهد.

 برنامه درمانی عموماً شامل طرز قرارگیری، رسیدن به وسیله ای، گرفتن چیزی با دست و رها کردن آن است.

 کاردرمانی باعث تقویت مهارت های زیر می شود:

•  نوشتن
• بلند کردن اجسام کوچک
•  باز و بسته کردن زیپ
• باز کردن در شیشه هایی مثل شیشه مربا
• استفاده از قیچی

 بسیاری از بیماران CP نقص های حسی دارند که حرکت کردن و حرکت دادن را برای آنها مشکل می‌کند. همین حس ها هستند که سبب می شوند تغییرات دمایی و درد را بفهمیم.

 سایر حس ها مثل حس عمقی ( مربوط به گیرنده های عمقی مثل دوک عضلانی ) به افراد اجازه می دهند جایگاه اعضای بدن خود را بدانند.

مثلاً فرد را قادر می‌سازند نوک انگشت خود را به بینی بزند.

نقص های حسی مهارت های حرکتی را دشوار می سازند و درمان به بچه ها کمک می کند روی این نقص ها کار کنند چرا که به استقلال آن ‌ها در انجام حرکات کمک می کند.

 گفتار درمانی

 آسیب های زمان تولد هم روی بخش هایی از مغز که مسئول کنترل گفتار است و ماهیچه هایی که فرد را قادر به صحبت می کنند تاثیر می گذارد.

 اکثر بچه های CP  مشکلات گفتاری دارند. گفتاردرمانی به این بچه‌ها طرز تلفظ، ادا کردن کلمات و ارتباط برقرار کردن را آموزش می‌ دهد.

 گفتار درمانگر مشکلات گفتاری را تشخیص داده و مهارت های زبانی را تقویت می کند همچنین به سایر مهارت ها مثل تنفس و غذا خوردن، به دلیل اهمیت عضله های این ناحیه کمک خواهد کرد.

 گفتار درمانگر مشکلاتی که روی توانایی غذا خوردن کودک تاثیر می ‌گذارند از بین می برد.

بسیاری از بچه های CP کمبود وزن دارند چون جویدن و بلعیدن برای آنها بسیار دشوار است.

 تمرینات دهانی سبب بهبود توانایی جویدن و بلع در این کودکان می ‌شود. همچنین، گفتار درمانگر با سایر درمانگرها در حوزه‌های دیگر همکاری می‌کند.

بیشتربخوانید: اختلال گفتار یا دیسفازی Dysphasia

 داروها

افرادی که فلج مغزی دارند، اغلب داروهایی دریافت می کنند تا بیماری شان تا حدی مدیریت شود.

این داروها هم به مشکلات حرکتی و هم به بیماری های ثانویه که به علت CP به وجود آمده اند کمک می کنند.

این داروها شامل ضد صرع ها برای تشنج، رلکس کننده ماهیچه ها در مواقع تشنج و بسیاری دیگر می شوند.

برای پیشگیری از بروز عوارض ناخواسته، پزشکان مزایا و معایب این داروها را قبل از تجویز در نظر می گیرند.

 شایع ترین بیماری هایی که با دارو درمان می شوند این ها هستند:

•  انقباض عضلات
• حرکات غیر ارادی
•  تشنج
• بی اختیاری
•  رفلاکس اسید معده

عمل جراحی برای درمان مشکلات حرکتی ناشی از فلج مغزی در کودکان

چندین عمل جراحی است که به مشکلات حرکتی در کودکان CP کمک می کنند. اگر چه والدین باید این نکته را در نظر داشته باشند که جراحی برای همه کودکان فلج مغزی مناسب نیست.

 جراحی بیش تر برای آن هایی که فلج مغزی انقباضی دارند استفاده می شود چون در این صورت تون بالای عضلاتشان کاهش پیدا کرده و حرکات شان بیش تر می‌شود.

 مثلاً بچه ای که به علت تون بالای عضلات پا روی انگشت شست پای خود راه می رود می تواند با باز کردن آن عضلات و تاندون ها از طریق جراحی به شکلی نرمال راه برود.

 جراحی هایی که باعث تحرک بهتر در بچه هایی با تون عضلانی بالا می شون عبارتند از:

بلند کردن عضلات و تاندون

عملی  است که برای عضلات و تاندون های منقبض شده استفاده می شود تا راه رفتن و استفاده از دست راحت شود.

 انتقال تاندون

انتقال تاندون ها از یک استخوان به استخوان دیگر برای تراز بهتر و کنترل عضلانی مخصوص مخصوصاً در پاها و قوزک پا انجام می شود.

تنوتومی / میوتومی  

 بریدن تاندون / عضله سبب کم شدن درد و بهتر شدن حرکات می شود.

لورکتومی

برش عصبی که عضله ای خاص را کنترل می کند و سبب کاهش انقباضی یا سختی آن نقطه می شود و عموماً برای اصلاح دررفتگی مفصل ران به کار می رود.

 استئوتومی

عملی ست برای تراز دوباره مفصل ها با برداشتن بخشی از استخوان

آرترودسیس

 جوش دادن دو استخوان به هم در برخی موارد سبب ثبات می شود.

ریزوتومی فوقانی انتخابی 

این عمل تهاجمی شامل بریدن عصب های خاص در ستون فقرات برای اصلاح انقباضات در عضله های مختلف بدن می شود.

 جراحی زمانی موثر است که کودک به قدر کافی بزرگ باشد به گونه ای که دکتر بتواند مشکلات حرکتی و نقطه بروز آن را تعیین کند.

 این سن معمولاً بین ۳ تا ۸ سال است. همچنین از جراحی برای درمان سایر بیماری های مرتبط با فلج مغزی مثل نقص شنوایی و مشکل در غذا خوردن استفاده می شود.

 درمان سایر بیماری های مرتبط با فلج مغزی

 تشنج

تشنج، تداخل الکتریکی غیر کنترل شده در مغز است. تشنج ها با شدت شان توصیف می شوند. گاهی اوقات بیهوشی و گاهی تنها علامت زل زدن است.

۴۱ درصد از بچه های CP دچار تشنج می ‌شوند که شدتش در افراد مختلف متفاوت است. در برخی موارد جراحی یک گزینه به حساب می‌آید اما دارو درمانی رایج ‌ترین روش است.

ناتوانی ذهنی

خود فلج مغزی به تنهایی روی هوش تاثیر نمی گذارد چون یک اختلال حرکتی است. آسیب های مغزی که سبب بروز CP می شوند گاهی اوقات روی قسمتی از مغز که مسئول درک و شناخت است تاثیر می گذارند.

تخمین زده می‌شود ۲۵ تا ۶۰ درصد از بچه های دارای فلج مغزی شکلی از عقب افتادگی ذهنی دارند.

آمار ها متفاوت اند چون برخی از این بچه ها اصلاً قادر به صحبت یا کنترل بدنشان نیستند و نمی توانند تست هوش انجام دهند.  

شدت ناتوانی ذهنی هم متفاوت است. درمان معمولاً شامل ترکیبی از دارو درمانی و رفتار درمانی می باشد.

هیدروسفالی

بیماری ای است که با ازدیاد مایع مغزی در جمجمه توصیف می شود. مایع مغزی وظایف متعددی دارد مثل تغذیه مغز و حذف مواد زائد از سطح آن.  

افزایش این مایع سبب افزایش سایز سر می‌ شود که می‌تواند کشنده باشد. این بیماری با کار گذاشتن سوپاپی جهت خالی کردن آب کنترل می شود.

 در امریکا از هر هزار کودک دو نفر به هیدروسفالی مبتلا می شوند.

مشکلات گوارشی

 سیستم گوارشی بسیار پیچیده است و شامل معده روده ها مری و کبد می شود.

سیستم گوارشی روی ماهیچه های مختلفی قرار دارد و بچه هایی که در جویدن و بلع مشکل دارند اغلب نیازمند تراپی جهت غذا خوردن هستند.

 رفلاکس اسید معده هم مشکل دیگری است چون ماهیچه های تحتانی مری آنقدر قوی نیستند که غذا و اسید را در معده نگه دارند. 

 رفلاکس درمان نشده برای بچه های CP بسیار خطرناک است و منجر به بیماری هایی مثل پنومونی یا التهاب مری شود. 

رفلاکس اسید معمولاً با تکنیک های خاص غذا خوردن و دارو درمانی کنترل می شود.

عفونت ادراری

عفونت مجاری ادراری در بچه های فلج مغزی بسیار شایع است. این بچه ها اغلب با کنترل ادرار مشکل دارند چون این حرکات نیازمند هماهنگی چندین ماهیچه با هم است.

 آن ها خودشان را خیس می کنند چون کنترلی روی ماهیچه هایشان ندارند. والدین می‌ توانند این عفونت‌ها را با تکنیک های صحیح شستشو و رعایت بهداشت کم کنند.

نوشیدن آب کافی هم به رفع عفونت کمک می کند.

نقص بینایی و شنوایی  

آسیب مغزی قبل، در طول زایمان یا بعد از آن ممکن است سبب نا بینایی یا نا شنوایی شود.

آسیب پوست عضلانی باعث نقص بینایی شده و درمان شامل از بین بردن آب مروارید، اصلاح لوچی چشم و یا تجویز عینک است. 

 حدود ۱۵ درصد از بچه های CP نقص شنوایی هم دارند که با جراحی یا سمعک قابل درمان است.

 مشکلات دندان 

کودکانی که فلج مغزی دارند احتمالا مشکلات دندانی هم داشته باشند.

عدم توانایی در کنترل حرکات عضلات دهان سبب بروز مشکلاتی مثل پیش دندانی، بیرون بودن فک پایین، پوسیدگی دندان و نقیصه هایی در مینای دندان می شود.

برای دریافت نوبت، مشاوره و آگاهی از علائم و درمان مشکلات بلع و مشکلات گفتاری ناشی از فلج مغزی و عدم توانایی در کنترل عضلات دهان هم اکنون می توانید با کلینیک دکتر فرشاد خسروی تماس بگیرید.

تلفن ثابت

۰۲۱۸۸۵۹۱۵۲۳

۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶

۰۲۱۸۸۵۹۱۳۵۸

تلفن همراه

۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰

آدرس:

تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک