نارسایی کلیه
کلیه ها اندامی هستند که ضایعات موجود در خون را فیلتر می کنند و در تنظیم فشار خون، تعادل الکترولیت و تولید سلول های قرمز خونی دخیل هستند.علائم نارسایی کلیه به علت افزایش مواد زاید در خون و جمع شدن آب اضافی در بدن ظاهر می شوند که سبب بروز ضعف تنگی نفس، ورم، بی حالی و سستی می شوند.
ناتوانی در دفع پتاسیم خون ممکن است منجر به ریتم غیر نرمال قلب و مرگ ناگهانی شود. در ابتدای بروز، احتمالا هیچ علائمی مشاهده نخواهید کرد.
علل مختلفی برای نارسایی کلیه وجود دارد و درمان بیماری های دیگر، اولین قدم جهت تصحیح ناهنجاری فعالیت کلیه ها است.
برخی از علل نارسایی کلیه قابل درمان هستند و عملکرد کلیه احتمالاً دوباره به حالت قبل برگردد. متاسفانه نارسایی کلیه پیش رونده است و ممکن است برگشت پذیر نباشد.
تشخیص نارسایی کلیه معمولاً توسط آزمایش خون و بررسی BUN ، کراتنین و GFR صورت می گیرد. درمان علت نهفته نارسایی کلیه ممکن است آن را به حالت نرمال برگرداند.
تلاش های طولانی مدت برای کنترل فشار خون و دیابت بهترین راه برای جلوگیری از بیماری های مزمن کلیوی و نارسایی کلیه است.
با افزایش سن، عملکرد کلیه ها به مرور کاهش پیدا می کند. اگر کلیه ها کاملاً از کار بیفتند تنها گزینه درمانی دیالیز و پیوند کلیه است.
بیماری های کلیوی و علائم
بیماری های کلیوی آن هایی هستند که به خود کلیه و عملکردش مرتبط اند. علائم، بسته به نوع بیماری متفاوت است اما علائم کلی بیماری های مزمن کلیوی این ها هستند:
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- مشکلات خواب
- پف کردن اطراف چشم
- پوست خشک و خارش
کلیه چیست و کجاست؟
کلیه نقشی حیاتی در بدن دارد و نه تنها خون را تصفیه میکند بلکه سطح الکترولیت را متعادل کرده، فشار خون را کنترل می کند و در کنار این ها، سبب تولید سلول های قرمز خون می شود.
کلیه ها در پشت ناحیه شکمی و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند.
کلیه ها ذخیره خونی خود را از طریق سرخرگ های کلیوی که از آئورت مستقیم می آیند می گیرند و خون را دوباره از طریق رگ های کلیوی به قلب و بزرگ سیاهرگ می‌فرستند.
عملکرد کلیه ها
وقتی خون در کلیه جریان می یابد، سنسورهای موجود در سلول های کلیه، میزان آب کافی جهت تولید ادرار و الکترولیت مورد نیاز را تنظیم می کنند.
مثلاً اگر بدن فردی در اثر ورزش یا بیماری کم آب شده، کلیه تا جایی که می تواند آب ذخیره می کند و بنابراین ادرار بسیار غلیظ می شود.
وقتی بدن آب کافی داشته باشد، ادرار رقیق تر خواهد شد.
این سیستم توسط رینین کنترل می شود که در واقع هورمونی است که در کلیه تولید شده و بخشی از مایع و تنظیم سیستم فشار خون در بدن است.
همچنین، کلیه ها منبع گویچه زایی در بدن هستند و در واقع هورمونی است که مغز استخوان ها را تحریک کرده تا سلول قرمز خون بسازند.
سلول های خاص موجود در کلیه، چگالی اکسیژن موجود در خون را نظارت می کنند. اگر سطح اکسیژن پایین بیاید، سطح گویچه زایی در بدن زیاد شده و گلبول های قرمز افزایش می یابند.
ادراری که هر کدام از کلیه ها تولید می کنند از میزنای عبور کرده و میزنای لوله ای است که کلیه ها را به مثانه متصل می کند.
ادرار درون مثانه ذخیره می شود و زمانی که دفع رخ می دهد، مثانه ادرار را از طریق لوله ای که میز راه نامیده می شود خالی می کند.
علائم نارسایی کلیه
در ابتدای راه، نارسایی کلیه ممکن است علامت خاصی نداشته باشد.
با کاهش عملکرد کلیه، علائم مرتبط با ناتوانی در تنظیم آب و تعادل الکترولیت، حذف مواد زائد از بدن و ارتقاء تولید گلبول های قرمز می شوند.
اگر درمان انجام نشود، علائم زیر بروز می کنند که جان زندگی فرد به خطر می‌افتد:
- کما
- تنگی نفس
- ضعف
- ورم بدن
- خستگی به علت کم خونی
- از دست دادن اشتها
- بی حالی
- سستی
- نارسایی قلبی
- اسیدوز متابولیک
- پتاسیم بالای خون
- بی‌نظمی ضربان قلب مثل تاکی کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی
- افزایش سطح اوره در خون که منجر به آسیب مغزی، پریکاردیت ( التهاب غشای قلب) یا کاهش سطح کلسیم می شود.
علت نارسایی کلیه
نارسایی کلیه ممکن است به علت آسیب به کلیه ها یا بیماری مزمن که به مرور روی عملکرد آن ها تاثیر می گذارد ایجاد شود.
در نارسایی شدید کلیوی، عملکرد کلیه سریعاً از بین رفته و به علت آسیب های متعدد در بدن بروز می کند.
از آنجایی که اکثر انسان ها دو کلیه دارند، برای نارسایی کامل و حاد هردو باید از کار بیفتند.
خوشبختانه، اگر فقط یک کلیه از دست برود، برداشته می شود و کلیه باقی مانده عملکردی نرمال خواهد داشت.
اگر هر دو کلیه مشکل داشته باشند، پیوند صورت می گیرد. علل بروز نارسایی کلیه اغلب بر پایه محل آسیب لیست می شوند:
- علل پیش کلیوی: به علت کاهش مقدار خون در کلیه ایجاد می شوند و مثال هایی از علل پیش کلیویِ نارسایی کلیه ها این ها هستند:
- هایپوولمیا (حجم کم خون) به علت از دست دادن خون
- کم آبی بدن به دلیل از دست رفتن مایعات بر اثر اسهال، استفراغ عرق کردن و تب
- مصرف کم مایعات
- داروهایی مثل ادرار آورها
- جریان غیر نرمال خون به کلیه و از کلیه به علت انسداد رگ های کلیوی
علت نارسایی حاد کلیه
عفونت خون
سیستم ایمنی بدن به علت عفونت تحت تاثیر قرار گرفته و سبب بروز التهاب و از کار افتادن کلیه ها می شود.
این مشکل فقط به دلیل عفونت ساده مجاری ادراری اتفاق نمی‌افتد.
داروها
برخی داروها برای کلیه سمی هستند مثل: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن و ناپروکسن ها، آنتی بیوتیک ها همچون آمینوگلی کوسید، جنتامایسین، توبرامیسین، گروه لتیوم ( اسکالیت، لتیوبید) و دارو های حاوی ید مثل دارو های تزریقی حین رادیولوژی
واپاشی ماهیچه
در این مورد، انحلال شدید ماهیچه در بدن رخ می دهد و فیبر های آسیب دیده ماهیچه سیستم تصفیه در کلیه ها را متوقف می کنند.
این واپاشی ممکن است به دلیل تروما، آسیب دیدگی ها و سوختگی ایجاد شود. برخی داروهای درمان کلسترول بالا هم احتمالاً سبب واپاشی ماهیچه شوند.
مولتیپل میلوما
گلومرونفریت حاد یا التهاب مویرگ های کلیوی سیستم تصفیه را در کلیه ها مختل میکند. بیماری های زیادی هستند که باعث این التهاب می شوند مثل:
- لوپوس اریتماتوس
- گرانولوماتوسیس وگنر
- نشانگان گودپاسچر
سندروم همولیتیک اورمیک چیست؟
این بیماری به علت نابودی غیر نرمال سلول های قرمز خون به وجود می‌آید و اغلب در بچه ها بعد از عفونت های خاص حاصل می شود اما احتمال دارد به علت داروها، بارداری یا دلایل ناشناخته ایجاد شود.
علل نارسایی کلیه پست رنال
علل نارسایی پست رنال کلیه ( پست = بعد ، رنال = کلیه ) به علت فاکتورهایی هستند که روی جریان ادرار اثر می‌گذارند:
- انسداد مثانه یا میزراه می تواند فشار ایجاد کند چون کلیه ها به تولید ادرار ادامه می دهند اما سد شدگی، ادرار را عقب نگه داشته و سبب آسیب و از کار افتادگی کلیه ها می شود.
- هایپر تروفی پروستات یا سرطان پروستات احتمالاً سبب انسداد میزراه و جلوگیری از خالی شدن مثانه می شود.
- تومورهای شکمی که میزنای را سد و محاصره می کنند.
- سنگ کلیه: معمولاً سنگ کلیه فقط یک کلیه را تحت تاثیر قرار می دهد و سبب نارسایی نمی شود. اگر فقط یک کلیه وجود داشته باشد سنگ کلیه باعث از کار افتادن کلیه دیگر می شود.
بیشتر بخوانید : سنگ کلیه ، تشخیص و درمان
علل بروز نارسایی مزمن کلیه
نارسایی مزمن کلیه طی ماه ها و سال ها رخ می دهد. شایع ترین علل نارسایی مزمن کلیه این ها هستند:
- دیابت کنترل نشده
- فشار خون بالای کنترل نشده
- گلومرولونفریت مزمن
- کلیه پلی کیستیک
- رفلاکس نفروپاتی به علت بازگشت ادرار به کلیه
- سندروم نفروتیک
- بیماری آلپورت
- نفریت بینابینی
- سنگ کلیه
- بیماری پروستات
آیا نارسایی کلیه دردناک است؟
خود نارسایی کلیه درد ندارد اما عواقب این نارسایی مشکل سبب درد و ناراحتی در بخش‌های مختلفی از بدن می شود.
پروتئین های نشاسته ای
کلیه های سالم پروتئین های نشاسته ای را در جریان خون تصفیه می کنند.
در نارسایی کلیه، سطح این پروتئین در خون زیاد شده و به ارگان ها و بافت های مختلف بدن از جمله تاندون ها و مفاصل سرایت میکند. این امر منجر به علائم زیر می شود:
- سفت شدن مفاصل
- درد
- ورم
درد در بیماری های مزمن نهفته
اغلب درد در نتیجه بروز بیماری ای نهفته و مزمن ایجاد می شود که نارسایی کلیه را در پی دارد مثل:
- افرادی که دیابت کنترل نشده دارند، احتمالاً درد نوروپاتی خواهند داشت.
- افرادی که بیماری عروقی محیطی دارند هم احتمالاً در اندام ها احساس درد کنند و با پیاده روی پا درد بگیرند.
چه آزمایش هایی نارسایی کلیه را نشان می دهند؟
اغلب، بیمار به علت بیماری دیگری مراجعه می کند و با نارسایی کلیه که از عوارض آن بیماری است روبرو می شود.
افرادی که به علت دیابت و فشار خون بالا بیماری های مزمن کلیوی دارند، تیم پزشکی بررسی دقیقی روی عملکرد کلیه ها انجام می دهد چرا که بخشی از برنامه درمانی بلندمدت و روتین این عارضه است.
نارسایی کلیه توسط آزمایش خون و فاکتورهایی همچون BUN، کراتینین و GFR ( که میزان مواد زاید خون را نشان می دهد )مشخص می شود.
آزمایش ادرار هم احتمالاً تجویز شود تا مقدار پروتئین اندازه گیری شده و وجود سلول های غیر نرمال یا میزان الکترولیت ها بررسی شوند.
سایر تست ها عبارتند از:
- سونوگرافی شکمی
- نمونه‌برداری از کلیه
درمان نارسایی کلیه
پیش گیری نقش مهمی در نارسایی کلیه دارد. بیماری های مزمن مثل فشار خون بالا و دیابت بسیار مضراند چون به کلیه و سایر ارگان های بدن آسیب جدی می رسانند.
میزان قند خون و فشار خون در این افراد همیشه باید در حد نرمال نگه داشته شود. وقتی نارسایی کلیه رخ می دهد، هدف پیشگیری از آسیب بیشتر عملکرد کلیوی خواهد بود.
در غیر این صورت، کلیه ها کاملاً از کار می افتند.
رژیم غذایی برای نارسایی کلیه
رژیم غذایی یکی از عوامل مهم برای آن هایی است که کلیه شان به خوبی کار نمی کند. مشورت با متخصص تغذیه هم مفید است چرا که مشخص می شود چه غذاهایی مضر هستند.
در اختلال در عملکرد کلیه، آب اضافه، نمک یا پتاسیم به خوبی دفع نمی‌شوند. بنابراین غذاهایی با پتاسیم و نمک بالا باید کم شوند.
غذاهای پر پتاسیم این ها هستند:
- موز
- زردآلو
- طالبی
- سیب زمینی شیرین
- ماست
- اسفناج
- آووکادو
فسفر ماده شیمیایی ای است که مرتبط با سوخت و ساز کلسیم بوده و ممکن است به علت نارسایی کلیه در بدن زیاد شود.
فسفر زیاد سبب حذف کلسیم از استخوان ها و ایجاد شکستگی می شود.
غذاهای حاوی فسفر عبارتند از:
- شیر
- پنیر
- آجیل
- نوشابه های مشکی
- چای سرد کنسروی
- ماست
- گوشت
- ماهی ساردین
- صدف
- لوبیا پخته
- کارامل
- غلات کامل
- عدس
- لوبیا سیاه
- لوبیا قرمز
داروهای درمان نارسایی کلیه
داروهای مختلفی برای این بیماری استفاده می‌شوند مثل:
- دارو های پایین آورنده فسفر مثل کلسیم کربنات ( کالترات )، کلسی تریول ( روکالترول ) و سولامر ( رناگل )
- داروهای محرک تولید گلبول قرمز همچون اریتروپویتین، داربپوتین
- مکمل‌های آهن
- ویتامین ها
وقتی کلیه کاملا از کار بیفتد، گزینه های درمانی محدود به دیالیز یا پیوند کلیه می‌شوند.
دیالیز و همودیالیز چیست؟
دیالیز مواد موجود در بدن را با استفاده از سیستم تصفیه پاکسازی می کند. دو نوع دیالیز وجود دارد:
- همودیالیز
- دیالیز شکمی
همودیالیز از دستگاه تصفیه به نام دیالیزر یا کلیه مصنوعی برای حذف آب و نمک اضافی استفاده میکند تا الکترولیت ها را به تعادل رسانده و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز بدن را دفع کند.
خون از بدن بیرون کشیده می شود و از طریق لوله به داخل دستگاه می رود و در آنجا از غشای تصفیه عبور می کند.
یک محلول شیمیایی خاص از آن طرف غشا جریان پیدا می کند. این محلول برای حذف نا خالصی های خون از طریق غشای تصفیه ساخته شده است.
خون و محلول هیچ وقت در دستگاه کلیه مصنوعی با هم برخورد نمی کنند.
برای این نوع از دیالیز، دسترسی به رگ های خونی بسیار مهم است که آن هم از طریق جراحی حاصل می شود تا حجم بالایی از خون به دستگاه وارد و از آن دوباره به بدن برگردد.
جراح، فیستولی ایجاد می کند که در واقع محل اتصال سرخرگ بزرگ و رگ های دیگر در بدن است که معمولاً محل آن در بازو است.
این امر سبب می‌شود رگ باد کند و دیواره‌ها ضخیم تر شوند تا سوزن های متعددِ وارد شده جهت وصل لوله از بدن به دستگاه را تحمل کند.
اگر نارسایی حاد کلیه رخ دهد و هیچ وقتی برای ایجاد فیستول نباشد، کاترر های خاص در رگ بزرگ خونی در بازو پا یا سینه وارد می شوند.
این کاترر ها ممکن است هفته ها بمانند.
در برخی بیماری ها، نیاز به دیالیز موقتی است اما اگر انتظار می رود که دیالیز برای مدت طولانی مورد نیاز خواهد بود، این کاترر ها به عنوان یک پل عمل خواهند کرد تا زمانی که فیستول کار گذاشته شود.
درمان از طریق دیالیز عموما سه بار در هفته و هر بار چند ساعت طول می کشد.
اکثر بیماران به مراکز درمانی مخصوص مراجعه کرده تا دیالیز انجام دهند اما دیالیز خانگی هم گزینه ای محتمل برای برخی بیماران است.
دیالیز شکمی چیست ؟
در دیالیز شکمی از دیواره حفره شکم به عنوان فیلتر دیالیز جهت رها شدن از شر مواد زاید خون و تعادل الکترولیت ها استفاده می شود.
کاترری توسط جراح در حفره شکمی کار گذاشته می شود و برای طولانی مدت آنجا باقی می ماند. محلول دیالیز از طریق کاترر وارد شده و برای چند ساعت در حفره شکمی باقی می ماند و بعد تخلیه می شود.
در این مدت مواد زاید از خون حذف شده و خود را به آن مایع می چسبانند. اغلب، بیماران این محلول را قبل از خواب تزریق می کنند و صبح آن را بیرون می کشند.
هر دو نوع دیالیز مزایا و معایبی دارند. بیماران می توانند تصمیم بگیرند کدام نوع را انتخاب کنند.
نوع درمان بستگی به بیماری فرد و تاریخچه پزشکی او به همراه یک سری موارد دیگر دارد.
معمولاً متخصص کلیه و مجاری ادراری مشاوره‌ای با بیمار خواهد داشت تا تصمیم بگیرند بهترین انتخاب کدام است.
دیالیز درمانی حیاتی است. بدون آن، کسانی که نارسایی کلیه دارند به علت افزایش مواد سمی در بدن سریعاً جان خود را از دست می دهند.
افراد می توانند با دیالیز عمر طولانی تری داشته باشند.
پیوند کلیه
اگر نارسایی کلیه رخ دهد و برگشت ناپذیر باشد پیوند کلیه گزینه دیگری است که پیش روی بیمار قرار دارد.
اگر بیمار کاندید مناسبی برای پیوند است متخصصین کلیه با مراکز پیوند اعضا مکاتبه می کنند تا جلسه ای جهت ارزیابی بیمار تعیین شود و بعد از آن جستجو برای اهدا کننده مناسب شروع می شود.
گاهی اوقات اعضای خانواده بافت های سازگار تری با فرد بیمار دارند و اگر مایل باشند می توانند کلیه خود را اهدا کنند.
پیوند کلیه ممکن است ریسک هایی هم داشته باشد. بیمار نیاز به استفاده از داروهای ضد پس زنی عضو جدید خواهد داشت و سیستم ایمنی افزایش پیدا کرده تا با عفونت مبارزه کند.
بدن سعی می کند کلیه را پس بزند و یا این که احتمال دارد کلیه پیوند زده شده به درستی کار نکند. همچنین، خونریزی و عفونت هم وجود دارد.
پیوند کلیه کیفیت بهتری برای زندگی در مقایسه با دیالیز به وجود می آورد. بعد از یک سال ۹۵ درصد از کلیه های پیوندی به خوبی کار می کند.
اگر کلیه پیوندی کار نکند، گزینه جایگزین پیوند کلیه ای دیگر یا بازگشت به دیالیز است.
امید به زندگی در این بیماران
دورنمای زندگی این بیماران بستگی به بیماری های دیگری دارد که آن را ایجاد کرده است. اگر نارسایی به علت انسداد باشد بعد از درمان دوباره شرایط به قبل بر می گردد.
سایر علل نارسایی کلیه بیماری هایی هستند که پیش تر گفته شد. پیشگیری بهترین شانس برای نگهداری عملکرد خوب کلیه است.
کنترل فشار خون بالا و دیابت در طول زندگی باعث کاهش ریسک ابتلا به آسیب های پیشرفته کلیه می شود.
نارسایی مزمن کلیه با بررسی مداوم سطح الکترولیت و مواد زاید در جریان خون مدیریت می شود.
ناهنجاری های شدید کلیه زندگی فرد را به خطر می‌اندازند و گزینه های درمانی احتمالاً محدود به دیالیز یا پیوند می شوند.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری کلیه ، علائم و درمان
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
سلام ودرود بشما عزیزان
من نکات مهمی یادگرفتم ممنو نم
اما یک سوال
من از سال ۹۱ کراتینم از۲ ببالا میرفت ودارو میخوردم
اسفند سال گذشته فشارم غیر عادی بالا رفت ودربیمارستان بستری شدم
کراتین ۶ و اوره ۲۳۸ شد
با برنامه رژیم غذایی الان کران بین ۴ و۵ است واوره ۱۲۰
ماهانه پزشک میرم
دکتر تصرار داشت برم دیالیز من نرفتم
تلان روزی یکیاعت روی نردمی راه میرم دارو میخورم و زندگیم عادیست بهرحال همه ایتمهای خونم ورستند الا تورخ وکراتین
داروی گباهی و دمنوس گزنه ومریم گلی قاصدک معجزه گردند
ایا ممکنه کلبه خهم بهبود پئدا کنند ؟؟؟؟
راهی برای حفط این موقعیت یعنی کاهش تدریجی سطح اوره وکراتین و……وجود داره::
سن ۶۸ یال لطفا راهنمایی فرمائید
سلام و عرض ادب به شما دوست عزیز.
کراتینین علتش یا بیماری فشار خون است یا دیابت و یا پروستات. معمولا هم وقتی روی یک عدد در طولانی مدت بمونه و ثابت بشه، پایین نمیاد. برای شما باید یک فیستول وریدی تعبیه بشه که هر موقع نیاز به دیالیز شد، سریعا بتونن دیالیز انجام بدن. با توجه به سن و وزنتون اگر قدرت فیلتریشن کلیه پایین بود دیالیز الزامی هست.