انواع دیسفاژی چیست؟
دیسفاژی چیست و انواع دیسفاژی به چه دسته هایی تقسیم می شوند؟ دیسفاژی یا اختلال بلع یعنی عدم توانایی فرد در خوردن، جویدن، بلعیدن و انتقال غذا از دهان به معده که به انواع مختلفی تقسیم می شود.
دیسفاژی در هر دورانی از زندگی اتفاق می افتد.
از دوران نوزادی گرفته تا بلوغ، میانسالی و حتی کهنسالی. در این مقاله انواع دیسفاژی بررسی شده اند و اگر در بلع مشکل دارید، باید با پزشک خانوادگی مطرح کرده و علتی که پشت این مشکل قرار دارد مشخص کنید.
کلمه دیسفاژی از کلمه یونانی دیس به معنای کم شده و ناقص و فاژی به معنای خوردن گرفته شده است.
در کشور سوئد، اختلال بلع هر ساله روی یک میلیون نفر تاثیر می گذارد.
به این مقدار باید حدود یک میلیون نفر دیگر را هم اضافه کرد که درمان درست دریافت نکرده اند یا کلا سراغ درمان نرفته و از سال ها قبل دیسفاژی مزمن داشته اند.
تخمین زده می شود که حدود دو میلیون نفر در سوئد از اختلال بلع رنج می برند.
چون دانش ما درباره این مشکل کامل نیست، تعداد افراد شناخته نشده ممکن است حتی بیشتر باشد.
این امر، اختلال بلع را به یکی از شایع ترین اختلالاتی کرده که وجود دارد و درباره آن بسیار کم صحبت شده است.
آن هایی که شخصا دیسفاژی را تجربه نکرده اند،این مشکل اغلب دور از چشم باقی می ماند اما برای کسانی که از دیسفاژی رنج برده اند این مسئله تبدیل به جنگ هر روزه می شود.
وقتی فکر می کنید که یک انسان عادی طی 24 ساعت 600 بار و 350 بار در طول روز، 200 بار طی غذا خوردن و 50 بار طی خواب، عمل بلع را انجام می دهد، دیسفاژی تبدیل به مسئله ای مهم می شود.
بیشتر بخوانید: دیسفاژی و بلع ایمن
4 فاز در بلع – 4 نوع دیسفاژی
همان طور که روند بلع به 4 فاز مختلف تقسیم می شود، انواع گوناگونی از دیسفاژی هم همین طور خواهد بود. این 4 سطح حیاتی عبارتند از:
- فاز پیش دهانی: وقتی غذا از بشقاب وارد دهان می شود.
- فاز دهانی: وقتی غذا در دهان جویده و آماده می شود.
- فاز حلقی: وقتی غذا از کام جلویی و گلو عبور می کند.
- فاز مری: وقتی غذا از داخل مری عبور می کند.
حالا به هر کدام از این فاز ها با جزئیات بیشتر و برعکس ترتیبی که ذکر شد خواهیم پرداخت.
دیسفاژی مری – انواع دیسفاژی
دیسفاژی مری همان چیزی است که به آن اشکال در بلع می گوییم و روی عملکرد مری تاثیر می گذارد.
دیسفاژی مری دو زیر مجموعه دارد:
الف) دیسفاژی متناوب مری – مشکل می آید و می رود.
این شایع ترین نوع اختلال بلع است و از هر 10 نفر یکی این مشکل را دارد. ( حدود یک میلیون نفر در سوئد) فتق هیاتال یا فتق حجاب حاجز سبب بروز این اختلال می شود.
آن هایی که از فتق هیاتال رنج می برند، بسیاری از علائمی که در زیر آمده تجربه کرده اند. این اختلال می آید و می رود ولی بعد از مدتی به صورت دائمی باقی می ماند. لیست کاملی از علائم شایع این ها هستند:
- سوء هاضمه اسیدی، رفلاکس، سوزش سر دل
- سرفه مداوم
- احساس وجود توده در گلو
- احساس مسدود شدن سینه
- مشکل در بلع غذا های جامد مثل مرغ، گوشت خشک، برنج و نان خشک
- گیر کردن غذا در گلو و بلع با جهت گیری اشتباه
- احساس سیری زودتر از حد معمول
- بزاق چسبناک، غلیظ یا بیش از حد که قابل قورت دادن نیست و اغلب منجر به نیاز بیش از حد به بلع می شود
اگر درمان نشود، این علائم با گذر زمان بدتر می‌شوند و حتی علائم بیشتری به وجود می‌آیند و زندگی بسیار سخت تر خواهد شد.
بنابراین شروع هر چه زودتر درمان بسیار مهم است.
ب) دیسفاژی دائمی مری – همیشه احساس مسدود شدگی در قفسه سینه وجود دارد.
با دیسفاژی دائمی، همیشه چیزی در قفسه سینه گیر میکند که می تواند تکه های غذایی باشد که سعی داشتید ببلعید و سایز بزرگی داشته است.
این مشکل به علت تنگ شدن مری حاصل می‌شود. تنگ شدن مری به دلیل بافت زخمی یا کیسه های روی مری یا تومور به وجود می آید.
آشالازی کاردیا – نوع نادری از دیسفاژی دائمی مری است که نشانه هایش گاهاً مثل فتق هیاتال می شود اما تفاوت هایشان بیش تر است.
مثلاً فردی که آشالازی کاردیا دارد مشکلات دائمی در بلع غذا، کاهش وزن سریع و پنومونی مداوم خواهد داشت اما رفلا کس اسیدی یا سوزش سر دل را تجربه نمی‌کند.
اگر برخی اشکال دیسفاژی دائمی مری را تجربه کرده اید باید هرچه سریع تر به یک متخصص گوش حلق و بینی، جراح یا متخصص گوارش مراجعه کنید.
دلیل بروز دیسفاژی مری
دلایل متعددی برای بروز این نوع دیسفاژی وجود دارد مثل فتق هیاتال، آشالازی کاردیا، تومور، ناهنجاری عضو یا اسکلرودرمی.
دیسفاژی فارنژیال – تکه های غذا در مسیرهای تنفسی یا بینی
در این نوع دیسفاژی رفتن غذا به مسیر اشتباه بسیار رایج است چون بلع مسیر درست خود را طی نمی کند.
همچنین صدای فرد بسیار عجیب می شود. این مشکل به دلیل کاهش قدرت ماهیچه ها برای بستن اپیگلوت جهت محافظت از مسیر های تنفسی طی عمل بلع ایجاد می شود.
تکه های غذا هم می توانند بعد از بلع در حلق بمانند و بعداً به سمت بینی بالا بیایند.
بلع از طریق مسیر نادرست هم به علت ناتوانی ماهیچه ها در باز کردن دهانه بالایی مری یا فقدان نیرو برای انتقال لقمه از داخل حلق به مری است.
دیسفاژی حلقی – انواع دیسفاژی
علل مختلفی برای این نوع دیسفاژی وجود دارد مثل:
سکته یا برخی از انواع بیماری‌های نورولوژیکی مثل پارکینسون، ام.اس. دیسفاژی حلقی بعد از آسیب‌های ناشی از پرتودرمانی و آسیب‌های ناحیه گردن هم اتفاق می‌افتد.
دیسفاژی دهانی – مشکل در جویدن و بلع – انواع دیسفاژی
این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که جویدن و ترکیب کردن غذا با بزاق در دهان مشکل باشد و فرد نتواند غذا را به عقب و سمت گلو بفرستد.
گاهی اوقات غذا همچنان در دهان می ماند چون رفلکس بلع وجود دارد. در این مورد، نقاط تاثیر پذیر در دهان هستند یعنی لب‌ها، گونه‌ها، زبان و کام عقبی که عمل رفلاکس بلع را انجام می دهد.
علل ایجاد دیسفاژی دهان
دلایل مختلفی برای این نوع دیسفاژی وجود دارد مثل:
- سکته
- سندروم داون
- شکاف کام
- پارکینسون
- ام.اس
- بیماری نورون های حرکتی
- سندروم شوگرن
- خشکی دهان
- خشکی دهان به علت داروها
- تومور ها
- آسیب حاصل از پرتو درمانی
- اضطراب شدید
- گاز زدن ضعیف
- مشکل دندان
- فک ضعیف
- کهنسالی.
دیسفاژی پیش دهانی – از غذای در بشقاب تا دهان – انواع دیسفاژی
این شکل از دیسفاژی با مشکل در انتقال غذا از بشقاب تا دهان مرتبط است مثلاً بعد از سکته ای که باعث ایجاد فلج یکی از دست ها شده، عدم توانایی نگهداری سر و بدن در تعادل با وضعیت نشستن به حالت صاف، مشکل در تمرکز، خوب ندیدن غذا، خستگی و فقدان ابتکار عمل همگی می توانند دردسر ساز باشند.
علل بروز دیسفاژی پیش دهانی
علل مختلفی برای این نوع اختلال وجود دارد مثل سکته، فلج یکی از دست ها یا پا ها که باعث قرار گیری نادرست بدن یا صاف نشستن می شود، بیماری پارکینسون، فلج مغزی، ام.اس، فلج ایجاد شده توسط آسیب ها و ضعف ناشی از کهولت سن، کهنسالی، زوال عقل یا آلزایمر.
این که قادر باشید از خود مراقبت کنید و غذا را از بشقاب به دهان برسانید تأثیر عظیمی روی تجربه غذا خوردن و کیفیت زندگی تان می گذارد.
اشکال در بلع و عواقب جدی
ابراز احساسات از طریق صورت یا عمل خوردن، مکیدن، بلعیدن، نفس کشیدن و صحبت کردن توانایی هایی هستند که نباید آنها را دست کم گرفت.
وقتی یکی از نزدیکانمان این توانایی ها را از دست می دهد، آن زمان است که متوجه می شویم این مشکلات موجود در دهان، گلو و مری روی مهم ترین عملکرد های زندگی تاثیر می گذارند.
حفره دهانی نقش بسیار مهمی در رشد ایفا می کند و باید ماهیچه های غیرارادی که در خوردن، مکیدن، جویدن، بلعیدن، نفس کشیدن و صحبت کردن دخیل هستند، تحریک و استفاده کنیم.
آسیب دیدگی ها یا نقص های موجود در این نقاط منجر به تغییراتی در الگوی نرمال می شوند و علامت هشدار دهنده جدیدی با عواقب پزشکی ایجاد می‌کنند.
وقتی که ماهیچه های صورت، دهان و گلو بسیار ضعیف می شوند مشکلات ثانویه به وجود می آیند.
رشد و پیشرفت ضعیف اجزای صورت هم باعث عدم توانایی گفتار، مشکل در جویدن، ظاهری دفرمه، مشکلات تنفسی، آپنه خواب و نقص در فک خواهد شد.
کاهش کیفیت زندگی – قربانیانی که در سکوت رنج می کشند
همیشه وقتی دوستان و خانواده خود را ملاقات می کنیم، غذا و نوشیدنی موجود است. در چنین شرایطی افرادی که اختلال بلع دارند خجالت می کشند چون نمی توانند چیزی بخورند.
اختلال بلع تاثیری منفی روی درمان و باز پروری دارد و این مسئله به شدت مرتبط با دوره درمان، دخالت های درمانی پیچیده و کیفیت پایین زندگی است.
دیسفاژی، تمامی ملاک های سازمان بهداشت جهانی برای نقص بدنی و معلولیت را دارد.
درک محدود اطرافیان
بسته به علت بروز اختلال بلع، برای دوستان و اطرافیان قبول این مشکل بسیار سخت است.
اگر دارای این اختلال هستید، حس شک، ترس و فقدان درک از جانب دیگران بسیار شایع خواهد بود.
چون اکثر مردم با دیسفاژی آشنا نیستند و آگاهی کافی از این موضوع ندارند، متاسفانه بسیاری از افراد وقتی از مراقبان بهداشتی کمک می‌خواهند به خوبی درک و راهنمایی نمی شوند و باید با یک متخصص حرفه ای این کار مشورت کنند.
اگر فقط از فتق هیاتال رنج می برید، برای اطرافیانتان درک این مسئله که این بیماری برای شما مشکل بزرگی است بسیار سخت می باشد.
احتمالاً بقیه مدام به شما می‌گویند که این حس فقط تلقین است اما واقعاً این طور نیست.
باید این طرز فکر را با گسترش اطلاعات درباره دیسفاژی، توضیح علل بروز و راه های درمانی این اختلال تغییر دهیم.
بیشتر بخوانید: تمرین بلع برای درمان دیسفاژی بعد از سکته مغزی
در این مقاله با انواع دیسفاژی آشنا شدیم هم اکنون:
اگر شما و یا عزیزانتان در بلع مشکل دارید، می توانید برای دریافت نوبت مشاوره با دکتر فرشاد خسروی علتی که پشت این مشکل قرار دارد را مشخص کرده و درمان با مناسب ترین و پیشرفته ترین روش های درمان اختلالات بلع را شروع کنید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
