خشکی دهان + علت، علائم و درمان
خشکی دهان نشانه کمبود بزاق دهان است. افراد مبتلا به خشکی دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان ندارند. این بیماری در مباحث مختلف با این اسامی هم شناخته می شود:
- زروستومیا
- پاستیس
- دهان پنبه ای
- دهان کویری
- دهان خمیری
- سندرم خشکی دهان
این مقاله به علل، علائم، تشخیص و درمان بیماری کمبود بزاق دهان می پردازد.
در اینجا چند نکته مهم را مطرح می کنیم:
- خشکی دهان در افراد مسن شیوع بیشتری دارد.
- این بیماری معمولا از عوارض جانبی داروهاست.
- علائم آن شامل ترک خوردگی لب، بوی بد دهان و چسبناکی بزاق است.
- افرادی که کمبود بزاق دهان دارند باید از غذاهای تند و نوشیدنی های شیرین پرهیز کنند.
علل خشکی دهان
دلایل احتمالی خشکی دهان اینها هستند:
داروها
بسیاری از داروهای تجویزی و یا بدون نسخه می توانند عامل کمبود بزاق دهان باشند، شامل:
- آنتی هیستامین ها
- ضد احتقان ها
- داروهای فشار خون بالا
- داروهای ضد اسهال
- شل کننده های عضلانی
- داروهای بی اختیاری ادرار
- برخی از داروهای بیماری پارکینسون
- برخی از داروهای ضد افسردگی
سن
اگرچه خشکی دهان یک پیامد معمول دوران سالخوردگی نیست اما درافراد مسن تر به دلیل مصرف بیشتر دارو نسبت به بقیه جمعیت، میزان ابتلا بیشتر است. بسیاری از این داروها باعث کمبود بزاق دهان می شوند.
درمان سرطان
تحقیقات سرطان انگلستان نشان می دهد که تابش اشعه به سر و گردن می تواند به غدد بزاقی آسیب برساند و سبب تولید بزاق کمتر شود. شیمی درمانی هم می تواند ماهیت بزاق و میزان تولید آن در بدن را کاهش دهد.
آسیب دیدگی یا جراحی
آسیب دیدن عصب در ناحیه سر و گردن می تواند به کمبود بزاق دهان منجر گردد.
تنباکو
جویدن و یا دودکردن تنباکو هم خطر ابتلا به کمبود بزاق دهان را افزایش می دهد.
کم آبی بدن
خشکی دهان می تواند به دلیل کمبود مایعات کافی در بدن باشد.
ورزش یا بازی در گرما
غدد بزاقی ممکن است خشک شوند به دلیل آنکه مایعات بدن در جای دیگری متمرکز هستند. احتمال خشکی دهان در فردی بیشتر است که برای مدت طولانی ورزش یا بازی کند.
برخی از بیماری ها و عادت هایی که می توانند به کمبود بزاق دهان منجر شوند اینها هستند:
- اختلالات اضطرابی
- افسردگی
- اچ آی وی و ایدز
- بیماری پارکینسون
- دیابتی که به خوبی کنترل نمی شود
- سندرم شوگرن
- خوابیدن با دهان باز
- خروپف کردن
- سکته مغزی و بیماری آلزایمر، اگرچه این موارد بیشتر باعث ایجاد احساس کمبود بزاق دهان می شوند حتی زمانی که غدد بزاقی فرد به درستی کار می کنند.
علائم خشکی دهان
نشانه ها و علائمی که با خشکی دهان ربط دارند اینها هستند:
- بوی بد دهان
- کیلیت یا التهاب، شکافتن و ترک خوردن لب ها
- ترک خورد و شکافتن مخاط دهان یا پوشش داخلی گونه ها و لب ها که احتمالا در این حالت پوست گوشه های دهان شکافته یا زخم می شود.
- دیسگوزی یا اختلالات چشایی
- عفونت های قارچی در دهان مانند برفک دهان
- گلوسودینیا یا درد زبان
- نیاز به نوشیدن آب بیشتر بویژه در شب
- التهاب زبان یا زخم زبان
- ابتلای مکرر به بیماری لثه
- پوسیدگی و پلاک دندان بیشتر
- ایجاد مشکل در صحبت کردن
- اختلال بلع و جویدن – به ویژه خوردن غذاهای خشک و خردشده مانند کراکرها یا غلات صبحانه
- مشکلاتی در استفاده از دندان مصنوعی – سختی در نگه داشتن دندان در دهان، زخم های لثه و چسبیدن زبان به سقف دهان
- سیالادنیت، عفونت غدد بزاقی
- گلودرد
- بزاق چسبنده یا رشته ای
راهکارهای درمانی خشکی دهان
راه های زیادی برای مرطوب نگه داشتن دهان و جلوگیری از خشکی آن وجود دارد. از جمله این موارد:
- نوشیدن مایعات غیرگازدار و بدون قند
- آدامس حاوی زایلیتول
- استفاده از یک جایگزین بزاق کربوکسی متیل سلولز به صورت دهانشویه
- اجتناب از دهانشویه های حاوی الکل.
- عدم استفاده از دندان مصنوعی هنگام خواب
- تنفس از طریق بینی، زیرا اینکار دهان را به اندازه تنفس از طریق دهان خشک نمی کند.
- استفاده از یک دستگاه بخور در اتاق که می تواند به کاهش خشکی دهان هنگام خواب کمک کند.
کارهایی که باید از آنها اجتناب شود:
- جویدن یا کشیدن تنباکو
- مصرف غذا و نوشیدنی های شیرین
- مصرف غذا و نوشیدنی های اسیدی
- مصرف غذاهای خشک
- مصرف غذاهای ادویه دار
- مصرف نوشیدنی های بیش از حد گرم یا سرد
مصرف الکل را باید به حداقل رسانیده و یا به طور کلی از آن اجتناب کرد و کافئین را هم به اندازه متعادل مصرف نمود.
درمان خشکی دهان
درمان خشکی دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله اینکه فرد بیماری زمینه ای داشته باشد یا اینکه داروهای خاصی مصرف کند که اینها موجب کمبود بزاق دهان شوند.
اگر علت زمینه ای وجود داشته باشد انجام اقدامات خاصی می تواند اثر آن را به حداقل برساند.
داروها
اگر به نظر برسد دلیل خشکی دهان مصرف داروی خاصی است، پزشک دوز دارو را تنظیم می کند یا داروی دیگری تجویز می کند که احتمال کمبود بزاق دهان در آن کمتر باشد.
تحریک تولید بزاق
پزشک ممکن است داروهایی مانند پیلوکارپین (سالاژن) یا سرویملین (نام تجاری Evoxac) را برای تحریک تولید بزاق تجویز نماید.
درمان علائم خشکی دهان معمولا در چهار زمینه انجام می شود:
- افزایش جریان بزاق
- جایگزینی ترشحات از دست رفته
- مدیریت پوسیدگی های دندانی
- انجام اقدامات خاصی مانند درمان عفونت ها
فردی که دهان خشک دارد باید به بهداشت دهان و دندان توجه ویژه ای داشته باشد. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم اهمیت دارد. سایر مراحل شامل برداشتن پلاک دندان و درمان اینهاست:
- عفونت های لثه
- التهاب های لثه
- پوسیدگی های دندانی
تشخیص علت خشکی دهان
پزشک یا دندانپزشک احتمالا دهان بیمار را معاینه و سابقه پزشکی او را بررسی می کند. امکان دارد آزمایش خون و تصویربرداری از غدد بزاقی مورد نیاز باشد.
- سیالومتری : این یک آزمایش ساده است که سرعت جریان بزاق را اندازه گیری می کند. دستگاه های جمع آوری بزاق روی دهانه مجرای غدد بزاق قرار گرفته و با تحریک توسط اسید سیتریک بزاق تولید می شود.
- سیالوگرافی (بزاق نگاری) : این روش یک معاینه رادیوگرافی از غدد بزاقی و مجاری است و می تواند برای شناسایی سنگ ها و توده های غدد بزاقی مفید باشد.
- بیوپسی (نمونه برداری) : یک پزشک متخصص نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی را بر می دارد. اگر آزمایشات خون، معاینات فیزیکی و تصویربرداری و تست های جریان بزاق برای تشخیص کافی نباشد، نمونه برداری انجام می شود. زمانی که پزشک احتمال سرطان بدهد هم نمونه برداری تجویز می کند.
بر اساس یک مطالعه در سال 2015، به گزارش اغلب پزشکان حتی زمانی که فرد از خشکی دهان شدید شکایت می کند، مخاط دهان مرطوب به نظر می رسد. اما در موارد کمتری عکس این موضوع صدق می کند – مخاط دهان کاملا خشک است اما فرد از علائم کمبود بزاق دهان شکایتی ندارد.
زروستومیا چیست؟
اغلب مردم گاهی دچار کمبود بزاق دهان می شوند. این اتفاق زمانی می افتد که ناراحت هستند، دچار استرس شده و یا به شدت ترسیده باشند. زروستومیا متفاوت است – در این بیماری دهان فرد در بیشتر اوقات خشک است.
زروستومیا یک مشکل رایج است. این یک عارضه جانبی رایج دارویی است که ممکن است با نسخه جدید یا تنظیم دوز دارو بهبود یابد.
به گفته کارشناسان زروستومیا اغلب به دلیل عملکرد ناکافی غدد بزاقی ایجاد می شود. برای فردی که این حالت را تجربه می کند معمولا لذت بردن از غذا دشوار است.
زروستومیا ممکن است علامت یک بیماری سیستماتیک جدی باشد که کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد. علل سیستماتیک احتمالی عبارتند از:
- لوپوس آریتماتوز سیستمک
- روماتیسم مفصلی
- اسکرودرمی
- سارکوئیدوز
- آمیلوئیدوز
- سندرم شوگرن
- بیماری پارکینسون
- دیابت
- کم کاری تیروئید
پرسش های متداول درباره خشکی دهان
خشکی دهان نشانه چیست؟
بسیاری از مشکلات سلامت فرد می توانند باعث این مشکل شوند. از جمله این موارد:
- اختلالات اضطرابی
- افسردگی
- اچ آی وی و ایدز
- سندرم شوگرن
- دیابت
- سکته
- بیماری آلزایمر
بسیاری از داروهای تجویزی پزشک و داروهای بدون نسخه هم می توانند باعث کمبود بزاق دهان باشند.
آیا خشکی دهان از علائم کووید است؟
مردم این علامت را یکی از علائم کووید 19 گزارش کرده اند. یک مطالعه کوچک در سال 2021 بر روی 10 بیمار با کووید 19 مثبت نشان داد که 60% این افراد کمبود بزاق دهان را تجربه کرده بودند.
خشکی دهان در شب به چه دلیل است؟
خوابیدن با دهان باز و خروپف بیشترین دلایل احتمالی این اختلال در شب هستند. تنفس از دهان ممکن است به خاطر این موارد باشد:
- آلرژی
- یک عفونت
- آپنه خواب
- مجرای بینی باریک
بیشتر بخوانید : خشکی دهان
خشکی دهان و خستگی چه رابطه ای با هم دارند؟
کمبود بزاق همراه با خستگی می تواند نشان دهنده کم آبی در بدن باشد. گاهی اوقات هم به این معناست که فرد به سندرم شوگرن مبتلاست، یک بیماری خودایمنی که بدن به غدد تولیدکننده اشک و بزاق حمله می کند.
درمان های خانگی برای رفع خشکی دهان در شب کدامند؟
در برخی با افزودن رطوبت هوا توسط یک دستگاه بخور می توان به حل این مشکل در شب کمک کرد. نوشیدن کافی مایعات و قرار دادن یک لیوان آب نزدیک رختخواب هم می تواند مفید باشد.
خلاصه
خشکی دهان بیماری است که در آن غدد در دهان بزاق کافی تولید نمی کنند. با آنکه میزان تولید بزاق در شرایط متفاوت فرق می کند اما خشکی دائمی دهان هم احتمالا نشانه یک مشکل سلامتی یا بیماری است و یا بر اثر فعالیت ها یا عادات خاصی ایجاد شده است.
بسیاری از داروها هم می توانند موجب کمبود بزاق دهان شوند. همچنین کمبود بزاق دهان ممکن است به دلایل زیر باشد:
- درمان سرطان
- سندرم شوگرن
- اچ آوی و ایدز
- دیابت
علائم آن شامل ترک خوردگی یا خشک شدن لب ها، یک گلودرد و بزاق چسبناک یا رشته ای است.
درحالی که در افراد مسن تر احتمال دارد مصرف دارو با کمبود بزاق دهان مرتبط باشد اما این علامت بخشی از روند سالمندی نیست. فردی که به خشکی دهان مبتلاست باید توجه خاصی به بهداشت دندان خود داشته باشد.
افراد می توانند اقداماتی برای بهبود این مشکل انجام دهند مانند:
- جرعه جرعه آب نوشیدن
- جویدن آدامس بدون قند
- مکیدن آب نبات سفت بدون قند
- اجتناب از کافئین، تنباکو، الکل و غذاهای تند
خشکی دهان می تواند باعث ایجاد اختلال در بلع نیز بشود.https://link.springer.com/article/10.1007/BF02406913#:~:text=Saliva%20plays%20a%20critical%20role,often%20present%20with%20dysphagic%20complaints.
برای بررسی علت خشکی دهان و ارتباط احتمال آن با اختلال بلع یا وجود هرگونه عارضه زمینه ای، تغییر داروها در صورت لزوم و شروع فرآیند درمان در تهران به کلینیک دکتر فرشاد خسروی و دکتر محمودی مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
