کم آب شدن بدن
کم شدن آب بدن وقتی اتفاق می افتد که بدن، بیشتر از آنکه مایعات دریافت کند، از حجم مایعات ذخیره شده استفاده می کند و دیگر آب کافی ندارد تا ارگان های بدن عملکرد عادی خود را داشته باشند.
اگر مایعات از دست رفته جایگزین نشوند، بدن دچار کم آبی می شود. بدن هر کسی ممکن است کم آب شود اما این وضعیت برای بچه های کوچک و کهنسالان بسیار خطرناک تر است.
رایج ترین علت کم آب شدن بدن در کودکان، اسهال شدید و استفراغ است.
کهنسالان به شکلی طبیعی حجم آب کمتری در بدن خود دارند و احتمال می رود به خاطر بیماری یا استفاده از داروها ، ریسک کم آب شدن بدن بالاتر رود.
این به آن معناست که حتی بیماری های جزئی مثل عفونت ها که بر ریه یا مثانه اثر می گذارند، می توانند منجر به کم آب شدن بدن در کهنسالان شود.
همچنین ، اگر فرد در هوای گرم آب کافی مصرف نکند، کم آب شدن بدن رخ می دهد و این مسئله در مورد همه گروه های سنی صادق است، مخصوصا اگر تمرینات ورزشی سخت و سنگین انجام شود.
این امکان وجود دارد که کم آبی بدن از شدید به ملایم تغییر کند و این در صورتی است که مایعات بیشتری مصرف شود.اما کم آبی شدید نیازمند درمان پزشکی سریع است.
علائم کم آبی آب
همیشه احساس تشنگی علامت قابل اطمینانی برای کم شدن آب بدن نیست. بسیاری از افراد، مخصوصا بزرگسالان ، تا زمانی که کاملا کم آب نشده اند، احساس تشنگی نمی کنند.
به همین دلیل است که استفاده از آب فراوان در هوای گرم یا وقتی بیمار هستید، اهمیت زیادی دارد. علائم و نشانه های کم آب شدن بدن در سنین مختلف متفاوت است.
در نوزادان یا کودکان:
- دهان و زبان خشک
- عدم وجود اشک هنگام گریه
- خشک ماندن پوشک برای سه ساعت
- چشم و گونه گود افتاده
- نرمی جمجمه بالای سر
- بی حالی و کج خلقی
در بزرگسالان:
- عطش زیاد
- دفعات کم ادرار
- ادرار تیره
- خستگی
- سرگیجه
- پریشانی
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان :
- برای 24 ساعت یا بیشتر است که اسهال دارید
- پریشان، خواب آلود و آشفته تر از همیشه اید
- خشک و کم انعطاف شدید
- مدفوع خونی یا سیاه دارید
دلیل بروز کم آبی در بدن
گاهی اوقات کم آب شدن بدن به دلایل ساده ای رخ می دهد:
فرد به دلیل بیماری یا مشغله بسیار آب کافی نمی نوشد و یا اینکه در زمان مسافرت و کوهنوردی به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارد.
از دلایل دیگر کم آب شدن بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اسهال و استفراغ
اسهال شدید – اسهالی که ناگهانی و شدید باشد – باعث از دست رفتن حجم بالایی از آب و الکترولیت بدن طی کوتاه مدت می شود.
اگر اسهال با استفراغ همراه است، آب و مواد معدنی بیشتری از دست می رود.
تب
در کل، هر چه تب بالاتر باشد، بدن کم آب تر می شود. مشکل زمانی بدتر می شود که تب با اسهال و استفراغ همراه باشد.
تعریق زیاد
حین عرق کردن، آب زیادی از دست می رود. اگر ورزش سنگین انجام شود و آب استفاده نشود ، احتمال کم آب شدن بدن بسیار بالا می رود.
هوای گرم و شرجی هم میزان تعریق و آبی که بدن از دست می دهد را افزایش می دهد.
تکرر ادرار
این مسئله ممکن است به دلیل دیابت کنترل نشده رخ دهد. برخی داروهای خاص مثل داروی ادرار آور و برخی از داروهای مخصوص فشار خون هم می توانند باعث کم آب شدن بدن شوند .
عوامل پرخطر
بدن هرکسی قابلیت کم آب شدن را دارد اما بعضی افراد خاص، بیشتر در معرض خطر هستند:
نوزادان و کودکان
مستعدترین گروه برای تجربه ی اسهال و استفراغ ، نوزادان و کودکان هستند و در این صورت بیشتر در معرض خطر کم آب شدن بدن قرار می گیرند.
به دلیل کم بودن حجم بدن کودکان، آنها آب بدن خود را به علت تب یا در معرض گرما قرارگرفتن به سرعت از دست می دهند.
اغلب، کودکان نمی گویند تشنه اند و در صورت تشنگی هم طبیعتا نمی توانند برای خود نوشیدنی خریداری کنند.
کهنسالان
با بالا رفتن سن ، ذخیره آب بدن کم تر می شود و توانایی نگهداری مایعات کاهش می یابد و بنابراین احساس تشنگی ، احساس دقیقی نخواهد بود.
این مشکلات با بیماری های مزمن مثل دیابت، زوال عقل و استفاده از داروهای خاص همراه هستند. ممکن است کهنسالان مشکلات حرکتی داشته باشند که این امر باعث می شود نتوانند برای خود نوشیدنی تهیه کنند.
افرادی که بیماری های مزمن دارند
داشتن دیابت کنترل نشده فرد را در خطر شدید کم آبی قرار می دهد. بیماری های مربوط به کلیه و داروهای مدر هم این خطر را افزایش می دهند.
حتی سرما خوردگی و گلو درد فرد را بیشتر در معرض کم آبی قرار می دهد چون اشتهایی برای خوردن و آشامیدن وجود ندارد.
افرادی که در فضای باز کار یا ورزش می کنند
وقتی هوا گرم و شرجی است ، خطر کم آب شدن بدن و بیماری های مربوط به در معرض گرما قرارگرفتن، زیاد می شود.
دلیل این مسئله، شرجی بودن هوا است و عرق بخار نمی شود و بنابراین بدن گرمای خود را از دست نمی دهد. این امر منجر به افزایش دمای بدن و نیاز بیشتر به مایعات می شود.
عوارض
کم آب شدن بدن باعث عوارضی می شود مثل:
گرمازدگی
اگر حین انجام ورزش سنگین و تعریق بسیار مایعات کافی استفاده نشود، گرمازده خواهید شد که از خفیف تا شدید متغیر است و در نوع خفیف، گرفتگی عضلات و ضعف مفرط ناشی از گرما رخ می دهد و در نوع شدید خطر مرگ در وجود دارد.
بیماری های کلیوی و مجاری ادراری
قرار گرفتن در معرض کم آبی های مکرر باعث عفونت مجاری ادراری ، سنگ کلیه و حتی از کار افتادن کلیه ها می شود.
تشنج
الکترولیت ها- مثل پتاسیم و سدیم – سیگنال های الکتریکی را سلول به سلول حمل می کنند.
اگر الکترولیت های بدن از تعادل خارج شوند پیام های الکتریکی نرمال به هم می ریزند که باعث انقباض ماهیچه ها و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری می شود.
شوک هیپولمی
یکی از شدیدترین و مهلک ترین عوارض کم آب شدن بدن، شوک هیپولمی است و زمانی رخ می دهد که حجم پایین خون باعث کاهش فشار خون شده و در نتیجه اکسیژن در بدن به حداقل می رسد.
پیشگیری از کم آبی بدن
برای پیشگیری از کم آب شدن بدن، به قدر کافی مایعات و خوراکی های آبکی مثل میوه و سبزیجات بخورید. این که صبر کنید تا تشنه شوید، نشانه ای خوب برای دریافت مایعات است.
فرد در شرایط زیر بیشتر به مایعات نیاز پیدا می کند:
اسهال و استفراغ
اگر کودک اسهال و استفراغ دارد، آب زیاد یا سرم خوراکی باید به او داد و تا رسیدن بدن به مرحله کم آبی صبر نکرد.
ورزش های سخت
در کل بهتر است روز قبل از شروع ورزش سنگین، آب رسانی به بدن را شروع کرد. تولید حجم زیادی از ادرار شفاف و رقیق نشان می دهد که بدن به خوبی آب رسانی شده است.
در طول فعالیت های ورزشی، نوشیدن مداوم مایعات در فواصل زمانی منظم و ادامه دادن آن بعد از اتمام ورزش توصیه می شود.
هوای سرد یا گرم
در هوای گرم یا شرجی به آب بیشتر احتیاج می شود تا دمای بدن پایین نگه داشته شود و آبی که طی عرق کردن از دست رفته جایگزین شود.
در هوای سرد هم آب بیشتر ممکن است نیاز باشد تا بر عدم رطوبت حاصل از هوای خشک غلبه شود . این امر در ارتفاعات بیشتر اتفاق می افتد.
بیماری ها
بدن کهنسالان با بیماری های کم اهمیت هم خیلی زود کم آب می شود. یعنی بیماری هایی مثل آنفلوانزا، برونشیت یا عفونت مجاری ادراری.
در کل وقتی فرد احساس بیماری می کند باید آب بیشتری استفاده کند.
تشخیص کم آب شدن بدن
پزشک بر پایه علائم ونشانه های فیزیکی می تواند کم آب شدن بدن را تشخیص دهد. اگر بدن فرد کم آب شده باشد، به احتمال زیاد دچار کاهش فشار خون هم شده است.
مخصوصا وقتی فرد می خواهد از حالت درازکش به ایستاده تغییر موقعیت دهد، ضربان قلب سریع تر از نرمال شده و جریان کمِ فشار خون به اندام ها سرازیر می شود.
برای تایید تشخیص و تعیین درجه ی کم آبی بدن باید تست های دیگری هم انجام شود:
آزمایش خون
نمونه خون برای چک کردن فاکتورهای بسیاری مثل سطح الکترولیت ها مخصوصا سدیم و پتاسیم و وضعیت کلیه ها گرفته می شود.
آزمایش ادرار
آزمایش های انجام شده روی ادرار نشان می دهند کم آب شدن بدن صورت گرفته یا خیر و این که در چه سطحی است. همچنین احتمال عفونت مثانه هم چک می شود.
درمان کم آب شدن بدن
تنها درمان موثر کم آب شدن بدن ، جایگزین کردن مایعات و الکترولیت های از دست رفته است. بهترین روش درمان ، بستگی به سن ، شدت کم آبی و دلیل بروز آن دارد.
برای نوزادان و کودکانی که به دلیل اسهال و استفراغ و تب کم آب شده اند، از محلول سرم خوراکی که بدون نسخه هم قابل تهیه است استفاده می شود.
این محلول ها حاوی آب و نمک در مقادیر مشخص و خاصی هستند که هم آب و هم الکترولیت ها را تامین می کنند.
با حدود یک قاشق چایخوری ( 5 میلی لیتر ) به مدت پنج دقیقه شروع کنید. استفاده از سرنگ برای بچه های کوچک که به راحتی محلول را نمی خورند بهتر است.
به کودکانی که بزرگتر هستند می شود نوشیدنی های انرژی زا ی رقیق شده هم داد. یک واحد نوشیدنی انرژی زا و یک واحد آب باید استفاده شود.
اکثر بزرگسالانی که به علت اسهال ، استفراغ یا تب کم آبی خفیف تا متوسط دارند، با نوشیدن آب و مایعات دیگر شرایط شان بهتر می شود.
اگر آب میوه غلیظ و خالص و نوشیدنی های غیرالکلی استفاده شوند، اسهال شدت می گیرد. اگر خارج از منزل و درهوای گرم یا شرجی کار یا ورزش می کنید ، آب خنک بسیار مفید است.
نوشیدنی های انرژی زای حاوی الکترولیت و همچنین محلول های کربوهیدرات هم بسیار کمک کننده خواهند بود.
بچه ها و بزرگسالانی که به شدت کم آب شده اند، باید توسط پرسنل اورژانس یا در خود بیمارستان تحت درمان قرار بگیرند.
نمک و مایعاتی که به صورت وریدی وارد بدن شوند، به سرعت جذب شده و بهبودی را تسریع می بخشند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در برخی موارد، وقتی با پزشک تماس می گیرید تا وقتی را برای ملاقات تعیین کنید، دکتر مراقبت های پزشکی اورژانسی را پیشنهاد می دهد.
اگر شما ، فرزندتان یا کهنسالی که از او مراقبت می کنید نشانه هایی از کم آبی شدید بدن مثل عدم هوشیاری را نشان می دهد، به بخش اورژانس و درمان های فوری بیمارستان مراجعه کنید.
در صورتی که برای ملاقات با پزشک وقت کافی دارید، چند نکته مفید وجود دارند و از این قرار هستند:
چه کاری می توانید انجام دهید
1- هر نشانه ای که در خود یا فردی که از او مراقبت می کنید می بینید، بنویسید . حتی اگر علائمی بی ربط هم مشاهده کردید یادداشت کنید.
اگر شما یا فردی که از او مراقبت می کنید اسهال یا استفراغ داشت ، دکتر باید بداند چه موقع شروع شده و روزی چند بار است.
2- اطلاعات فردی مهم را یادداشت کنید یعنی هر سفری که اخیرا داشته اید یا غذاهایی که استفاده کرده اید و احتمالا باعث بیماری شده است.
علاوه بر آن ، پزشک می خواهد بداند اخیرا فرد بیمار با کسی که اسهال داشته در ارتباط بوده است یا خیر.
3- لیستی از اطلاعات مهم پزشکی تهیه کنید. یعنی بیماری دیگری که فرد مورد نظر دارد و نام همه داروهایی که به خاطر بیماری استفاده می کند.
به لیست خود نسخه دکتر و داروهای بدون نسخه ای که تهیه کرده اید را هم اضافه کنید. حتی از نوشتن ویتامین ها و مکمل ها هم غافل نشوید.
4- سوال هایی که قرار است از پزشک بپرسید یادداشت کنید. چند سوال اساسی که باید در مورد کم آب شدن بدن از پزشک پرسید این ها هستند:
- چه چیزی باعث بروز این علائم می شود؟
- چه آزمایش هایی مورد نیاز است؟
- چه درمانی پیشنهاد می کنید؟
- چه مدت بعد از درمان بهبودی حاصل می شود؟
- منع فعالیتی خاص یا رژیم غذایی متفاوتی باید در نظر گرفته شود؟
- برای پیشگیری از وقوع مجدد کاری می توانم انجام دهم؟
- بیماری های دیگری هم دارم . آیا باید نوع درمانم را تغییر دهم؟
- برای پیشگیری از وقوع مجدد و کم آب نشدن بدن چه کارهایی باید انجام دهم؟
چه انتظاری باید از پزشک داشت؟
احتمالا دکتر سوال های بسیاری بپرسد مثل:
- علائم چه زمانی شروع شدند؟ در حال انجام چه کاری بودید؟
- آیا می توانید مصرف غذا یا نوشیدنی خاصی را کاهش دهید؟
- اخیرا چند بار دفع ادرار داشته اید؟ آیا هنگام دفع ادرار درد یا احساس تکرر ادرار داشته اید؟
- آیا علائم و نشانه های دیگر مثل دردهای شمکی ، تب ، سردرد یا درد عضلانی داشته اید؟ اگر دارید چقدر شدید هستند؟
- آیا در مدفوع خون دیده اید؟
- آیا اخیرا غذایی مصرف کرده اید که به مسموم بودنش شک داشته باشید؟
- آیا فرد دیگری هم بعد از خوردن آن غذا دچار همین مشکل شده است؟
- اخیرا با کسی که اسهال داشته در تماس بوده اید؟
- سرفه یا آبریزش بینی داشته اید؟
- در حال مصرف چه داروهایی هستید؟
- اخیرا به کشور دیگری مسافرت کرده اید؟
- می دانید قبل از شروع این علائم ، وزن فرد بیمار چقدر بوده است؟
تیم ما در کلینیک تخصصی درمان اختلالات بلع دکتر خسروی درشهرک غرب با استفاده از مدرن ترین تجهیزات و بروزترین روش های درمان انواع اختلالات بلع و با همراهی پزشکان مغز و اعصاب، جراح و تیم توانبخشی و فیزیوتراپی درمان های جامعی را مناسب با وضعیت هر بیمار ارائه می دهند.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
سلام آقای دکتر
آیا خوردن بیش از اندازه آب باعث مرگ میشه؟سایت های زیاد خبری هستن که این ادعارو داشتن و خبر مرگ چند نفر بر اثر مصرف بیش از حد آب منتشر کردن ولی سایت های تخصصی پزشکان همچین هشداری ندادن!
آیا امکان مرگ بر اثر خوردن بیش از حد آب وجود داره یا اینکه کلیه توانایی دفع هر میزان آب ورودی رو داره؟
با تشکر