عدم تحمل لاکتوز شناسایی و کنترل آن
عدم تحمل لاکتوز (Lactose intolerance) در افرادی رخ می دهد که بدن آنها فاقد آنزیم شکستن لاکتوز (قند شیر) است. همین امر سبب بروز مشکلات گوارشی (Digestive distress) با مصرف لبنیات می شود. عدم تحمل یک ماده غذایی خاص، از آلرژی های غذایی متفاوت است.
عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز واکنشی در سیستم گوارش به لاکتوز یا همان قند موجود در شیر است. این مشکل سبب بروز علائم ناراحت کننده ای بعد از مصرف لبنیات می شود.
بسیاری از افراد در هضم لاکتوز مشکل دارند اما در همه علائم قابل مشاهده ای وجود ندارد. در واقع بروز علائم در فرد به معنای عدم تحمل لاکتوز است.
سوء جذب لاکتوز چیست؟
سوء جذب لاکتوز ناتوانی در شکست و جذب مولکول های لاکتوز در سیستم گوارش است. تخمین زده می شود حدود ۶۵ درصد از بزرگسالان در سرتاسر جهان قادر به شکست و جذب لاکتوز نیستند.
لاکتوز جذب نشده، با عدم هضم از مسیر گوارش عبور کرده و علائم ایجاد می کند.
بیشتر بخوانید : عدم تحمل گلوکز چیست؟
تفاوت بین سوء جذب لاکتوز و عدم تحمل لاکتوز
هر فردی با عدم تحمل لاکتوز، سوء جذب لاکتوز هم دارد اما همه افراد با سوء جذب لاکتوز، به عدم تحمل لاکتوز مبتلا نیستند. سوء جذب در روده کوچک رخ می دهد در حالی که علائم عدم تحمل یک ماده غذایی در روده بزرگ ایجاد می شوند.
روده کوچک جایی است که در آن اکثر مواد مغذی غذا ها جذب می شوند. روده کوچک مواد مغذی را شکسته و به مولکول های کوچک تقسیم می کند که پس از عبور از دیواره روده جذب خون می شود.
هر چیزی که در روده کوچک جذب نشود به روده بزرگ می رسد. مولکول های هضم نشده قند در روده بزرگ، آب و گاز بیشتری تولید می کنند.
این مولکول ها روده بزرگ را تحریک می کنند تا مایع بیشتری برای کمک به عبور بهتر تولید کنند.
با تخمیر مولکول ها در روده توسط باکتری ها گاز به وجود می آید. همین امر منجر به بروز علائم گوارشی مثل اسهال و درد حاصل از نفخ می شود.
آشکار شدن علائم بستگی به متغیرهای دیگری دارد مثلاً اینکه لاکتوز اندکی شکسته می شود یا اصلا شکسته نمی شود؟ با هربار مصرف غذا چه مقدار لاکتوز مصرف می شود؟
علائم عدم تحمل لاکتوز
افراد با علائم عدم تحمل لاکتوز، بعد از خوردن یا نوشیدن شیر و لبنیات حاوی لاکتوز علائمی را تجربه می کنند.
این علائم از قدری درد تا واکنش های شدید متغیر هستند. این امر بستگی به میزان لاکتاز ترشح شده توسط بدن فرد و مقدار لاکتوز مصرفی دارد.
اکثر افراد با عدم تحمل لاکتوز می توانند بدون بروز علائم، قدری لاکتوز مصرف کنند. در کل هر فرد سطح تحمل متفاوتی از دیگری دارد.
علائم عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:
- نفخ
- درد شکم و کرمپ
- تهوع
- اسهال
- آروغ زدن
فرد احتمالاً نیاز ناگهانی به دفع، نیم ساعت تا دو ساعت بعد از مصرف پیدا کند. اسهال مزمن منجر به کم آبی بدن می شود بنابراین باید به قدر کافی آب و مایعات مصرف کرد.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
اگر فرد مشکوک به عدم تحمل لاکتوز باشد، لیستی از غذاها و علائم بعد از مصرف آنها را باید تهیه کند.
اکثر پزشکان توصیه به مصرف غذای بدون لاکتوز برای دوره مشخصی می کنند تا هرگونه بهبودی بررسی شود.
برخی تست های شناسایی عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:
- تست تنفس هیدروژن : فرد از شب قبل ناشتا بوده و سپس صبح روز بعد محلول لاکتوز می نوشد.
پزشک میزان هیدروژن را در هوای بازدم اندازه گیری کرده و سطوح بالای هیدروژن نشانه عدم تحمل لاکتوز خواهد بود.
- تست عدم تحمل لاکتوز : فرد محلول لاکتوز را می نوشد و بعد پزشک نمونه خون می گیرد تا سطح گلوکز اندازه گیری شود.
اگر سطح گلوکز خون افزایش نیابد، نشانه عدم شکستن صحیح لاکتوز است.
- تست نمونه مدفوع : تست عدم تحمل لاکتوز و تست تنفس هیدروژن برای نوزادان مناسب نیست بنابراین پزشک ممکن است تست مدفوع تجویز کند.
سطوح بالای استات و سایر اسید‌های چرب در مدفوع می تواند نشانه ای از عدم تحمل لاکتوز باشد.
همچنین پزشک ممکن است بخواهد سایر بیماری هایی که علائم مشابهی دارند مشخص کند یعنی بیماری التهابی روده، سندرم روده تحریک پذیر و بیماری سلیاک.
شیوه جذب مواد مغذی در لبنیات بدون مصرف آنها
لبنیات که شامل شیر و تمامی مشتقات شیر می شود بسیار مغذی و مفید هستند. در واقع مصرف لبنیات باعث استحکام استخوان ها و تراکم بالاتر مواد معدنی در استخوان ها می شود.
افراد با عدم تحمل لاکتوز احتمالاً نیاز به کاهش یا حذف مصرف لبنیات داشته باشند بنابراین از کلسیم و سایر مواد مغذی در شیر محروم می مانند.
لبنیات بهترین منبع کلسیم است اما مصرف آن برای سلامت ضروری نیست. می توانید یک رژیم غذایی سالم و سرشار از کلسیم بدون لبنیات داشته باشید.
برخی منابع غنی از کلسیم عبارتند از:
- غذاهای غنی شده با کلسیم : این غذاها شامل آبمیوه ها، نان، شیر بادام، شیر سویا و شیر جو می شوند. فقط یک فنجان (۲۴۰ میلی لیتر) آب پرتقال غنی شده، ۲۷ درصد از نیاز کلسیم روزانه را تامین می کند.
- ماهی های خاردار : ماهی های کنسروی خار دار مثل ساردین و سالمون غنی از کلسیم هستند. تنها ۸۵ گرم از سالمون کنسروی با استخوان ۱۴ درصد از نیاز روزانه به کلسیم را تامین می کند.
- غذاهای گیاهی سرشار از کلسیم : بسیاری از غذاهای گیاهی مثل کلم کاله و بروکلی حاوی مقادیر مناسبی از کلسیم هستند. تنها نصف فنجان (۱۱۳ گرم) اسفناج آب پز ۹ درصد از نیاز روزانه کلسیم را تامین می کند.
برای مصرف شربت کلسیم حتما قبل از مصرف شیشه را تکان دهید. کلسیم حاصل از غذاهای گیاهی اغلب به علت پاد مغذی هایی همچون فیتات و اگزالات به خوبی جذب نمی شوند.
بیشتر بخوانید : 11 راه مناسب برای کاهش نفخ شدید
چه مواد غذایی دارای لاکتوز هستند
لاکتوز در تقریباً همه محصولات لبنی پیدا می شود.
محصولات لبنی
محصولات زیر حاوی لاکتوز هستند:
- شیر گاو (همه انواع)
- شیر بز
- پنیر (سفت و نرم)
- بستنی
- ماست
- خامه
- کره
- کشک
برخی از این غذاها لاکتوز بیشتری نسبت به سایرین دارند مثلاً لاکتوز موجود در پنیر، طبق نوع آن متفاوت است.
پنیرهای نرم همچون بِری، لاکتوز بالایی دارند درحالی که پنیرهای سخت مثل پارمزان حاوی مقدار بسیار اندکی لاکتوز هستند.
سایر مواد غذایی حاوی لاکتوز
غذاهایی که نوعی از لبنیات در خود دارند و حاوی لاکتوز هستند از جمله:
- غذاهای حاوی سس خامه همچون پاستا آلفردو
- بیسکویت و کوکی
- شکلات و شیرینی و آبنبات
- نان و کیک
- غلات صبحانه
- سوپ های فوری و سس
- گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس
- غذاهای آماده
- سس پاستا
- چیپس سیب زمینی، آجیل و تورتیلای طعم دار
- دسرها و کاستارد ها
بنابراین بهتر است قبل از مصرف به خوبی مواد تشکیل دهنده روی برچسب کالا را بخوانید.
بیشتر بخوانید : فقر مواد مغذی (سوء تغذیه) چیست
سایر عناوین برای لبنیات افزودنی
می توانید با بررسی مواد تشکیل دهنده هر محصول از وجود هرگونه محصول لبنی در آن مطلع شوید.
شیر افزودنی یا هر محصول لبنی دیگر ممکن است با این عناوین نوشته شوند:
- شیر
- شیر خشک
- پودر شیر
- شیر چرخ شده
- پروتئین شیر چرخ شده
- پروتئین شیر (کازئین)
- شیر دلمه شده
- قند شیر
- شیر پس چرخ
- پنیر
- شیر ماست دار
- جامدات شیر
- جامدات شیرخشک
- خامه ترش
- پروتئین گندم تغلیظ شده
- محصولات جانبی شیر
گزینه های درمانی برای عدم تحمل لاکتوز
اگر می خواهید مصرف لبنیات را قطع نکنید چند درمان طبیعی شدت علائم عدم تحمل لاکتوز را می کاهند.
مکمل های آنزیم
مکمل های آنزیم به بدن در هضم لاکتوز کمک می کنند. تاثیر این محصولات احتمالا متفاوت باشد یعنی یا هیچ تاثیری نداشته و یا علائم عدم تحمل لاکتوز را می کاهند.
از طریق نتایج مناسب تست تنفس هیدروژن می توان به تاثیر این مکمل ها پی برد. عده ای ممکن است شاهد کاهش علائم، بدون هیچ تغییری در نتایج تست تنفس باشند که یعنی تاثیر دارونما بود.
در این صورت قبل از مصرف این مکمل ها با پزشک مشورت کنید.
قرارگیری در معرض لاکتوز
اگر عدم تحمل لاکتوز دارید مصرف مداوم لاکتوز به بدن در سازگاری با آن کمک می کند.
تا کنون تحقیقات در این مورد محدود بوده اما نتایج اولیه نشانه های مثبتی داشته اند. از طریق قرارگیری مداوم در معرض لاکتوز، میکروبیوتای روده شاید بتواند به رغم عدم کفایت لاکتوز در بدن، لاکتوز کافی تولید کند تا علائم عدم تحمل لاکتوز کاهش یابد.
ثبات، کلید موفقیت این روش است و شیر پرچرب مثل شیر کامل بهترین گزینه به شمار می آید چرا که بدن آن را به آرامی هضم می کند.
در این صورت به باکتری های شکمی زمان بیشتری جهت هضم لاکتوز داده می شود.
پروبیوتیک ها و پره بیوتیک ها
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم هایی هستند که مزایای بسیاری دارند. پره بیوتیک ها نوعی از فیبر هستند که عملکردی مثل غذا برای این میکروارگانیسم ها دارند و باکتری های مفید روده را تغذیه می کنند.
هم پروبیوتیک ها و هم پره بیوتیک ها علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش می دهند. برخی انواع پروبیوتیک ها و پره بیوتیک ها ممکن است از سایرین موثرتر باشند.
مفیدترین پروبیوتیک ها بینیدوباکتری ها و سویه های لاکتوباسیلوس هستند که اغلب در ماست های پروبیوتیک و مکمل ها یافت می شوند.
جایگزین های بدون لاکتوز
جایگزین های بدون لاکتوز به جای غذاهای حاوی لاکتوز استفاده می شوند. برخی محصولات لبنی با حذف لاکتوز قابل تولید هستند که معمولاً حین تولید، لاکتوز و گلوکز آنها شکسته می شود.
این قندهای ساده به شکل طبیعی از لاکتوز شیرین تر بوده و به شیر بدون لاکتوز طعم تقریبا شیرینی می دهند.
اکثر محصولات لبنی بدون لاکتوز با عنوان بدون لاکتوز بسته بندی می شوند. محصولات بر پایه گیاهی مثل شیر بادام، ماست نارگیل، بستنی سویا به شکل طبیعی لاکتوز ندارند.
جمع بندی
عدم تحمل لاکتوز وقتی رخ می دهد که بدن فرد نتواند پروتئین های موجود در شیر را بشکند. این مشکل بسیار رایج است و علائم خفیف تا شدید ایجاد می کند.
در حالی که هیچ درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود ندارد، افراد می توانند جلوی علائم را با عدم مصرف شیر و محصولات حاوی شیر بگیرند.
محصولات جایگزین شیر و سایر لبنیات در غرب روز به روز در حال محبوب تر شدن هستند.
برای دریافت مشاوره و درمان بیماری عدم تحمل لاکتوز می توانید به کلینیک دکتر فرشاد خسروی در تهران مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
