تهوع و استفراغ ، چه زمانی خطرناک است و درمان آن

تهوع ناراحتی ای در معده است که اغلب پیش از استفراغ ظاهر می شود. استفراغ خالی شدن اختیاری یا غیر ارادی محتویات معده با شدت و از راه دهان است.

عوامل بروز تهوع و استفراغ

تهوع و استفراغ بیماری نیستند و فقط علائم بسیاری از بیماری‌ ها و مشکلات اند مثل:

• بیماری حرکت ( در وسایل نقلیه در حال حرکت ) یا دریازدگی
• ماه های اول بارداری ( در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد از باردارها تهوع و در ۲۵ تا ۵۵ درصد استفراغ رخ می دهد )
• داروهایی که استفراغ ایجاد می کنند
• درد شدید
• استرس های احساسی عاطفی مثل ترس
• بیماری کیسه صفرا
• مسمومیت غذایی
• عفونت مثل عفونت معده
• پرخوری
• عکس العمل به بوها
• حمله قلبی
• آسیب مغزی و ضربه مغزی
• تومور مغزی
• زخم معده
• برخی سرطان ها
• بولمیا ( پرخوری عصبی)  یا سایر بیماری های مرتبط روانی
• گاستروپارزی ( فلج معده ) یا دیر خالی شدن معده ( بیماری است که بیش تر در دیابتی ها دیده می شود)
• وجود سموم یا مصرف بیش از حد الکل
• انسداد روده
• آپاندیس

علت استفراغ در سنین مختلف متفاوت است. در کودکان، استفراغ به دلیل عفونت، مسمومیت غذایی، آلرژی به شیر، بیماری حرکت، پرخوری، سرفه، انسداد روده و بیماری ای که در آن کودک تب بالایی دارد است.

زمان‌ بندی تهوع و استفراغ، سبب را مشخص می کند.

وقتی مدت کوتاهی بعد از غذا رخ دهد، تهوع و استفراغ ممکن است به دلیل مسمومیت غذایی، گاستریت ( التهاب غشای معده)، زخم معده یا بولمیا باشد.

تهوع و استفراغ یک تا هشت ساعت بعد از غذا هم شاید به علت مسمومیت غذایی باشد.

برخی باکتری های به وجود آمده توسط غذاها مثل سالمونلا مدت زمان بیشتری برای بروز علائم مسمومیت نیاز دارند.

بیشتر بخوانید: ۶ مورد شایع از اختلالات خوردن و علائم آنها

آیا استفراغ مضر است؟

معمولاً استفراغ بی ضرر است اما می تواند نشانه بیماری ای جدی باشد. مثال هایی از بیماری های جدی که منجر به تهوع یا استفراغ می شوند عبارتند از:

ضربه مغزی، مننژیت (عفونت غشای مغز)، انسداد روده، آپاندیس و تومور مغزی.

نگرانی دیگر کم آبی بدن یا دهیدراته شدن است. در بزرگسالان، ریسک کمتری برای دهیدراته شدن وجود دارد چون معمولاً علائمش را می شناسند (مثل عطش، خشک شدن لب و دهان).

اما کودکان در ریسک بیشتری قرار دارند مخصوصاً اگر اسهال هم داشته باشند.

آن هایی که از کودک بیمار مراقبت می کنند باید از علائم آشکار کم آبی بدن آگاه باشند یعنی لب و دهان خشک، چشم های گود رفته، تنفس سریع.

در نوزادان، خشک ماندن پوشک برای چندین ساعت و ملاج گود رفته از علائم دهیدراته شدن است.

استفراغ مکرر در بارداری منجر به بیماری ای جدی به نام هایپرمینسیگریوداروم (بیش بالاآوری)  می شود که در آن عدم تعادل مایعات و مواد معدنی در بدن مادر باعث به خطر افتادن جان مادر و جنین می شود.

در موارد نادر، استفراغ بیش از حد، غشای مری را پاره می کند که به آن پارگی مالوری ویس می گویند.

اگر مری پاره شود نامش سندروم بوئرهاو خواهد بود و یک فوریت پزشکی تلقی می شود.

چه زمانی باید به خاطر تهوع و استفراغ با دکتر تماس بگیریم؟

• اگر تهوع بیش از چند روز طول بکشد و احتمال بارداری وجود داشته باشد.
• اگر درمان خانگی موثر نباشد، دهیدراته شدن رخ می دهد یا آسیب مشخص به وجود آید ( مثل آسیب به سر یا عفونت)
• بزرگسالان باید در صورت بروز استفراغ بیش از یک بار در روز، اسهال و علائم دهیدراته شدن به پزشک مراجعه کنند.
• نوزاد یا کودک زیر ۶ سال را درصورتی نزد پزشک ببرید که استفراغ بیش از چند ساعت طول بکشد، علائم دهیدراته شدن به وجود آید، تب، عدم ادرار به مدت ۴ تا ۶ ساعت رخ دهد.
• کودک بالای شش سال را در صورتی نزد پزشک ببرید که استفراغ یک روز طول بکشد و تب بالاتر از ۳۸.۳ باشد یا کودک به مدت ۶ ساعت ادرار نکرده باشد.

اگر هر کدام از موارد زیر با استفراغ پیش آمد به اورژانس مراجعه کنید:

•  وجود خون در استفراغ ( خون روشن به شکل دانه های قهوه )
• سردرد شدید یا گردن سفت شده
• درد شدید شکمی
• اسهال
• تنفس سریع

درمان استفراغ

درمان استفراغ صرف نظر از سن و علت شامل موارد زیر می شود:

• نوشیدن مایعات
• پرهیز از غذاهای جامد تا زمانی که استفراغ برطرف شود
• اگر اسهال و استفراغ بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد محلول سرم خوراکی باید استفاده شود
• زنان بارداری که تهوع صبحگاهی دارند می توانند با خوردن چوب شور قبل از خارج شدن از تخت یا خوردن غذایی سرشار از پروتئین قبل از رفتن به رختخواب از تهوع پیشگیری کنند
• استفراغ به علت درمان سرطان اغلب به وسیله داروها از بین می­ رود.

هم داروهای تجویزی و هم بدون نسخه در دسترس هستند تا برای کنترل استفراغ مربوط با بارداری، بیماری حرکت و برخی اشکال سرگیجه استفاده شوند.

با این حال قبل از هرگونه دارو درمانی با پزشک مشورت کنید.

پیشگیری

راه های بسیاری جهت پیشگیری از تهوع وجود دارد:

•  خوردن غذا های کم حجم در طول روز به جای سه وعده اصلی و پر حجم
• آرام غذا خوردن
• پرهیز از خوردن غذا هایی که هضم شان مشکل است
• غذا هایی بخورید که سرد هستند یا در دمای اتاق قرار گرفته ‌اند در صورتی که با بوی غذا های گرم احساس تهوع می کنید
• بعد از غذا خوردن دراز بکشید جوری که سرتان ۳۰ سانتی متر بالا تر از پاهای تان قرار بگیرد
• خوردن مایعات بین وعده های غذایی و نه در طول خوردن غذا
• سعی کنید وقتی کم تر احساس تهوع دارید غذا بخورید

به محض احساس تهوع چگونه از استفراغ پیشگیری کنیم؟

• نوشیدن مایعات شیرین به صورت کم کم مثل نوشابه، آبمیوه به غیر از آب پرتقال یا گریپ فروت چون بسیار اسیدی هستند.
• استراحت در حال نشسته یا دراز کش. تحرک ممکن است تهوع را بد تر کرده استفراغ به دنبال داشته باشد
• برای درمان بیماری حرکت دراتومبیل، کودک را به سمت  رو به رو بنشانید جوری که فقط مقابل اش را ببیند.

نگاه کردن به حرکت سریع ماشین ها از پنجره تهوع را بد ترمی کند.

• خواندن یا انجام بازی ‌های ویدیویی در ماشین باعث بد تر شدن تهوع می شود
• اجازه ندهید کودک همزمان بخورد و بازی کند.

بیشتر بخوانید: ۹ مشکل رایج گوارشی

در صورتی که علائمی که در بالا اشاره شد در شما وجود داشت و در صورتی که حالت تهوع و استفراغ بعد از چند روز برطرف نشد به پزشک مراجعه کنید  تا تحت درمان قرار بگیرید و دچار عوارض ناشی از آن نشوید.