نفخ شکم و درمان آن
نفخ شکم زمانی رخ می دهد که مسیر گوارشی پر از باد و گاز شود. اکثرا نفخ را با حس پر بودن شکم و ورم معده و ناحیه مربوطه آن ناحیه توصیف می کنند.
شکم متورم، سفت و دردناک می شود که معمولاً با موارد زیر همراه است:
- درد
- گاز زیاد
- آروغ مداوم
- صدا دادن شکم
نفخ باعث می شود توانایی های فرد در انجام کار کاهش یافته و در فعالیت های تفریحی اجتماعی اش تداخل ایجاد شود. این مشکل هم در بزرگسالان و هم در کودکان شایع است.
نفخ شکم چیست؟
نفخ شکم در درجه اول احساس سفتی، فشار یا پری در شکم ایجاد کرده و گاهی شکم متورم می شود. این احساس از خفیف و آزاردهنده تا شدیدا دردناک متغیر است.
نفخ معمولا پس از مدتی از بین می رود، اما برای برخی افراد مشکلی است که دائما تکرار می شود.
همچنین مشکلات گوارشی و نوسانات هورمونی باعث نفخ شکم می شوند. اگر این مشکل برطرف نشد، باید برای تعیین علت به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
نفخ شکم چقدر رایج است؟
بین 10 تا 25 درصد از افراد سالم گاه به گاه از نفخ شکم شکایت داشته و علائم حدود 75 درصد از آن ها متوسط تا شدید است. حدود 10 درصد نیز علائم را به طور منظم تجربه می کنند.
90 درصد افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر با این مشکل رو به رو هستند. تا 75 درصد از زنان قبل و در طول قاعدگی نفخ شکم را تجربه می کنند. ورم شکم تنها در 50 درصد از افرادی که احساس نفخ دارند دیده می شود.
چرا احساس نفخ شکمی می کنید؟
گاز و هوا
گاز از علل شایع نفخ مخصوصاً بعد از خوردن غذاست. وقتی غذا های هضم شده شکسته می شوند یا وقتی هوا می بلعید، در مسیر گوارشی گاز ساخته می شود.
همه انسان ها در زمان خوردن یا نوشیدن، هوا می بلعند اما در برخی انسان ها هوا بیشتر وارد بدن شان می شود مخصوصاً اگر:
- سریع بخورند و بنوشند
- آدامس بجوند
- سیگار بکشند
- دندان مصنوعی شل داشته باشند
آروغ زدن و خروج باد از مقعد، دو روش رفع دفع هوای بلعیده شده از بدن هستند. تاخیر در خالی شدن معده علاوه بر تجمع گاز، باعث بروز نفخ و اتساع می شود.
دلایل پزشکی نفخ شکم
سوء جذب کربوهیدرات : بسیاری از افراد در هضم کربوهیدرات های خاص (قند) از جمله لاکتوز، فروکتوز و کربوهیدرات موجود در گندم و لوبیا مشکل دارند.
شاید دچار عدم تحمل غذایی باشید یا فقط مشکلات عمومی داشته باشید که باعث می شوند بدن بیشتر با کربوهیدرات های سخت مبارزه کند. یک متخصص تغذیه یا متخصص گوارش به شما در تشخیص حساسیت های غذایی کمک می کند.
رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک : این مشکل زمانی اتفاق می افتد که باکتری های روده از روده بزرگ به روده کوچک سرریز می شوند.
رشد بیش از حد این باکتری ها بر سایر باکتری هایی که آن ها را متعادل می کنند غلبه خواهد کرد.
برخی از باکتری ها در واقع گازهای تولید شده توسط باکتری های دیگر را جذب می کنند، اما تعداد بسیار زیاد از یک نوع باکتری و کافی نبودن نوع دیگر، این تعادل را به هم می ریزد.
اختلالات عملکردی دستگاه گوارش : سندرم روده تحریک پذیر و سوء هاضمه عملکردی زمانی تشخیص داده می شوند که بدن به دلایل غیرقابل توضیح با هضم غذا مبارزه می کند.
علائم معمولا شامل تولید گاز و نفخ بعد از غذا خوردن است. مراقب علائم خطر کلاسیک مانند اسهال یا یبوست، حالت تهوع، استفراغ، تب، خونریزی، کم خونی و کاهش وزن ناخواسته نیز باشید.
حساسیت احشایی : برخی افراد حتی زمانی که حجم گاز طبیعی است احساس می کنند که دچار نفخ شده اند. این وضعیت اغلب با اختلالات عملکردی دستگاه گوارش و سایر اختلالات مربوط به مسیرهای عصبی روده به مغز مرتبط است.
گاهی برخی از افراد برای ایجاد فضای بیشتر در حفره شکمی برای گاز (دیسینرژی شکمی) دچار واکنش عضلانی می شوند.
این بدان معناست که عضلات شکم در حضور گاز شل شده و حتی زمانی که حجم شکم طبیعی است بیرون می زنند.
سایر علل نفخ ممکن است به دلیل بیماری های دیگر باشد:
- مثل سندروم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری التهاب روده مثل کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- سایر اختلالات معده و روده
- سوزش سر دل
- عدم تحمل غذا
- افزایش وزن
- تغییرات هورمونی
- ژیاردیازیس (عفونت انگلی روده)
- اختلالات غذایی مثل آنارکسیا یا بولمیا
- فاکتورهای سلامت روان مثل استرس، اضطراب، افسردگی
- برخی داروها
این مشکلات باعث بروز گاز و نفخ می شوند:
- رشد زیاد یا کمبود بیش از حد باکتری ها در سیستم گوارشی
- تجمع گاز
- تغییر حرکات شکمی
- مشکل در انتقال گاز شکمی
- رفلکس های غیر طبیعی شکم
- حساسیت بیش از حد روده و معده ( احساس نفخ در تغییرات بدن)
- سوء جذب غذا و کربوهیدرات
- یبوست
بیشتر بخوانید: چه چیزی باعث نفخ و درد پایین شکم می شود؟
علل جدی نفخ شکم
نفخ می تواند علامت بیماری های مختلفی باشد مثل:
- تجمع مایع پاتولوژیک در حفره شکمی ( آسیت) به علت سرطان (مثل سرطان تخمدان)، بیماری های کبدی، نارسایی کلیه، نارسایی احتقانی قلب
- بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن
- اختلال لوزالمعده که باعث گوارش ناقص می شود چون پانکراس آنزیم کافی جهت هضم تولید نمی کند
- پر شدن مسیر گوارشی با گاز، باکتری های نرمال گوارشی و سایر محتویات داخل حفره شکمی
علل دیگر
نفخی که گاهی می آید و برطرف می شود معمولا ناشی از مشکلات گوارشی، هورمونی یا هر دو است.
این دلایل باعث می شوند که به طور کلی احساس بیماری و خستگی کنید. تا زمانی که علائم از بین بروند، احتمالا مشکل جدی ای وجود ندارد.
اما اگر نفخ شکم از بین نرود یا بدتر شود، یا اگر علائم یک بیماری جدی مانند تب یا استفراغ وجود داشته باشد، باید برای رد سایر بیماری ها از جمله موارد زیر به دنبال مراقبت های پزشکی باشید:
آسیت : در این وضعیت که معمولا به دلیل بیماری کبد و گاهی نارسایی کلیه یا نارسایی قلبی ایجاد می شود، مایعات به تدریج در حفره شکم تجمع می کنند.
نارسایی پانکراس : در این نوعی اختلال عملکردی پانکراس دیگر آنزیم های گوارشی کافی برای انجام فرآیند گوارش را تولید نمی کند.
التهاب معده (گاستریت) یا روده ها (آنتریت) : این وضعیت معمولا به دلیل عفونت باکتریایی (هلیکوباکتر پیلوری) یا مصرف بیش از حد الکل و همچنین زخم معده ایجاد می شود.
سرطان (تخمدان، رحم، روده بزرگ، پانکراس، معده یا مزانتریک) : معاینات سالانه توسط پزشک مراقبت های اولیه برای غربالگری سرطان از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
درمان جهت پیشگیری و رها شدن از نفخ شکم
تغییر سبک زندگی
در بسیاری موارد نفخ با تغییر سبک زندگی و رعایت نکاتی کوچک از بین می رود مثلاً اگر اضافه وزن دارید کاهش وزن کمک کننده است.
برای کاهش بلع هوا موارد زیر را در نظر بگیرید:
- آدامس نجوید. آدامس جویدن باعث بلع هوای اضافه می شود که منجر به نفخ خواهد شد.
- مصرف نوشیدنی های گازدار را محدود کنید.
- غذاهای نفاخ نخورید مثل سبزیجات، خانواده کلم، حبوبات
- به آرامی غذا بخورید و با نی نوشیدنی مصرف نکنید.
- محصولات لبنی بدون لاکتوز استفاده کنید ( اگر عدم تحمل لاکتوز دارید)
پروبیوتیک ها به تولید دوباره باکتری های سالم شکمی کمک می کنند. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است.
یکی از این تحقیق ها اعلام کرد پروبیوتیک ها تاثیری با میانگین ۷۰ درصد روی رفع نفخ دارند. می توانید پروبیوتیک ها را در کفیر و ماست یونانی پیدا کنید.
ماساژ شکم
ماساژ شکم به کاهش نفخ کمک می کند. تحقیقی روی ۸۰ نفر که بیماری آسیت داشتند انجام شد و برای آن ها ۱۵ دقیقه ماساژ شکمی دو بار در روز و برای سه روز در نظر گرفت.
نتایج نشان دادند افسردگی، اضطراب، سلامت کلی و نفخ با ماساژ بهبود پیدا کردند.
درمان با داروها
اگر تغییر سبک زندگی و غذا ها موثر نبودند با پزشک تماس بگیرید. اگر دکتر علتی پزشکی برای این مشکل پیدا کرد، درمان هایی در نظر می گیرد.
درمان ها احتمالاً شامل آنتی بیوتیک، ضد اسپاسم، ضد افسردگی خواهد بود اما در کل تجویز دارو بستگی به نوع بیماری دارد.
چه چیزی نفخ را تسکین می دهد؟
تسکین طولانی مدت به علت ناراحتی بستگی دارد. شاید به یک تشخیص حرفه ای نیاز داشته باشید.
اما اگر به دنبال درمان های خانگی برای رفع نفخ در حال حاضر و یا روزهای آینده هستید، چند راهکار وجود دارد که می توانید امتحان کنید.
دمنوش های گیاهی از جمله نعناع، بابونه، زنجبیل، زردچوبه و رازیانه به هضم غذا و فرآیند دفع گاز کمک می کنند. چای قاصدک نیز منجر به کاهش احتباس آب می شود.
کپسول روغن نعناع یک ضد اسپاسم طبیعی است و به آرام شدن عضلات روده کمک می کند. در نتیجه مدفوع و گاز به خصوص اگر در نتیجه یک مشکل حرکتی گیر افتاده باشند راحت تر دفع می شوند.
آنتی اسیدها التهاب در دستگاه گوارش را تسکین داده و به دفع راحت گاز کمک می کنند.
آنتی اسیدها اغلب شامل ماده فعال سیمتیکون هستند که گاز را با گروه بندی حباب های کوچک تر در کنار یکدیگر دفع می کنند. سایمتیکون به صورت جداگانه نیز موجود است.
مکمل های منیزیم به خنثی کردن اسید معده و شل شدن عضلات روده کمک می کنند. منیزیم یک اثر ملین طبیعی دارد که گاهی مفید است، اما اگر زیاد از این مکمل مصرف کنید به آن عادت خواهید کرد.
پروبیوتیک ها در متعادل کردن مجدد باکتری های روده نقش دارند. برخی در وهله اول به هضم بهتر غذا و برخی دیگر در واقع به جذب گازهای اضافی کمک می کنند.
شاید مجبور شوید پروبیوتیک ها را برای چند روز یا چند هفته به طور مداوم مصرف کنید تا واقعا متوجه تفاوت شوید.
پوسته پسیلیوم یک مکمل فیبر محبوب است که به دفع منظم مدفوع کمک می کند. همیشه مکمل های فیبر را به تدریج و با مقدار زیادی آب مصرف کنید. در صورت نیاز می توان از ملین های بدون نسخه نیز استفاده کرد.
ورزش منظم با تمرکز بر تقویت بدن به مبارزه با نفخ شکم کمک می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نفخ با هر کدام از موارد زیر همراه شد با پزشک تان ملاقات کنید:
- درد شدید و طولانی مدت شکم
- خون در مدفوع یا مدفوع تیره
- تب بالا
- اسهال
- سوزش سردل که مدام بد تر می شود
- استفراغ
- کاهش وزن بی دلیل
حتما بخوانید: انواع بیماری های گوارشی
نفخ شکم احساس خوشایندی نیست و اگرچه یک تجربه رایج و معمولا موقتی است، اما شاید از این چرخه خسته شوید. کمی تمرکز روی مشکل و شناسایی علت می تواند بسیار مفید باشد.
نفخ بیش از حد طبیعی و غیر معمول می تواند نشانه یک بیماری یا عفونت خاص در ناحیه معده و یک مشکل گوارشی باشد از جمله ابتلا به باکتری های معده مانند هلیکوباکتر که برای تشخیص قطعی بایستی به پزشک مراجعه کرد.
سعی کنید علائم و محرک های احتمالی را در یک دفتر یادداشت کنید. به رژیم غذایی، عوامل هورمونی و استرس توجه داشته باشید و اگر به موردی مشکوک هستید، یادداشت ها را برای راهنمایی حرفه ای به یک متخصص نشان دهید.
عوامل مختلفی که منجر به نفخ می شوند گاهی پیچیده بوده و تشخیص آن ها دشوار است، اما به کمک آزمایشات پزشکی می توان مشکل را تشخیص داد. مانند همیشه، اگر علائم مداوم یا شدید هستند به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
