فیبروز کبد : مراحل، علائم و درمان
فیبروز کبد چیست
فیبروز کبد در واقع اِسکار کبد است. کبد بزرگ ترین اندام داخلی بدن به شمار می آید که وظایف مختلفی دارد از جمله مشارکت در هضم، حفظ و ذخیره انرژی، انعقاد خون، حذف مواد زائد و میکروارگانیسم ها.
همچنین کبد می تواند آسیب ها را خود به خود ترمیم، خود را بازیابی کرده و دوباره رشد کند.
عموماً وقتی کبد آسیب می بیند، سلول های جدید ساخته و آنها را به بافت اتصالی داخلی وصل می کند.
این ساختار، ماتریکس خارج سلولی (ECM) نام دارد. در واقع سلول های جدید سلول های قدیمی و مرده را تغییر می دهند.
با این وجود وقتی کبد بیمار یا آسیب دیده باشد، نمی تواند این کار را به خوبی انجام دهد.
در عوض، تلاش برای ترمیم سبب تجمع بافت ECM در سلول های کبد می شود. این تجمع بافت، اسکار است.
اسکارها سلول های بزرگی هستند و به همین دلیل نام فیبروز به آنها اطلاق می شود.
نام دیگر فیبروز کبد، فیبروز هپاتیک (کبدی) است. فیبروز کبد یک بیماری خاص و مشخص نیست و نشان از یک مشکل کبدی دیگر دارد.
در آمریکا یکی از شایع ترین شرایطی که سبب بروز فیبروز کبد می شود اعتیاد به الکل، بیماری مزمن کبدی و بیماری کبد چرب غیر الکلی است.
این شرایط فرد را در خطر فیبروز کبد قرار می دهد. خود فیبروز کبد هیچ علائمی ندارد و پزشکان علائم فیبروز کبد را با آزمایش خون و تصویربرداری ها تشخیص می دهند.
در صورت تشخیص به موقع، فیبروز کبدی قابل درمان خواهد بود. اگر فیبروز تشخیص داده نشود و آسیب ادامه دار باشد، تبدیل به سیروز می شود.
تفاوت بین فیبروز کبد و سیروز این است که سیروز اسکار بلند مدت و دائم بوده و به محض ایجاد سیروز، علائم و مشکلات ظاهر می شوند.
درمان فیبروز کبد بستگی به علت زمینه ای بروز آن دارد که شامل ترک مصرف الکل، استفاده از داروهای ضد ویروس یا کاهش وزن است.
در بعضی موارد، درمان علت سیروز می تواند به مراحل پیچیده فیبروز کمک کند.
کبد به مرور زمان و به آرامی خود را بازیابی خواهد کرد. اگر فیبروز و سیروز درمان نشوند نارسایی کبد را به دنبال خواهند داشت.
مراقبت های منظم پزشکی و آزمایش خون، به تشخیص تنظیمات عملکرد کبد قبل از شدت گرفتن کمک می کند.
درجه بندی فیبروز کبدی
در صورت شک به وجود فیبروز کبد، پزشک با سوزنی بزرگ نمونه بافتی یا بیوپسی از کبد جمع می کند.
در آزمایشگاه نمونه بررسی شده و سطح و نوع آسیب وارد شده به کبد بررسی می شود.
مشخص شدن درجه فیبروز به علت کم بودن نمونه کبد دشوار است. سایر متخصصان می توانند همان نمونه را با روش های مختلفی ارزیابی کنند.
پزشک از معیارهای مختلفی برای تعیین مراحل فیبروز استفاده می کند مثل متاویر، ایشاک و بات – لوودویگ.
این سیستم های جمع آوری قابل مقایسه، این نتیجه را در نظر می گیرند که فیبروز در واقع ورید باب (Portal Vein) را حمل می کند.
این رگ، خون را از مسیر روده ها به کبد می رساند. مقیاس های زیادی میزان فیبروز و سطح و نوع سپتوم ها را اندازه می گیرند.
سپتوم، نوار فیبری سلولی در نمونه است. سیستم درجه بندی متاویر، میزان رشد فیبروز را از A0 تا A3 این چنین دسته بندی می کند:
- A0 : بدون فعالیت
- A1 : فعالیت کم
- A2 : فعالیت در حد متوسط
- A3 : فعالیت شدید
سیستم متاویر درجه فیبروز را از F0 تا F3 این گونه مشخص می کند:
- F0 : عدم فیبروز
- F1 : فیبروز پورتال بدون سپتوم
- F2 : فیبروز پورتال با سپتوم کم
- F3 : تعداد زیادی سپتوم بدون سیروز
- F4 : سیروز کبدی
سیروز، تجمع بافت اسکار در کبد بوده که علت بروز آن، فیبروز پیگیری نشده و تشخیص داده نشده است.
یکی از پیچیده ترین انواع فیبروزی که فرد قبل از سیروز درگیر آن می شود (طبق سیستم متاویر)، مرحله A3F3 است.
سیستم نمره دهی ایشاک برای فیبروز پیچیده تر بوده و از صفر تا ۶ است:
- 1 : توسعه برخی نواحی پورتال، احتمالاً با سپتوم های کوچک و بزرگ
- 2 : گسترش اکثر مکان های پورتال، احتمالاً با سپتوم های فیبری و کوتاه
- 3 : توسعه مکان های پورتال با اتصال پراکنده پورتال به پورتال
- 4 : رشد مکان های پورتال با پیوند قابل توجه پورتال به پورتال و پورتال به اتصال مرکزی
- 5 : پورتال به پورتال قابل توجه و پورتال به مرکزی با اشکالات گاه و بیگاه
- 6 : سیروز با احتمال زیاد
بیشتر بخوانید : 12 ماده غذایی مناسب برای کبد سالم
با استفاده از سیستم امتیاز دهی ایشاک، پیشرفته ترین فاز فیبروزی که یک فرد می تواند قبل از سیروز داشته باشد مرحله ۵ است.
سیستم درجه بندی بات – لودویگ در آمریکا معمول تر است و پیچیدگی اندکی دارد.
این سیستم از صفر تا ۴ درجه بندی می شود:
- 0 : عدم وجود فیبروز
- 1 : فیبروز پورتال
- 2 : سپتوم غیر طبیعی پورتال به پورتال
- 3 : سپتوم بزرگ
- 4 : سیرروز تخمینی یا احتمالی
با استفاده از سیستم درجه بندی بات – لودویگ، مبتکرانه ترین مرحله فیبروزی که فرد می تواند قبل از سیروز داشته باشد فاز ۳ است.
علائم و نشانه های فیبروز کبد
پزشک نمی تواند فیبروز کبد را در مرحله خفیف تا متوسط تشخیص دهد چون علائم فیبروز کبد در این مقاطع مشهود نیستند.
علائم فیبروز کبد وقتی رخ می دهند که آسیب به کبد وارد شود. با آغاز بیماری کبدی، علائم فیبروز که در زیر آمده به وجود می آیند:
1. زردی
زردی بیماری است که در آن پوست و سفیدی چشم به رنگ زرد در می آید.
رنگ زرد پوست به علت سطح بالای بیلی روبین است یعنی رنگ دانه صفراوی زرد مایل به نارنجی که کبد آن را بیرون می فرستد.
با آسیب کبد، تنظیم مقدار صفرا در بدن به هم می خورد و بیماری ایجاد می شود.
2. خستگی
افرادی که دچار فیبروز کبد شده اند مدام احساس خستگی می کنند. همچنین خستگی می تواند به علت بسیاری از بیماری ها باشد بنابراین فقط به همین یک علامت اکتفا نکنید.
3. از دست دادن اشتها
در این موقعیت بیمار به شدت دچار کاهش اشتها می شود.
4. کاهش وزن
از دست دادن ناگهانی وزن بدن بدون ورزش و رژیم غذایی جای نگرانی دارد.
معمولاً اولین علامت فیبروز کبد کاهش وزن بوده و نباید نادیده گرفته شود. اگر متوجه کاهش وزن خود شدید به پزشک مراجعه کنید.
5. تهوع و استفراغ
اگر فیبروز روی هورمون ها و آنزیم های موثر در هضم تاثیر بگذارد احساس ناخوشی در معده خواهید داشت. برخی از موارد فیبروز کبد میزان اسید موجود در معده را افزایش می دهد.
6. تب
بیمار مبتلا به فیبروز کبد ممکن است تب بالا و درد بدن را تجربه کند
7. درد شکم
معمولاً به آن ورم شکم می گویند که با نفخ و پُری شکم اشتباه گرفته می شود. در کل فرد دچار ناراحتی و درد شکم خواهد شد.
درد شکم خفیف، معمولی و شدید است و در موارد بسیار شدید، بیمار دچار تنگی نفس می شود چون فشار شکم، دیافراگم و ریه ها را کنار زده و مانع از باز شدن صحیح آنها می شود.
8. احساس ضعف
اگر فرد احساس ضعف بسیار دارد و نمی تواند برای طولانی مدت کاری انجام دهد باید این موضوع را بررسی کند چون احتمال فیبروز وجود دارد.
9. مشکل در تنفس
وقتی کبد فرد به خوبی کار نکند روی سایر بخش های بدن تاثیر می گذارد. به همین علت، مشکل در تنفس ایجاد شده و باید به پزشک مراجعه کرد.
10. خارش پوست
افراد مبتلا به فیبروز از خارش مداوم پوست رنج می برند.
11. ورم شکم، پاها، قوزک پا، مچ پا به پایین
ورم پاها و دست ها به علت کاهش پروتئین آلبومین هم ایجاد می شود. این پروتئین از انتشار خون از رگ های خونی به بافت های اطراف پیشگیری می کند.
وقتی مایع پروتئینی نا محدود باشد، در رگ های خونی جمع می شود. طبق تحقیقات صورت گرفته، ۶ تا ۷ درصد از افراد در سرتا سر دنیا قربانیان فیبروز هستند اما خبر ندارند چون علائم در مراحل اولیه مشهود نیستند.
بیشتر بخوانید : تنبلی کبد و روش‌های درمان آن را بشناسید
علل بروز فیبروز کبدی
زمانی که رسوبات کلاژنی در بدن انباشته می شوند، در پاسخ به یک بیماری مزمن است.
یعنی بیماری ای که عود می کند یا برای سه ماه یا بیشتر ماندگار است. وقتی که فرد به بیماری مزمن مبتلا می شود در نتیجه عواملی مثل شرایط زندگی، رژیم غذایی نا مناسب، کمبود تحرک یا مصرف الکل یا ارثی است.
اگر با گذشت زمان کلاژن شروع به ایجاد اختلال در ساختار کبد کرد، مشکلاتی در عملکرد نرمال کبد ایجاد خواهد شد.
همچنین فیبروز کبد سبب تجمع بافت اسکار در کبد می شود چون بافت اسکار زودتر از تجزیه و برداشتن آن از کبد به وجود می آید.
سایر علل فیبروز کبد عبارتند از هپاتیت مزمن C یا B، استئاتوهپاتیت غیر الکلی، تروما و سوء مصرف الکل.
درمان فیبروز کبد
علیرغم میزان خفیف بودن درجه فیبروز کبد در فرد در سیستم درجه بندی متاویر، درمان مشخص خواهد شد.
حتی مرحله اولیه می تواند شدید تر شده و با درمان نادرست و خود درمانی به مرحله دوم منتقل شود.
ابتدا باید رژیم غذایی مناسب فیبروز کبد را دنبال کرده باید هر غذا و خوراکی حاوی چربی و الکل را کنار بگذارید. این شیوه تغذیه سبب بازیابی بدن می شود.
بهتر است مرتب پروتئین مصرف کنید چرا که باعث آزاد سازی ماکروفاژها می شود. افزودن پنیرهای روستایی کم چرب، گوشت گوساله، تخم مرغ، سویا، غذاهای دریایی، ماهی کم چرب هم از ضروریات است.
این خوراکی ها حاوی مواد لیبوتروپیک هستند که به جذب ویتامین E و K و A کمک می کنند.
به علاوه، باید سبزیجات و میوه ها (مخصوصا مرکبات) میل کنید. کاملا نمک و شکر را حذف کرده و قانون ۵ تا ۶ بار مصرف غذا در حجم اندک در روز را رعایت کنید.
غذاها را به خوبی بجوید و آخرین غذای شب باید سه ساعت قبل از خواب باشد.
داروهای مصرفی هم عبارتند از توکوفرول، اوروسفالک، اینترفرون، کارسیل، کیپ فرون، استنشال، یوروسان، ویفرون علاوه بر لیپوتیک و اسکوربیک اسید.
همچنین می توانید از طب سنتی بهره مند شوید. اگرچه درمان کننده فیبروز کبدی نیست اما مصرف همزمان آن با داروها راهی مناسب جهت رفع علائم است.
برای بازگرداندن عملکرد طبیعی کبد می توانید جوشانده گل رز، کلاله ذرت و خار مریم را سه بار در روز و در وعده های کوچک میل کنید.
چون هیچ پایانه عصبی ای در کبد وجود ندارد، این عضو نمی تواند بیمار شود و به همین علت اغلب این افراد خیلی دیر متوجه فیبروز می شوند.
بنابراین توصیه شده حداقل سالی یک مرتبه معاینه انجام دهید تا از بروز مشکلات بیشتر و هزینه های درمان جلوگیری شود.
برای تشخیص و درمان فیبروز کبدی می توانید به کلینیک گوارشی دکتر فرشاد خسروی مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
