ذات الریه یا سینه پهلو چیست؟ علائم، درمان، انواع و پیشگیری
ذات الریه یا سینه پهلو (پنومونی) التهاب در یک ریه یا هردو است که معمولابه دلیل یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی به وجود می آید. در بیماری ذات الریه کیسه های هوای کوچک داخل ریه ها از چرک یا مایع پر شده و این شرایط باعث ایجاد علائمی مثل سرفه، درد قفسه سینه و تنگی نفس می گردد.
هر کسی ممکن است دچار سینه پهلو شود. افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند کودکان خردسال، سالمندان و کسانی هستند که سابقه بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن را دارند. در این گروه همچنین امکان درگیری بدن با عوارض ناشی از ذات الریه هم زیاد است.
در اینجا علائم ذات الریه در کودکان و بزرگسالان و نیز علل بیماری، تشخیص و درمان آن بررسی می گردد. اطلاعاتی هم درباره عوامل خطرزا، عوارض آن و پیشگیری از این بیماری ارائه می شود.
حقایقی کوتاه درباره ذات الریه
- ذات الریه یک عفونت در ریه هاست که می تواند باعث یک بیماری شدید در همه افراد در هر سنی شود.
- این بیماری یکی از علل مرگ و میر ناشی از عفونت در کودکان کمتر از 5 سال در کل جهان است.
- ذات الریه و آنفلوانزا با هم در رتبه هشتم از علل مرگ و میر در ایالات متحده هستند.
- سالمندان، خردسالان و افرادی با سابقه بیماری های زمینه ای بیشتر در خطر ابتلا به ذات الریه می باشند.
علائم بیماری ذات الریه
نشانه ها و علائم اولیه بیماری ذات الریه بسیار شبیه به سرماخوردگی یا آنفلوانزاست. علائم بعدی می تواند بسته به نوع ذات الریه در هر فرد متفات باشد. علائم شایع این بیماری اینها هستند:
- سرماخوردگی که می تواند خلط سبز، زرد یا حتی خونی به همراه داشته باشد.
- تنفس سریع و تنگی نفس
- درد قفسه سینه که معمولا با تنفس عمیق بیشتر می گردد.
- ضربان سریع قلب
- تب، لرز و عرق کردن
- خستگی
- گیجی یا هذیان گویی، به خصوص در سالمندان
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
انواع ذات الریه یا پنومونی
بسته به علت ایجاد پنومونی، انواع آنها با هم فرق می کنند. انواع مختلف ذات الریه و علل ایجاد کننده آنها شامل:
- پنومونی باکتریایی : سویه های مختلف باکتریایی می توانند باعث ایجاد پنومونی شوند اما شایع ترین آنها پنومونی استرپتوکوکی است. ممکن است پزشک دلیل ذات الریه را سویه پنومونی پنوکوکی تشخیص دهد.
- پنومونی ویروسی : علت های ویروسی تنفسی شامل ویروس سنسیشیال تنفسی و آنفلوانزا نوع A و B است.
- پنومونی قارچی : این نوع از ذات الریه می تواند ناشی از بیماری مانند تب دره باشد که توسط قارچ های کوکسیدیومایکوز به وجود می آیند.
- پنومونی آسپیراسیون : استنشاق مایعات، داخل شدن غذا یا محتویات معده به داخل ریه ها باعث ابتلا به این نوع از ذات الریه است. پنومونی آسپیراسیون واگیردار نیست.
- پنومونی بیمارستانی : افرادی که برای سایر بیماری ها در بیمارستان بستری بوده و از دستگاه های تنفسی یا اکسیژن ساز استفاده می کنند ممکن است به این نوع از ذات الریه مبتلا شوند.
ذات الریه به علت هرکدام از عوامل ذکر شده ایجاد شده باشد، علامت و نشانه های بیماری یکسان است .
ذات الریه سرپایی (Walking pneumonia) چیست؟
این یک اصطلاح غیرپزشکی برای توصیف یک حالت خفیف از ذات الریه با علامتی شبیه سرماخوردگی است. این نام برای این گذاشته شده که افراد مبتلا به این نوع از پنومونی معمولا به استراحت در رختخواب نیاز ندارند و می توانند به فعالیت های روزمره خود ادامه دهند.
اما بر خلاف این نامگذاری، افرادی که به ذات الریه سرپایی مبتلا می شوند باید تا جایی که می توانند استراحت کنند تا سریع تر سلامتی خود را به دست آورند. این استراحت همچنین خطر انتشار پاتوژن های عامل ذات الریه به افراد دیگر را کاهش می دهد.
بیشتر افراد مبتلا به ذات الریه سرپایی بعد از گذشت 3 تا 5 روز احساس بهتری پیدا می کنند. آنها می توانند در این مدت از داروهای بدون نسخه برای تسکین علائم استفاده نمایند.
درمان ذات الریه
درمان ذات الریه به نوع و شدت آن بستگی دارد. انواع اصلی و درمان مرتبط با آنها به شرح زیر است:
- پنومونی باکتریایی : درمان آن معمولا با آنتی بیوتیک انجام می شود.
- پنومونی ویروسی : معمولا به درمان نیازی نیست. با این حال ممکن است در صورتی که آنفلوانزا عامل آن باشد، پزشک داروهای ضدویروسی تجویز کند.
- پنومونی قارچی : درمان معمولا شامل داروهای ضدقارچی می باشد.
پزشکان معمولا برای کمک به بهبود علائم ذات الریه از داروهای بدون نیاز به نسخه تجویز می کنند. این داروها برای تسکین و بهبود علائم زیر موثر است:
- سرماخوردگی
- تب
- انواع درد
علت ایجاد ذات الریه هرچه که باشد، مهم اینست که بیمار استراحت کند و مایعات فراوان بنوشد. هیدراته ماندن بدن به رقیق شدن خلط و مخاط غلیظ کمک کرده و سرفه را آسان تر می کند.
بستری در بیمارستان
اگر علائم ذات الریه شدید باشد یا فرد مبتلا سیستم ایمنی ضعیف و یا بیماری های جدی دیگر داشته باشد، بستری در بیمارستان ضروری به نظر می رسد.
در بیمارستان شخص بیمار آنتی بیوتیک و مایعات داخل وریدی دریافت کرده و احتمالا به دستگاه اکسیژن ساز نیاز دارد.
ذات الریه در کودکان
در بیشتر موارد سیستم ایمنی بدن یک کودک از وی در برابر پیشرفت بیماری محافظت می کند. اگر کودکی به ذات الریه مبتلا شد، معمولا عامل آن یک ویروس است. علائم بیماری در کودکان شامل این موارد است:
- تنفس سخت یا بلند نفس کشیدن
- غذا نخوردن مثل همیشه
- سرفه
- تب
- تحریک پذیری
- کم آبی بدن
کودکان نوپا ممکن است از درد در قفسه سینه یا شکم شکایت داشته و بعد از سرفه استفراغ کنند.
درمان در کودکان شامل استراحت زیاد و جذب مرتب مایعات است. پزشک ممکن است داروهای بدون نسخه برای تسکین علائمی مثل مشکلات شکمی و سرفه تجویز کند اما این داروها در بهبود بیماری تاثیری ندارند.
بزرگترها نباید اطراف کودکان سیگار بکشند به ویژه هنگامی که به ذات الریه مبتلا هستند.
چگونگی ایجاد بیماری ذات الریه
عامل ایجاد بیماری معمولا پاتوژن ها از جمله باکتری ها و ویروس ها هستند. این پاتوژن ها می توانند از طریق سرفه و عطسه و یا آلودگی سطوحی که مردم با آن در تماس هستند انتقال یابند.
در بیشتر موارد فردی که با پاتوژن های عامل ذات الریه در ارتباط بوده هنگام تنفس آن را به کیسه های کوچک هوا یا آلوئول های داخل ریه وارد می کند.
سیستم ایمنی بدن با ارسال گلبول های سفید برای حمله به عفونت ها به این ورود واکنش نشان می دهد. اینکار باعث تحریک و التهاب آلوئول ها می شود. آلوئول ها از مایعات و چرک پر می شوند و در نتیجه پنومونی یا ذات الریه به وجود می آید.
عوامل خطرزا (ریسک فاکتورها)
این افراد بیشتر در معرض ابتلا به ذات الریه هستند:
1- آنهایی که کمتر از 5 سال و بیش از 65 سال سن دارند.
2- به تازگی از یک سرماخوردگی یا یک آنفلوانزای عفونی بهبود یافته اند.
3- بیماری های زمینه ای دارند شامل:
- فیبروز کیستیک
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- بیماری آسم
- بیماری هایی که بر کلیه، قلب یا کبد تاثیر می گذارد
4- دارای یک سیستم ایمنی ضعیف یا ناقص هستند که می تواند ناشی از چند بیماری زمینه ای باشد شامل:
- دیابت
- اچ آی وی
- ایدز
- سرطان
5- برای بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) دارو مصرف می کنند.
6- دارای سوء تغذیه هستند
7- عادت به استعمال تنباکو دارند، الکل زیاد مصرف می کنند یا هردو
8- در معرض مواد شیمیایی یا آلاینده های خاصی هستند
9- اخیرا در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان بستری بوده اند
عوارض ناشی از ذات الریه
ذات الریه می تواند عوارضی به همراه داشته باشد.
عوارض شایع این بیماری در میان این گروه از افراد دیده شده است:
- کودکان خردسال
- سالمندان
- افرادی که از قبل بیماری خاصی داشته اند
طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، برخی عوارض احتمالی پنومونی پنوموکوکی عبارتند از:
- آمپیم ریه : عفونت فضای بین غشاهایی که ریه ها و حفره سینه را در برگرفته است.
- پریکاردیت : التهاب کیسه یا پریکاد که اطراف قلب را احاطه کرده است.
- انسداد دریچه اندوبرونشیال : انسداد راه هوایی که اجازه می دهند هوا وارد ریه ها شود.
- آتلکتازی ریه : روی هم افتادگی کامل یا بخشی از یک ریه یا ناحیه ای در ریه است.
- آبسه ریه : تجمع چرک در ریه ها است. این یک بیماری نادر است که بیشتر در افرادی با بیماری زمینه ای جدی یا سابقه اعتیاد به الکل دیده می شود.
و سایر عوارض پنومونی شامل اینهاست:
- پلورزی : التهاب غشای نازک بین ریه ها و قفسه سینه که منجر به نارسایی تنفسی می گردد.
- سپتیسمی یا گندخونی: عفونت در خون که منشا آن در جای دیگری از بدن است.
- سپسیس : واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به عفونت سپتیسمی است که می تواند منجر به آسیب بافتی، نارسایی اندام ها و مرگ شود.
بیشتر بخوانید : عفونت های مکرر تنفسی در بزرگسالان
پیشگیری از بیماری ذات الریه
دو نوع واکسن مختلف برای پیشگیری از عفونت پنوموکوکی وجود دارد که شایع ترین علت باکتریایی بیماری ذات الریه است. این واکسن ها در برابر طیف گسترده ای از عفونت های پنوموکوکی محافظت می کنند.
با آنکه این واکسن ها کاملا از سالمندان در برابر پنومونی محافظت نمی کنند اما خطر ابتلا به آن و سایر عفونت های ناشی از پنومونی استرپتوکوکی شامل عفونت خونی و مغزی را کاهش می دهند.
دو واکسن پنومونی موجود است و طبق مباحث بعد، پزشکان متخصص آنها را به گروه های سنی مختلف توصیه می کنند:
واکسن مزدوج پنوموکوکی
واکسن مزدوج پنوموکوکی یک واکسن پنوموکوکی است که پزشکان از آن با عنوان پرونار یا PCV13 یاد می کنند. پزشکان این واکسن را برای گروه های سنی زیر توصیه می کنند:
- کودکانی که زیر 2 سال سن دارند چون پرونار 13 یک بخش متداول از ایمن سازی های نوزادان است.
- کودکانی که 2 سال یا بیشتر سن دارند و بیماری های زمینه ای خاصی دارند.
واکسن پلی ساکارید پنوموکوک
این واکسن یک واکسن پنوموکوکی است که پزشکان از آن با عنوان پنومووکس یا PPSV23 یاد می کنند. پزشکان واکسن پنومووکس23 را برای این گروه های سنی توصیه می کنند:
افرادی که سن 2 تا 64 سال و بیماری زمینه ای خاصی دارند مثل:
- دیابت
- بیماری های مزمن قلب، ریه یا کلیه
- نداشتن طحال به دلیل برداشتن آن با جراحی
- بزرگسالان بین 19 تا 64 سال که سیگار می کشند
- همه سالمندان بالای 65 سال
سایر اقدامات پیشگیرانه
پزشکان همراه با واکسیناسیون این اقدامات را نیز برای پیشگیری از آنفلوانزا توصیه می کنند:
- شستشوی منظم دست ها
- پوشاندن صورت و بینی موقع سرفه و عطسه
- اجتناب از سیگار کشیدن
- حفظ یک رژیم غذایی متعادل و مغذی
- فعالیت بدنی منظم
از کسانی که به ذات الریه مبتلا هستند دوری کنید و وقتی در اطراف کسانی هستید که علائم ناخوشی دارند، مراقبت های بهداشتی را رعایت نمایید.
تشخیص بیماری ذات الریه
برای تشخیص ذات الریه، پزشک معمولا از علائم و سابقه پزشکی فرد سوال نموده و معاینات فیزیکی انجام می دهد. معاینات جسمی شامل شنیدن صدای قلب با گوشی پزشکی و اندازه گیری سطح اکسیژن خون با یک پالس اکسیمتر متصل به انگشت می باشد.
یک پزشک می تواند با شنیدن صداهای زیر از طریق گوشی و در قفسه سینه ذات الریه را تشخیص دهد:
- صدای تنفس منقطع و کوتاه
- خس خس سینه
- تنفس ناپیوسته و غیرممتد
- صدای تنفس کاهش یافته
اگر پزشک به ذات الریه مشکوک باشد، آزمایشات دیگری شامل این موارد تجویز می کند:
- تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه : با اینکار پزشک تشخیص پنومانی را تایید کرده و مشخص می کند که کدام نواحی از ریه تحت تاثیر بیماری هستند.
- یک تصویربرداری سی تی اسکن : این اسکن می تواند جزئیات بیشتری از ریه ها را ارائه نماید.
- آزمایش شمارش گلبول سفید خون : یک آزمایش خون که سطح گلبول های سفید خون را اندازه می گیرد. اینکار کمک می کند تا پزشک تشخیص دهد که میزان عفونت چقدر شدید است و نوع بیماری بر اساس عامل آن باکتریایی، ویروسی یا قارچی است.
- آزمایش گاز خون شریانی : یک آزمایش خون که قرائت دقیق تری از سطح اکسیژن بدن و دی اکسید کربن و سایر فاکتورها را ارائه می کند.
- آزمایش کشت خون : این آزمایش نشان می دهد که آیا میکروارگانیسم از ریه به جریان خون وارد شده یا خیر.
- آزمایش کشت خلط : با آنالیز خلط مشخص می شود کدام پاتوژن ها عامل ایجاد پنومونی هستند.
- برونکوسکوپی : یک روش تشخیصی که با عبوردادن و ورود یک برونکوسکوپ به داخل ریه در حالت بیهوشی انجام می شود.
برونکوسکوپ یک لوله نازک منعطف با یک دوربین و لامپ متصل به آن است که پزشک را قادر می سازد بخش های عفونی و مجراهای هوا در ریه را مستقیما بررسی نماید. پزشک ممکن است این آزمایش را برای مشاهدات بیشتر در صورت لزوم توصیه نماید.
بیشتر بخوانید : سرطان ریه چیست؟ علائم، تشخیص و درمان
خلاصه
ذات الریه معمولا بر اثر یک عفونت (باکتریایی، ویروسی یا قارچی) بوجود می آید. در برخی نیز بعد از ورود غذا، آب یا بزاق آلوده به ریه هایشان دچار پنومونی شوند.
این بیماری ریه در کودکان خردسال و سالمندان و کسانی شایع است که سابقه بیماری هایی دارند که بر اندام ها تاثیر گذاشته یا سیستم ایمنی بدنشان را ضعیف کرده است. در این گروه خطر زیادی برای ابتلا به عوارض ناشی از ذات الریه وجود دارد.
به این ترتیب آنها باید اقداماتی برای پیشگیری از ابتلا به ذات الریه انجام دهند که شامل دریافت واکسن پنوماکوکی است.
دلیل اصلی ابتلا به پنومونی یا ذات الریه هرچه باشد، درمان آن استراحت زیاد و نوشیدن مایعات فراوان است.
پزشک ممکن است درمان های بیشتری بسته به نوع پنومونی، علائم آن و سلامت کلی فرد توصیه نماید. افراد در صورت ادامه یافتن علائم یا شدیدتر شدن آنها باید با پزشک تماس بگیرند. اگر در تهران هستید می توانید برای تشخیص و درمان بیماری های ریوی به کلینیک دکتر فرشاد خسروی در شهرک غرب مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
