دیسفاژی اوروفارنژیال

اختلال بلع

15 مرداد 1399

بدون دیدگاه

دیسفاژی اوروفارنژیال یا همان اختلال بلع حلقی- دهانی به علت ناهنجاری ماهیچه ها، عصب ها یا ساختار حفره دهانی، گلو و اسفنکتر مری به وجود می آید.

علائم و نشانه های دیسفاژی اوروفارنژیال

برخی علائم اختلال بلع شامل موارد زیر است:

مشکل در کنترل غذا در دهان، ناتوانی در کنترل غذا یا بزاق، ناتوانی در بلع، سرفه، احساس خفگی به خاطر گیر کردن چیزی در گلو، پنومونی یا ذات الریه مکرر، کاهش وزن بی دلیل، صدای آب دار یا حالت قرقره ای صدا بعد از بلع، استفراغ از بینی، دیسفاژی (شکایت بیمار از عدم بلع).

سایر علائم عبارتند از:

آبریزش دهان، اشکال در حرف زدن، عدم تحرک عضلات گفتاری یا دیزآرتری، پنومونی حاصل از پریدن غذا در گلو، استفراغ از دهان و بینی.

وقتی از بیمار پرسیده می شود غذا کجا گیر کرده است، اغلب به گلو اشاره می کند.

بیماری های ثانویه

اگر اختلال بلع درمان نشود، بیماری هایی مثل پنومونی، سوء تغذیه و کم آبی بدن را به دنبال دارد.

تشخیص های افتراقی

سکته باعث اختلالات حلقی – دهانی شده و احتمال خفگی به شدت بالا می رود. عمل بلع نرمال ممکن است تا 6 هفته برنگردد و مثل قبل نشود.

بیماری پارکینسون سبب اختلالات پیش حلقی چند گانه حلقی و مری می شود. اغلب شدت بیماری مرتبط با شدت اختلال بلع است.

اختلالات نورولوژیکی مثل سکته، پارکینسون، تباهی سلول های عصبی مسئول حرکت عضلات، فلج بل یا سستی ماهیچه های صورت سبب ضعف عضله های صورت و لب و سایر ماهیچه های مهم برای جویدن و بلع می شوند.

دیستروفی عضلانی چشمی یک بیماری ژنتیکی است که با پتوز مغزی، دیسفاژی حلقی دهانی و ضعف اندام پروگزیمال همراه است.

کاهش بزاق، که باعث خشکی دهان یا زردوستومی می شود می تواند به دلیل سندروم شوگرن ( نوعی اختلال التهابی مزمن وابسته به دستگاه ایمنی)، آنتی کولینرژیک ( متوقف کننده عبور موج تحریکات اعصاب از عصب پراسمپاتیک )، آنتی هیستامین ها یا داروهای ضد فشار خون ایجاد شود و منجر به پروسه ناتمام جویدن غذا شود.

زردوستومی یا خشکی دهان سبب کاهش حجم بزاق و افزایش چسبندگی ترشحات دهانی شده و عمل بلع غذا را مشکل می سازد.

مشکلات دندان هم باعث جویدن ناکافی می شود.

ناهنجاری در موکوس های دهان مثل موکوزیت ( عارضه خشکی دهان )، آفت دهان و تبخال هم باعث اختلال در جویدن و بلع می شوند.

موانع فیزیکی موجود در حلق و دهان ممکن است به علت غده ای بد خیم، حلقه های سرویکال یا اختلال در ماهیچه های حلقی یا استخوان های گردن به وجود بیایند.

افزایش کشسانی اسفنکتر مری سبب بیماری پارکینسون شده که منجر به بازگشایی ناقص سوراخ مری می شود. این مسئله باعث شکل گیری دیورتیکول زنکر ( بیرون زدگی کوچک مثل کیسه در دیواره اندام ها ) می شود.

کیسه حلقی عموما باعث ایجاد مشکل در بلع بعد از گذاشتن اولین لقمه در دهان و استفراغ محتوای آن کیسه به بیرون می شود. این کیسه ممکن است همراه با بوی بد دهان به دلیل باقی ماندن غذا در کیسه باشد.

اغلب، دیسفاژی از عوارض عمل هایی مثل این ها است:

جراحی مهره گردن، برداشتن موادی که بر دیواره شاهرگ ها چسبیده و آن ها را بند آورده است، جراحی سر و گردن، جراحی های دهان مثل برداشتن زبان و یا بخشی از حنجره.

رادیوتراپی که برای درمان سرطان سر و گردن استفاده می شود سبب فیبروز بافتی در نقاطِ رادیوتراپی شده می شود. فیبروز زبان و حلق سبب کاهش انقباض زبان و بالا کشیده شدن آن در طول عمل بلع می شود.

عفونت باعث التهاب گلو شده که آن هم مانع بلع درست به خاطر درد زیاد می شود.

دارو ها هم باعث تاثیر روی سیستم عصبی مرکزی شده که آن هم منجر به اختلال بلع و دیسفاژی دهانی حلقی می شود. برخی از این دارو ها عبارتند از: آرام بخش ها، دارو های خواب آور، ضد تشنج ها، آنتی هیستامین ها، نورولپتیک ها، باربیگورات ها و دارو های حمله صرع. همچنین، بعضی دارو ها باعث تاثیر روی سیستم عصبی محیطی شده که آن هم منجر به دیسفاژی دهانی حلقی می شود. داروهایی مثل: کورتیکواستروئید ها، ال تریپتوفان ها و خنثی کننده اثر استیل کولین.

تشخیص

اگر بیمار به یکی از سوال های زیر جواب مثبت دهد پزشک به دیسفاژی حلقی دهانی شک می کند:

آیا موقع غذا خوردن سرفه می کنید؟

بعد از قورت دادن، تکه های غذا به بینی بر میگردند؟

دیزارتری یا نارسا گویی عضوی، نشانه بالینی قوی ای برای اثبات وجود دیسفاژی است. روی بیمار به احتمال زیاد بلع باریوم انجام خواهند داد.

غلظت های متفاوتی از مایع و غذای میکس شده با باریوم سولفات، توسط قاشق، فنجان یا سرنگ به بیمار داده می شود.

سپس توانایی بلع بیمار ارزیابی و توصیف می شود. برخی پزشکان احتمالا هر فاز از بلع را با جزعیات کامل توصیف کرده و هر گونه تاخیر یا انحراف از حالت عادی را ذکر می کنند.

برخی دیگر از پزشکان ممکن است از یک مقیاس رتبه بندی مثل مقیاس نفوذ اسپیراسیون استفاده کنند. این مقیاس برای توصیف فیزیولوژی دارای اختلال یک فرد و بلع او از 1 تا 8 نمره می دهد.

بیمار از طریق ویدئواندوسکوپی هم می تواند مورد ارزیابی قرار بگیرد. این وسیله داخل بینی قرار می گیرد تا زمانی که پزشک حلق و گلو را ببیند و آن ناحیه را قبل و بعد از بلع بررسی کند.

یک اسکوپ سفت داخل حفره بینی قرار می گیرد تا ساختار گلو و حنجره دیده شود.

سایر روش های کم تر متداول بلع شامل عکس برداری، سونوگرافی، جرقه نگاری، الکترومیوگرافی ( برای ثبت حرکات تار های صوتی )، معاینه سمعی و فشار سنجی حلق و دهان است.

درمان دیسفاژی اوروفارنژیال

غلیظ کننده ها در کاهش استفراغ و بهبود مکانیک بلع موثر بوده و می توانند اغلب برای درمان نوزادان و کودکان استفاده شوند.

تاثیرات متفاوتی گزارش شده اما با در نظر گرفتن نوع مناسب غلیظ کننده، میزان غلظت و پیگیری درمان، اغلب، بیماران بهبود علائم را نشان می دهند.

تکنیک های پوسچرال

سر به عقب ( کشش )

زمانی استفاده می شود که حرکت لقمه از جلوی دهان به عقب کار آمد نیست و این حرکت باعث می شود جاذبه به عقب راندن غذا کمک کند.

چانه به پایین ( انحنا )

زمانی استفاده می شود که در شروع بلع تاخیر وجود دارد. این حرکت باعث می شود مسیر های تنفسی باریک تر شوند و اپیگلوت به سمت عقب گلو برود تا مسیر های تنفسی را از پریدن غذا به داخل آن ها حفاظت کند.

چانه به پایین (انحنا )

زمانی استفاده می شود که ته زبان برای هل دادن غذا به سمت گلو بسیار ضعیف است. این عمل باعث می شود پشت زبان به دیواره حلقی نزدیک تر شود.

چرخش سر ( چرخاندن سر به سمت شانه ) به سمت جهت آسیب دیده یا ضعیف در حالی که چانه پایین است

زمانی استفاده می شود که مسیر تنفسی به خوبی محافظت نمی شود و غذا به ریه می پرد. این حرکت سبب می شود اپیگلوت در موقعیتی حمایتی قرار بگیرد و مسیر ورودی هوا را تنگ تر کند و حنجره بسته شود.

به یک طرف دراز کشیدن

زمانی انجام می شود که انقباضات گلو کم شده و تکه های غذا در آن قسمت می مانند. این حرکت کشش جاذبه را از بین برده و باقی مانده غذا با نفس کشیدن به ریه نمی رود.

چرخش سر به سمت ضعیف یا آسیب دیده

زمانی انجام می شود که فلج کامل یا موضعی در یک طرف دیواره گلو وجود دارد و با این حرکت لقمه از سمت قوی تر پایین می رود.

کج کردن سر ( از گوش تا شانه ) به سمت قسمت قوی تر

زمانی انجام می شود که یک طرف حفره دهانی و دیوار حلقی ضعیف تر است. این حرکت سبب می شود لقمه ، با زور بیشتری به طرف دیگر فرستاده شود.

تمرین بلع

بلع سوپراگلوتیک

از بیمار درخواست می شود نفس عمیق بکشد و آن را نگه دارد.

در حالی که هنوز نگه داشته، عمل قورت دادن را انجام دهد و سریعا بعد از بلع سرفه کند. این تکنیک زمانی استفاده می شود که بلع با تاخیر انجام می شود.

بلع سوپر سوپرگلوتیک

از بیمار درخواست می شود نفس بکشد و آن را نگه دارد و در حالی که فشار می آورد قورت دهد و دوباره نفس را نگه دارد و بعد از بلع، سرفه کند. این تکنیک زمانی انجام می شود که مسیر های تنفسی کمی بسته هستند.

بلع با تلاش

به بیمار آموزش داده می شود چگونه برآمدگی جلوی گلویش را طی بلع نگه دارد. این تکنیک زمانی استفاده می شود که حرکات حلقی و گلویی کم بوده یا بلع متناقض انجام می شود.

بیشتر بخوانید: توانبخشی بلع ، تمرینات بلع برای تقویت ماهیچۀ زبان

ابزارهای پزشکی

به منظور تقویت ماهیچه های دهان و ناحیه گلو، محققان دانشگاه ویسکانسین مدیسون وسیله ای را طراحی کرده اند که بیمار تمرینات ایزومتریک را با زبانش انجام می دهد.

تغییر و اصلاح رژیم غذایی

تغییر و اصلاح رژیم غذایی کاملا تضمین شده است.

برخی بیماران نیازمند غذا هایی نرم هستند که به خوبی جویده می شوند و برخی دیگر به مایعات غلیظ تر نیاز دارند.

تاثیر اصلاح غذا و مایعات در پیشگیری از پنومونی حاصل از پریدن چیزی در ریه مورد سوال قرار گرفته و می تواند مرتبط با تغذیه ضعیف و کیفیت زندگی باشد.

تضاد های بسیاری در تعیین میزان غلظت مایعات وجود دارد.

اگر چه، مرکز بین المللی استاندارد سازی غذای بیماران دیسفاژی، طرحی ارائه داده که متشکل از 8 سطح ( 0 تا 7 ) است و مایعات هم از 0 تا 4 دسته بندی شده اند. طبقه بندی غذا ها هم از سطح 3 تا 7 است.