علل و تشخیص فلج مغزی کودکان
علل بروز فلج مغزی
فلج مغزی کودکان (سی پی ) یا همان CP به علت رشد نا هنجار و غیر نرمال مغز یا آسیب مغزی رخ می دهد و روی توانایی های کودک در کنترل عضله هایش تاثیر می گذارد. علل مختلفی برای بروز این رشد غیر نرمال و آسیب وجود دارد.
مردم قبلا فکر می کردند فلج مغزی در کودکان بیشتر به علت عدم رسیدن اکسیژن به مغز در طی پروسه زایمان به وجود می آید.
امروزه دانشمندان معتقدند این دلیل فقط درصد اندکی را شامل می شود و آسیب مغزی که منجر به CP می شود می تواند قبل از تولد، در طول تولد، یک ماه بعد از به دنیا آمدن یا در طول اولین سال زندگی کودک که مغز در حال رشد است به وجود بیاید.
فلج مغزی هایی که مرتبط با آسیب مغزی ای هستند که قبل یا در طول پروسه زایمان به وجود می آیند فلج مغزی مادرزادی نامیده می شوند.
اکثر CP ها ( ۸۵ تا ۹۰ درصد ) مادرزادی هستند. در بسیاری از موارد دلیل اصلی مشخص نمی‌شود.
عوامل پر خطر در فلج مغزی مادرزادی
برخی عوامل، احتمال این که کودک دچار فلج مغزی بشود را بالا می برند. به خاطر داشته باشید که داشتن یکی از عوامل خطر صرفاً به معنای داشتن CP نیست.
برخی از علل پرخطر فلج مغزی مادرزادی این ها هستند:
وزن کم نوزاد در زمان تولد
نوزادانی که با وزن کم تر از ۲۵۰۰ گرم به دنیا می آیند و مخصوصا آن هایی که وزن شان کمتر از ۱۵۰۰ گرم است ریسک بیشتری برای ابتلا دارند.
زایمان زودرس
نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می آیند مخصوصاً اگر زایمان قبل از هفته ۳۲ رخ دهد ریسک بالایی برای CP دارند.
مراقبت های شدید ICU برای نوزادان بسیار پیشرفت کرده است و شانس زندگی این بچه‌ها بسیار زیاد شده است.
دو قلو، سه قلو و چند قلو زایی
چند قلو زایی ریسک ابتلا به فلج مغزی را زیاد می کند مخصوصاً اگر قل دوم یا سوم قبل از تولد یا بلافاصله بعد از تولد بمیرد.
علت این ریسک زیادِ ابتلا، وجود این حقیقت است که بچه های حاصل از چند قلو زایی اغلب زودتر از موعد و با وزن بسیار کم به دنیا می آیند.
روش های کمک باروری و درمان های ناباروری
بچه هایی که با این روش ها به دنیا می آیند ریسک بالاتری برای ابتلا به CP دارند. اکثر این ریسک ها توسط زایمان های پیش از موعد یا چند قلو زایی و یا هر دو توضیح داده می شوند.
این موقعیت‌ها در بارداری های حاصل از درمان‌های ناباروری دیده می‌شوند.
عفونت در طول بارداری
عفونت ها سبب افزایش پروتئین خاصی به نام سیتوکین شده که در مغز و خون جنین جریان پیدا می کند. سیتوکین سبب التهاب می‌شود و آسیب مغزی جنین را به همراه دارد.
داشتن تب در طول بارداری یا موقع زایمان هم باعث بروز این مشکل می شود.
برخی از انواع عفونت که مرتبط با فلج مغزی درکودکان هستند شامل ویروس آبله مرغان، سرخجه، سیتومگالو ویروس و عفونت های باکتریایی ای مثل عفونت جفت یا غشای جنین و یا عفونتهای لگن می شوند.
زردی و کرن ایکتروس
زردی همان مشاهده رنگ زرد در پوست بسیاری از نوزادان تازه متولد شده است و زمانی اتفاق می‌افتد که ماده ای شیمیایی به نام بیلی روبین در خون نوزاد آزاد می شود.
وقتی این مقدار بالاتر از حد طبیعی باشد پوست و سفیدی چشم ها زرد می‌شوند و این رنگ زرد کرن ایکتروس نامیده می شود.
این مشکل احتمال بروز CP و سایر بیماری ها را بالا خواهد برد. گاهی اوقات کرن ایکتروس به علت گروه خونی و Rh متفاوت مادر و نوزاد به وجود می آید.
این مسئله سبب می شود سلول‌های قرمز خون سریعاً شکسته شده و زردی شدیدی به وجود بیاید.
بیماری های مادر
مادرانی که مشکل تیروئید، ناتوانی ذهنی یا تشنج دارند ریسک تقریباً بالا تری برای داشتن کودکی با فلج مغزی دارند.
مشکلات حین زایمان، جدا شدن جفت، پارگی رحم یا مشکلاتی در بند ناف حین زایمان هم باعث قطع شدن اکسیژن و CP می شود.
فلج مغزی اکتسابی یا غیر مادر زادی
درصد کمی از CP ها به علت آسیب مغزی ای است که ۲۸ روز بعد از زایمان به وجود می آید که به آن CP غیر مادرزادی می گویند و اغلب مرتبط با عفونت هایی مثل مننژیت یا آسیب به سر است.
علل بروز
برخی علل بروز CP غیر مادرزادی این ها هستند:
- عفونت: عفونت مغز مثل مننژیت یا التهاب مغز در دوران نوزادی
- آسیب به مغز : مثل آسیب به سر به علت تصادف یا ضرب و شتم
- مشکل جریان خون در مغز : حادثه در مغز سر و رگ ها مثل سکته یا خونریزی مغزی مرتبط با مشکلات انعقادی، رگ هایی که به درستی شکل نگرفته اند، مشکل قلبی مادر زادی یا بیماری سلول داسی شکل
عوامل پرخطر
برخی عوامل شانس ابتلا به CP را افزایش می دهند که به آنها عوامل پرخطر می گوییم. باید به خاطر داشته باشید که داشتن یکی از عوامل پرخطر لزوماً به معنای داشتن CP نیست.
- دوران نوزادی: نوزادان ریسک بالایی برای ابتلا به آسیب مغزی به نسبت به بچه های بزرگتر دارند
- زایمان های پیش از موعد یا وزن کم نوزاد
- عفونت های مغزی و عدم واکسیناسیون
- آسیب ها به علت عدم رعایت نکات ایمنی، عدم نظارت والدین بر فعالیت کودکان
پیشگیری از فلج مغزی
در بسیاری از موارد علل بروز فلج مغزی مادرزادی کودکان شناخته شده نیست و بنابراین برای پیشگیری از آن کار زیادی نمی توانیم انجام دهیم.
فلج مغزی مرتبط با ژنتیک در کودکان قابل پیشگیری نیست ولی کارهایی هستند که افراد می‌توانند قبل و در طول بارداری انجام دهند تا ریسک بروز این مشکلات کاهش پیدا کنند.
برداشتن قدم هایی جهت کمک به باردار ای سالم سبب جلوگیری از مشکلات رشدی و حرکتی فلج مغزی می شوند.
فلج مغزی غیر مادرزادی در کودکان اغلب به علت عفونت یا آسیب و برخی عوامل دیگر است که بعضی از آن ها قابل پیشگیری هستند.
قبل از بارداری
- قبل از بارداری تا می‌توانید سالم بمانید. مطمئن شوید که هر عفونت در مادر حتما درمان شود و بیماری های قبل از بارداری کنترل شوند.
- برای بیماری های خاص قبل از بارداری واکسینه شوید (مثل واکسن آبله مرغان و سرخچه) این بیماری ها سبب آسیب به جنین می شوند.
- اگر از فناوری های باروری و درمان های نازایی استفاده می کنید راه هایی را در نظر بگیرید که شانس دوقلو یا چندقلویی زایی را کم کند چرا که چند قلو زایی ریسک تولد نوزاد با وزن کم را بسیار بالا می برد.
در طول بارداری
- راههای داشتن بارداری سالم را بیاموزید
- مراقبت های مداوم و منظم برای خود و جنین داشته باشید
- مدام دستانتان را با آب و صابون بشویید چون ریسک بروز عفونت ها کم می شود
- اگر بیمار شدید، تب یا سایر نشانه های عفونت را دارید به پزشک مراجعه کنید
- واکسن آنفولانزا دریافت کنید. این واکسن باعث حفاظت مادر و جنین قبل و بعد از تولدش می شود و ضرری برای مادر ندارد.
- اگر تفاوتی در گروه خونی یا عدم تطابق Rh بین مادر و نوزاد وجود داشته باشد احتمالا زردی و کرن ایکتروس به وجود می‌آید. مادران باید گروه خونی خود را بدانند و دکترها در صورت وجود Rh منفی در مادر، در هفته ۲۸ بارداری آمپول روگام به او تزریق می‌کنند تا از زردی جلوگیری شود.
- اگر دارای ریسک زایمان پیش از موعد هستید با پزشک مشورت کنید. تحقیقات نشان داده‌اند استفاده از سولفات منیزیوم قبل از زایمان ریسک CP را در نوزاد کاهش می دهد.
بعد از به دنیا آمدن نوزاد
- هر بچه ای ممکن است زردی بگیرد. زردی شدیدی که قابل درمان نباشد سبب آسیب مغزی شده و کرن ایکتروس نامیده می شود. کرن ایکتروس یکی از دلایل بروز فلج مغزی در کودکان است و قابل پیشگیری می باشد. نوزاد باید جهت وجود زردی در بیمارستان معاینه شده و ۴۸ ساعت بعد از ترخیص باز هم چک شود. کارهایی هم برای پیشگیری از کرن ایکتروس ایجاد شده توسط عدم تطابق Rh خون مادر و نوزاد قابل انجام است.
- مطمئن شوید نوزاد بر علیه عفونت هایی که سبب مننژیت و ورم مغز می شود واکسینه شده است مثل واکسن HIB و پنومونی استرپتوکوک ( واکسن ذات الریه )
- کارهای زیر را برای جلوگیری از آسیب انجام دهید:
- جای کودک را در ماشین با کمربند ایمنی و صندلی کودک محکم کنید.
- منزل را برای بچه‌ها ایمن کنید. جلوی پنجره حفاظ بگذارید تا از سقوط جلوگیری شود.
- مطمئن شوید زمین محل بازی کودک از جنس نرمی بوده یا اینکه شنی باشد.
- با دقت تمام از بچه ها در حمام، وان یا استخر محافظت کنید. بزرگتر هایی که مراقب بچه ها در کنار رودخانه هستند باید از کارهایی که باعث پرت شدن حواس می شوند مثل استفاده از کامپیوتر یا موبایل اجتناب کنند.
- مطمئن شوید کودک حین دوچرخه سواری یا اسکیت یا ورزش های مشابه از کلاه ایمنی استفاده می کند.
- هیچ وقت بچه را هول و تکان ندهید
تشخیص فلج مغزی در کودکان
تشخیص فلج مغزی در سنین پایین برای خود کودک و والدین اش از اهمیت بسیاری برخوردار است و مراحل مختلفی دارد:
- نظارت بر رشد
- غربالگری رشد
- ارزیابی های پزشکی رشد
نظارت بر رشد
نظارت بر رشد کودک به معنای تعقیب و دنبال کردن رشد او در طول زمان است.
در هر جلسه کنترل، دکتر رشد کودک را نظارت می کند و از والدین سوال هایی می پرسد و تاریخچه و جدول رشد کودک را به روز کرده و حرکات او را طی معاینه بررسی می کند تا ببیند به خوبی حرکات را انجام می دهد یا خیر.
مسئله نظارت بر رشد برای پزشکان بسیار مهم است مخصوصا تاکید بیش تر روی کودکانی است که با توجه به زایمان زود رس یا وزن کم حین تولد در ریسک بالایی برای ابتلا به فلج مغزی هستند.
اگر هر گونه نگرانی برای رشد کودک در طول این جلسات بیشتر شد، غربالگری رشد باید هر چه سریع تر انجام شود.
غربالگری رشد
در این جلسات، تستی ارائه می شود تا مشخص شود آیا کودک تاخیر رشد خاصی مثل تاخیر حرکتی دارد یا خیر.
برخی از این تست ها به شکل مصاحبه یا پرسش نامه هایی است که توسط والدین تکمیل می شوند. بقیه تست ها مخصوص کودک هستند.
انجمن بیماری های کودکان امریکا، پیشنهاد می کند که تمامی بچه ها باید برای تاخیر رشد در طول ویزیت های منظم و در سنین زیر بررسی شوند:
- 9 ماهگی
- 18 ماهگی
- 24 یا 30 ماهگی
وقتی بچه ای به 9 ماهگی می رسد، بسیاری از تاخیرت حرکتی قابل مشاهده خواهند بود. اگر یک سری از مشکلات در این سن دیده نشدند، در 18 ماهگی صد در صد قابل مشاهده خواهند بود.
وقتی به 30 ماهگی برسد دیگرجای هیچ شبهه ای برای وجود تاخیرات احتمالی وجود نخواهد داشت.
اگر هر گونه مشکل در غربالگری مشاهده شد، پزشک ارزیابی های پزشکی و رشدی را تجویز می کند.
ارزیابی های پزشکی و رشدی
هدف این ارزیابی ها تشخیص نوع خاص اختلالی ست که روی کودک تاثیر گذاشته است.
برای ارزیابی حرکات یا تاخیرات حرکتی، دکتر از نزدیک مهارت های حرکتی کودک، اندازه ماهیچه ها، رفلکس ها و حالات قرار گیری را نظارت می کند. همچنین تاریخچه پزشکی از والدین می گیرد.
دکتر سعی می کند اختلالاتی که این علامت ها را دارند شناسایی کند.
اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی یا CP هم چنین شرایطی مثل ناتوانی ذهنی، تشنج یا مشکلات بینایی، شنوایی و تکلم دارند. به همین دلیل ارزیابی کودک برای یافتن این اختلالات بسیار مهم است.
ارزیابی رشد توسط پزشک خانواده یا متخصص انجام می شود. متخصصانی که می توانند این نوع از ارزیابی را انجام دهند این ها هستند:
- متخصص رشد کودکان یا متخصص توسعه عصبی کودکان. ( پزشکانی که تخصص در رشد کودک و ارزیابی بچه هایی را دارند که دارای مشکلات رشدی هستند)
- نورولوژیست کودکان. ( پزشکانی با تخصص در بیماری های مغز و اعصاب و ستون فقرات کودکان)
- متخصص توانبخشی کودکان. ( پزشکانی با تخصص درمان فیزیکی و توانبخشی )
علاوه بر ارزیابی های رشدی، تست های دیگری هم باید انجام شود. احتمالا متخصصان، عکس برداری از مغز مثل سی تی اسکن یا MRI توصیه می کنند.
شاید موج نگاری مغزی، آزمایش های ژنتیک یا تست های متابولیک هم مورد نیاز باشند. عموما فلج مغزی در طول سال اول یا دوم تولد تشخیص داده می شود.
اما اگر علائم کودک خفیف باشند، گاهی اوقات تشخیص تا سن های بالاتر ممکن نخواهد بود.
بیشتر بخوانید: اختلال بلع کودکان اوتیسم
اگر کودک تان بخاطر احساس گیر کردن غذا در گلو یا سینه نمی تواند عمل بلع را انجام دهد و یا در نفس کشیدن مشکل دارد به نزدیکترین بخش اورژانس مراجعه کنید.
برای مشاوره با دکتر فرشاد خسروی، متخصص درمان اختلالات بلع در مورد راه های مقابله با مشکلات بلع ناشی از فلج مغزی و دریافت توصیه های درمانی و غذایی مناسب برای شرایط کودک تان با ما تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
