ماهیچه دیافراگم و اختلالات آن

دیافراگم ماهیچه ای است که به ما در تنفس بهتر کمک می ‌کند. این ماهیچه زیر ریه ها قرار گرفته و حفره قفسه سینه را از شکم جدا می نماید. عوامل متعدد، آسیب های فیزیکی و ابتلا به برخی بیماری ها عملکرد دیافراگم را تحت تاثیر قرار داده و علائمی مثل اختلال در تنفس و درد قفسه سینه را به همراه دارد.

انجام تمرینات مربوط به تنفس، منجر به تقویت دیافراگم و بهبود عملکرد آن خواهد شد.

دیافراگم چیست؟

دیافراگم ماهیچه ای است که به انجام عمل دم و بازدم در انسان کمک می ‌کند. این ماهیچه باریک و گنبدی شکل زیر ریه‌ ها و قلب واقع شده و باعث اتصال استخوان جناغ سینه (استخوان وسط قفسه سینه) پایین قفسه سینه و ستون فقرات به هم می شود.

دیافراگم حفره قفسه سینه را از شکم جدا می کند. ماهیچه‌ های دیافراگم علاوه بر نقشی که در تسهیل تنفس دارند، به افزایش فشار درون شکم هم کمک می ‌کنند.

به عبارتی با ایجاد فشار به دفع ادرار و مدفوع می ‌پردازند. از طرفی فشار ایجاد شده بر روی مری، از بروز رفلاکس معده (بازگشت اسید معده به مری) جلوگیری می نماید.

مری، برخی از رشته های اعصاب و تعدادی عروق خونی از دیافراگم عبور کرده اند. عوامل متعددی بر عملکرد دیافراگم موثر هستند که رایج ترین آنها فتق و آسیب ناشی از جراحی تا تصادفات است.

برخی اختلالات عصبی عضلانی مثل اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) نیز منجر به ضعیف شدن فعالیت دیافراگم می‌ شود. این اختلالات تنفس را با مشکل مواجه کرده، سوزش سر معده و درد قفسه سینه و شکم به دنبال خواهد داشت.

دیافراگم در بدن چه می کند؟

دیافراگم نقش اساسی در عملکرد سیستم تنفسی برعهده دارد. با انجام عمل دم یعنی ورود هوا به ریه، دیافراگم منقبض و صاف شده و به سمت پایین حرکت می کند.

این حرکت حالت مکشی در قفسه سینه ایجاد کرده و باعث بالا آمدن سینه و وارد شدن هوا به ریه‌ها می ‌شود.

در حالت بازدم، دیافراگم شل شده، قفسه سینه به حالت اول برگشته و ریه ‌ها از هوا خالی می ‌شوند. اعصاب بافتها و عروق متعددی از درون دیافراگم عبور کردند که برخی از آنها عبارتند از:

• آئورت : شریان بزرگی که خون را از قلب به سایر بخش‌ های بدن هدایت می ‌کند.
• مری : مری یک لوله تو خالی که گلو را به معده متصل کرده و محل عبور غذا و نوشیدنی است.
• بزرگ سیاهرگ زیرین یا ورید اجوف تحتانی : که خون را از اندام ها به قلب را منتقل می‌ کند.
• عصب فرنیک یا میان بندی : که حرکات دیافراگم را کنترل می کند.
• مجرای سینه ای : که مایعی به نام لنف را به عنوان بخشی از سیستم لنفاوی در بدن حمل می کند.
• عصب واگ : که وظایف متعددی از جمله کمک به کنترل سیستم گوارشی بر عهده دارد.

چه عوامل و اختلالاتی عملکرد دیافراگم را تحت تاثیر قرار می دهند؟

عوامل، بیماری ها و اختلالات متعددی ممکن است فعالیت دیافراگم را مختل کنند که برخی از آنها شامل:

فتق

ابن عارضه زمانی اتفاق می ‌افتد که قسمت بالایی معده از سوراخ دیافراگم بالا بزنند. فتق دیافراگمی در شرایطی اتفاق می ‌افتد که یکی از اندام های درون شکم برآمده شده و وارد حفره قفسه سینه می شود.

این اختلال یا مادرزادی است یا در اثر تروما، افزایش سن و چاقی بروز پیدا می ‌کند. فتق برای درمان نیاز به جراحی دارد.

آسیب عصب فرنیک یا میان بندی

آسیب به اعصاب نتیجه وجود سرطان، بیماری‌ های خود ایمنی و آسیب‌ های فیزیکی است. در مواردی نیز حین انجام عمل جراحی بای پس قلب یا پیوند ریه به وجود می‌آید.

وجود تومور، آنوریسم آئورت یا اسپوندیلوز گردن می ‌تواند عصب را تحت تاثیر قرار داده و به آن آسیب وارد کند.

ابتلا به ویروس HIV، ویروس نیل غربی و بیماری لایم نیز از دیگر آسیب ‌هایی است که منجر به التهاب عصب می شوند.

اسپاسم یا گرفتگی

گرفتگی ماهیچه دیافراگم مانع از شل شدن آن پس از خروج هوا از ریه خواهد شد. به علاوه این گرفتگی باعث ایجاد سفتی شده و شکم را منقبض می ‌کند.

در بیشتر موارد تمرینات سنگین ورزشی، گرفتگی یا اسپاسم دیافراگم به دنبال دارد که معمولاً با گذشت زمان و کمی استراحت بهبود پیدا می ‌کند.

ضعف و از کار افتادگی

اختلالات عصبی عضلانی گاهی عملکرد دیافراگم را تحت تاثیر قرار داده و آن را ضعیف می‌ کند. بیماری‌هایی مثل مالتیپل اسکلروز یا MS و ALS مهم ترین اختلالات عصبی عضلانی هستند.

همچنین بیماری‌های مربوط به دیابت، آسیب های فیزیکی به ستون فقرات یا انسداد مزمن ریه (COPD) نیز به مرکز دیافرا گم لطمه وارد می کند.

علائم اختلال در عملکرد دیافراگم چیست؟

علائم ناشی از اختلال در فعالیت دیافرا گم اغلب کوتاه مدت یا موقتی هستند. این علائم شامل:

• رفلاکس معده، سوزش سر معده، سرفه و مشکل در بلع غذا
• تغییر در رنگ پوست (رنگ پوست کبود می شود)
• افزایش ضربان قلب، درد قفسه سینه مشکل در تنفس (مخصوصاً در حالت درازکش)
• سردرد
• سکسکه ای که به راحتی قطع نشده و مرتباً تکرار می ‌شود
• درد و فشار در قفسه سینه، پشت و پهلوها، شانه‌ ها و شکم (به ویژه زیر قفسه سینه) درد شکم و قفسه سینه و پشت که بعد از غذا خوردن شدت می یابد.
• احساس نبض یا بال زدن زیر دنده ها

بعضی از علائم اختلال در دیافراگم شبیه علائم حمله قلبی است. در صورتی که دچار تنگی ‌نفس، انقباض قفسه سینه یا درد در این ناحیه شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

این اختلال تا چه حد رایج است؟

شایع ترین علت اختلال در عملکرد دیافراگم آسیب عصب فرنیک است (چه در اثر جراحی چه در اثر آسیب فیزیکی) در جراحی بای پس قلب، خطر بروز آسیب به عصب فرنیک 20 درصد بیشتر عنوان شده. 

پس از آن فتق دومین عامل خطر شناخته می شود که احتمال بروز آن در میان افراد چاق بالای 50 سال 55 درصد بیشتر است.

چه طور می توان به سلامت دیافراگم کمک کرد؟

دیافراگم نوعی ماهیچه است، پس باید مثل هر ماهیچه دیگری در بدن در پی تقویت آن باشیم. تمرینات مربوط به تنفس دیافراگمی به بهبود عملکرد این عضو کمک می کند.

این تمرینات همچنین استرس و فشار عصبی را کاهش داده و به حفظ آرامش منجر می‌ شود. برای حفظ سلامت دیافراگم می بایست:

• وعده های غذایی سبک تر مصرف کرده و از خوردن مواد غذایی که منجر به سوزش معده می شوند پرهیز کنید.
• اگر در معرض خطر ابتلا به آسیب‌های دیافراگم هستید حتماً به طور مرتب تحت نظر پزشک باشید.
• تعادل وزن
• قبل از انجام تمرین، بدن را گرم کنید تا دیا فراگم توان تحمل فشار در طول ورزش را داشته باشد.
• از انجام تمرینات سنگین تر از دامنه حرکتی خود پرهیز نمایید.

چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد؟

اگر دچار هر کدام از علائم اختلال در دیافراگم هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا برخی علائم شباهت زیادی به علائم حمله قلبی دارند. در صورت احساس درد در قفسه سینه و تنگی نفس با اورژانس تماس بگیرید.

گاهی اوقات اختلال در فعالیت دیافراگم با علائم سایر بیماری ها شباهت دارد. پس حتما به دنبال پیگیری موضوع باشید.

چه طور بفهمیم در معرض خطر اختلال در دیافراگم هستیم؟

در صورت داشتن یک یا چند مورد از این شرایط در معرض خطر ابتلا به اختلالات دیافراگمی قرار دارید:

• بیماری های خود ایمنی مثل لوپوس
• انسداد مزمن ریه COPD، سرطان ریه و دیگر بیماری‌های ریه
• بیماری های قلبی که نیازمند جراحی هستند
• بیماری لایم
• اختلالات عصبی عضلانی مثل MS
• چاقی
• ویروس هایی مثل HIV

چند کلامی از کلینیک دکتر خسروی

دیافراگم نقش به سزایی در تنفس و حفظ سلامت بدن ایفا می‌ کند. عوامل متعدد، بیماری ها و آسیب ‌های مختلف عملکرد این عضو را تحت تاثیر قرار می دهند.

اگر به واسطه ابتلا به یک سری بیماری ‌ها در معرض خطر اختلال در دیافراگم هستید حتماً با پزشک مشورت کنید.

اگر مشکل در تنفس یا بلع داشته و درد شدید قفسه سینه دارید به صورت اورژانسی خود را به مراکز درمانی برسانید. با انجام یک سری تمرینات می ‌توانید عملکرد دیافراگم را بهبود ببخشید. برای مشاوره و درمان اختلال دیافراگم به کلینیک دکتر فرشاد خسروی واقع در غرب تهران مراجعه کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.