کولیت اولسراتیو یا کولیت روده + علائم و درمان
کولیت اولسراتیو یا کولیت روده (کولیت زخمی یا کولیت اولسروز) یک بیماری نسبتاً شایع و طولانی مدت است که باعث التهاب در روده بزرگ می شود. این بیماری نوعی بیماری التهابی روده (IBD) و بسیار شبیه بیماری کرون است.
روده بزرگ مواد مغذی را از غذاهای هضم نشده خارج کرده و مواد زائد را از طریق راست‌روده یا رکتوم و مقعد به شکل مدفوع دفع می کند.
در موارد شدید، زخم درلایه داخلی روده بزرگ ایجاد می شود. این زخم ها ممکن است خونریزی کرده و باعث تولید چرک و مخاط شوند.
گزینه های دارویی مختلفی برای درمان کولیت اولسراتیو در دسترس است و پزشکان می توانند درمان را متناسب با شرایط هر فرد انجام دهند.
در این مقاله به بررسی علائم، عوامل خطرزا و دلایل احتمالی کولیت اولسراتیو و گزینه های درمانی برای آن می پردازیم.
بیشتر بخوانید : بیماری التهاب روده ، انواع آن و روش های درمان
کولیت اولسراتیو ممکن است برای برخی از افراد دارای علائمی نباشد و یا دارای علائمی خفیف باشد که فرد آن را جدی نگیرد. به همین دلیل حتی اگر با علائم کوچکی از کولیت اولسراتیو روبرو شدید بهتر است به کلینیک ما مراجعه کنید تا روش های درمانی را برای شما توضیح دهیم.
علائم کولیت اولسراتیو
علائم اولیه کولیت اولسراتیو معمولا شبیه اسهال شدید است، مانند شل شدن شدید مدفوع، احساس درد و گرفتگی در ناحیه شکم و نیاز فوری به رفتن به دستشویی.
اسهال ممکن است به تدریج یا ناگهانی شروع شود. علائم بستگی به میزان گسترش بیماری دارد. موارد زیر از شایع ترین علائم کولیت اولسراتیو هستند:
- درد شکمی
- اسهال خونی همراه مخاط
بعضی از افراد ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- خستگی
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- کم خونی
- بالا رفتن دمای بدن
- کم آبی بدن
- نیاز مداوم و فوری برای دفع مدفوع
علائم اغلب در اوایل صبح تشدید می شوند. بیماری ممکن است خفیف باشد یا طی ماه ها یا سال ها هیچ نشانه ای از آن نباشد.
اما علائم در صورت عدم درمان باز می گردند و بسته به ناحیه آسیب دیده روده بزرگ متفاوت هستند.
انواع کولیت اولسراتیو
علائم بسته به ناحیه ملتهب شده متفاوت خواهد بود. در ادامه در مورد انواع مختلف کولیت اولسراتیو که بسیاری از آنها قسمت های مختلفی از روده بزرگ را درگیر می کنند، صحبت خواهیم کرد.
پروکتیت لولسراتیو
پروکتیت اولسراتیو، رکتوم و بخش انتهایی کولون را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم معمولا شامل موارد زیر هستند:
- خونریزی مقعدی، که ممکن است تنها علامت باشد
- درد رکتوم
- ناتوانی در دفع مدفوع با وجود احساس نیاز مکرر به دفع
پروکتیت اولسراتیو معمولاً خفیف ترین نوع کولیت اولسراتیو است.
کولیت سمت چپ روده
کولیت سمت چپ، روده، رکتوم و سمت چپ کولون سیگموئید و کولون نزولی را درگیر می کند.
علائم معمولاً شامل موارد زیر است:
- اسهال خونی
- گرفتگی شکم در سمت چپ
- کاهش وزن
پانکولیت
پانکولیت تمام روده بزرگ را درگیر می کند. موارد زیر از جمله علائم پانکولیت هستند:
- گاه به گاه دچار اسهال خونی شدید شدن
- درد و گرفتگی شکمی
- خستگی
- کاهش وزن قابل توجه
کولیت فولمینانت
کولیت فولمینانت نوع نادری از کولیت اولسراتیو و خطرناک ترین شکل آن است که تمام روده بزرگ را درگیر می کند.
درد و اسهال شدید از علائم این نوع عارضه هستند. اسهال شدید می تواند منجر به کم آبی شدید بدن و شوک شود.
در کولیت فولمینانت خطر پارگی روده بزرگ و مگاکولون توکسیک و در نتیجه آن بزرگ شدن شدید روده بزرگ وجود دارد.
بیشتر بخوانید : پولیپ روده بزرگ
رژیم غذایی
به نقل از موسسه ملی بیماری های کلیوی و دیابت می توان با رعایت برخی معیارهای تغذیه ای مانند موارد زیر علائم را کاهش داد.
- خوردن در وعده های کوچکتر و تعداد بیشتر مثلاً خوردن پنج یا شش وعده غذایی کوچک در هر روز
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات، خصوصا آب، برای پیشگیری از کم آبی بدن
- خودداری از مصرف کافئین و الکل، زیرا هر دو باعث تشدید اسهال میشوند
- پرهیز از مصرف نوشابه زیرا گاز معده را افزایش میدهد
- بررسی وعده های غذایی روزانه برای شناسایی غذاهایی که علائم را تشدید می کنند
پزشک شاید با توجه به علائم، موقتاً پیروی از یک برنامه غذایی خاص را پیشنهاد دهد، مثلاً:
- یک برنامه غذایی کم فیبر
- یک برنامه غذایی بدون لاکتوز
- برنامه غذایی کم چربی
- برنامه غذایی کم نمک
شاید مصرف مکمل ها و حذف بعضی غذاهای خاص از برنامه غذایی مفید باشد. بیمار باید قبل از امتحان کردن هر کدام از آنها درباره گزینه‌های جایگزین یا تکمیلی با پزشک صحبت کند.
دلایل کولیت اولسراتیو
دلایل اصلی بروز کولیت اولسراتیو مشخص نیست اما ممکن است که به یکی از موارد زیر مرتبط باشد:
عوامل ژنتیکی
طبق تحقیقات، افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو به احتمال زیاد ویژگی‌های ژنتیکی خاصی دارند. داشتن یک ژن خاص می تواند باعث بروز یک بیماری در یک سن خاص شود.
محیط
عوامل محیطی زیر بر بروز کولیت اولسراتیو موثر هستند:
- برنامه غذایی
- کشیدن سیگار
- آلودگی هوا
سیستم ایمنی
التهاب دخیل در بروز کولیت السراتیو ممکن است در نتیجه اثرات التهابی ایجاد شده بر بدن در واکنش به عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد.
اگر بعد از از بین رفتن عفونت، سیستم ایمنی به واکنش ادامه دهد، التهاب مداوم خواهد شد.
طبق یک نظریه دیگر، کولیت اولسراتیو احتمالاً یک عارضه خود ایمنی باشد. این احتمال وجود دارد که بدن به علت وجود یک نقص ایمنی، حتی بدون وجود عفونت، واکنشی نشان دهد که منجر به التهاب در روده بزرگ شود.
عوامل خطرزا
بعضی عوامل خطرزای شناخته شده برای کولیت اولسراتیو عبارتند از:
سن . احتمال ابتلا به کولیت اولسراتیو در هر سنی وجود دارد اما بروز آن بیشتر بین ۱۵ تا ۳۰ سالگی شایع است.
نژاد . سفیدپوستان و یهودیان اشکنازی بیشتر در خطر ابتلا به این عارضه هستند.
ژنتیک . اگرچه در مطالعات اخیر ژن های خاصی شناسایی شدند که احتمال دخیل بودن آنها در بروز کولیت اولسراتیو وجود دارد اما به دلیل نقش عوامل محیطی این ارتباط واضح نیست.
تشخیص کولیت اولسراتیو
پزشک برای تشخیص از بیمار درباره علائم و سابقه پزشکی او می پرسد. او همچنین درباره سابقه ابتلا به کولیت اولسراتیو، بیماری کرون و بیماری التهابی روده در بین بستگان نزدیک بیمار سوال خواهد کرد.
علائم کم‌خونی یا فقر آهن در خون و وجود حساسیت در اطراف شکم نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
بیشتر بخوانید : همه چیز درباره سندروم روده تحریک پذیر
با انجام چندین آزمایش می توان احتمال وجود عارضه ها و بیماری های دیگر از جمله بیماری کرون، عفونت و سندروم روده تحریک پذیر را رد کرد؛ مثلا:ً
- آزمایش خون
- آزمایش مدفوع
- اشعه ایکس
- باریوم انما، که طی آن متخصص برای نمایش هرگونه تغییر یا ناهنجاری در اسکن، مایعی به نام باریوم را داخل روده بزرگ وارد می کند.
- سیگموئیدوسکوپی که در آن متخصص مراقبت های بهداشتی یک لوله منعطف دارای دوربین به نام آندوسکوپ را داخل رکتوم وارد می کند.
- کولونوسکوپی، که در آن پزشک تمام روده بزرگ را با استفاده از آندوسکوپ بررسی می کند.
- انجام سی تی اسکن از شکم یا ناحیه لگن
بیشتر بخوانید : کولونوسکوپی چیست؟ کولونوسکوپی روده در تهران
فرد مبتلا به کولیت اولسراتیو باید به یک پزشک متخصص در درمان عارضه های سیستم گوارشی یا متخصص گوارش مراجعه کند.
آنها نوع و شدت عارضه را بررسی کرده و یک برنامه درمانی تهیه می کنند.
درمان کولیت اولسراتیو
دامنه علائم کولیت اولسراتیو از خفیف تا شدید متفاوت است اما در هر صورت نیاز به درمان وجود دارد. بدون درمان اگرچه ممکن است علائم از بین بروند اما احتمال بازگشت آنها بیشتر است.
درمان برای بیشتر افراد به صورت سرپایی انجام میشود اما حدود ۱۵ درصد از افراد مبتلا به این بیماری دچار نوع شدید آن می شوند. از میان آن ها یک نفر از هر پنج نفر نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهد داشت.
درمان بر موارد زیر متمرکز خواهد بود:
- حفظ بهبودی حاصل شده برای پیشگیری از بروز علائم بیشتر
- مدیریت شدت علائم تا زمان از بین رفتن آنها
داروهای مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد و پزشک با توجه به نیازها و خواسته های بیمار برنامه درمانی را برای هر فرد تهیه خواهد کرد.
روش های درمانی طبیعی نیز می‌توانند به کمک درمان‌های پزشکی بیایند اما نباید جایگزین آنها شوند.
درمان طولانی مدت برای حفظ بهبودی حاصل شده
اولین هدف در درمان، کاهش خطر عود کردن بیماری و در صورت عود کردن کاهش شدت آن است. با درمان طولانی مدت می توان به این هدف رسید.
چندین نوع دارو برای درمان این بیماری وجود دارد و پزشک یک برنامه درمانی را متناسب با نیازهای هر فرد تهیه خواهد کرد.
کولیت اولسراتیو ناشی از وجود مشکلی در سیستم ایمنی است. سه نوع داروی مفید برای درمان این بیماری داروهای بیولوژیک، تعدیل کننده های ایمنی و داروهای ریز مولکولی هستند.
این داروها طرز کار سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند. موارد زیر نمونه هایی از این دارو ها هستند.
- آنتاگونیست های TNF-α، مانند اینفیلیکسیماب (Remicade) یا آدالیمومب (Humira)
- عوامل آنتی اینتگرین، مانند ودولیزوماب (Entyvio)
- مهارکننده‌های جانوس کیناز ، مانند توفاسیتینیب (Xeljanz)
- آنتاگونیست های اینترلوکین 12/23، مانند اوستکناماب (Stelara)
- تعدیل کننده های ایمنی، به عنوان مثال، تیوپورین ها (آزاتیوپرین ها) و متوترکسات
استفاده از این داروها برای افراد با علائم متوسط تا شدید مفید است اما احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها نیز وجود دارد.
بیمار باید درباره گزینه های موجود و فواید و خطرات هر کدام از داروها با پزشک صحبت کند.
برای علائم خفیف تا متوسط دستورالعمل ها، 5-آمینوسالیسیلیک اسید یا آمینوسالیسیلات ها (5-ASA) را به عنوان درمان اولیه پیشنهاد می دهند.
نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- مسالامین
- بالسالازید
- سولفاسالازین
دیگر گزینه های درمانی
آمینوسالیسیلیک ها
در گذشته 5-ASA نقش کلیدی در درمان علائم کولیت اولسراتیو بازی‌می کرد. آنها هنوز یکی از گزینه های درمانی به حساب می آیند اما دستورالعمل های جدید تمرکز بر درمان بلندمدت و پیشگیری از بروز دوباره علائم را پیشنهاد می دهند.
استروئیدها
در صورت موثر نبودن آمینوسالیسیلیک ها استروئیدها می توانند به کنترل التهاب کمک کنند، اما مصرف طولانی مدت آنها تاثیرات مخربی دارد و متخصصان توصیه می کنند که مصرف آنها به حداقل برسد.
مدیریت کولیت اولسراتیو شدید
شاید نیاز باشد بیمار مبتلا به علائم شدید کولیت اولسراتیو در بیمارستان بستری شود. انجام درمان ها در بیمارستان خطر سوء تغذیه، کم آبی بدن و عوارض جانبی خطرناک مانند پارگی روده بزرگ را کاهش می دهد.
درمان شامل تزریقات وریدی و دارو ها خواهد بود.
جراحی
اگر درمان های دیگر موثر نباشند، جراحی در نظر گرفته می شود. برخی از گزینه های جراحی برای کولیت اولسراتیوعبارتند از:
- کولکتومی . در کولکتومی جراح بخشی از روده بزرگ یا تمام آن را بر می دارد.
- ایلئوستومی . جراح برشی در معده ایجاد کرده، انتهای روده کوچک را بیرون کشیده و آن را به یک کیسه خارجی به نام Kock pouch متصل می کند. این کیسه مواد زائد را از روده جمع‌آوری می‌کند.
- کیسه ایلئوآنال . جراح کیسه ای از روده کوچک می سازد و آن را به ماهیچه های اطراف مقعد متصل می کند. کیسه ایلئوآنال یک کیسه خارجی نیست. J-pouch نام دیگر این کیسه می باشد.
بیشتر بخوانید : سرطان روده کوچک
طبق گزارش انجمن گوارش آمریکا حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو به کولکتومی نیاز دارند.
سبک زندگی و درمان های طبیعی
برخی از استراتژی های مراقبتی و درمان های خانگی به مدیریت علائم کولیت اولسراتیو کمک می‌کنند.
در اینجا به چند مورد از گزینه های موجود اشاره می‌کنیم:
پروبیوتیک . در یک مقاله مروری انجام شده در سال ۲۰۱۹، به استفاده از بعضی پروبیوتیک ها در مدیریت بیماری‌های التهابی روده توصیه شده است.
درمان های گیاهی . یافته های دیگر در تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۹ نشان داده است که بعضی از درمان های گیاهی در کاهش علائم و مدیریت این عارضه موثر هستند.
از نمونه های درمان های گیاهی می توان به ژله آلوورا و عصاره علف گندم اشاره کرد.
میوه ها و غذاهای گیاهی
بعضی از تحقیقات اولیه نشان می دهند که مواد طبیعی موجود در بلوبری ها، کاکائو، تمشک سیاه، به هندی، چای سبز، انگور، روغن زیتون و انگور هندی در درمان این بیماری مفید هستند.
ادویه ها
سیر، زنجبیل، شنبلیله، زعفران، زردچوبه و و تمرهندی مالابار به بهبود علائم بیماری های التهابی روده کمک می کنند.
فواید احتمالی گزینه های بالا هنوز در تحقیقات مشخص نشده است اما به نظر نمی رسد استفاده متعادل از آنها در برنامه غذایی خطری داشته باشد. با این وجود بهتر است با یک متخصص در این باره صحبت کنید.
سبک زندگی
دانشمندان دریافتند که موارد زیر نیز در کنترل این بیماری موثر هستند:
آموزش
هر چه فرد بیشتر درباره یک بیماری اطلاعات داشته باشد، بیشتر می‌تواند آن را کنترل کند.
تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۷ نشان می دهد یادگیری درباره کولیت اولسراتیو به کاهش استرس کمک می کند. با کاهش استرس فرد می تواند روش های مدیریتی موثر را به کار گیرد.
ورزش
بعضی تحقیقات نشان داده اند که ورزش ایروبیک می تواند خاصیت ضد التهابی داشته باشد که برای افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو مفید است.
برای مثال، در یکی از مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۹ مشخص شد که ترکیب ورزش با برنامه غذایی ضد التهابی می‌تواند تاثیرات مثبتی برای این بیماران داشته باشد.
قبل از تغییر برنامه ورزشی خود با یک متخصص صحبت کنید، زیرا طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، علائم در ۲۰ درصد از شرکت‌کنندگان مبتلا به کولیت اولسراتیو پس از ورزش تشدید شده بود.
ذهن آگاهی
در یک مطالعه صورت گرفته در سال ۲۰۲۰، ۳۷ نفر از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو در یک آزمایش مبتنی بر ذهن آگاهی شامل ۴ جلسه درمان آنلاین و چهار جلسه حضوری شرکت کردند.
پس از ۶ ماه، نشانه های التهاب در شرکت کنندگان در جلسات، کمتر از ۲۰ شرکت کننده ای بود که این جلسات را نگذرانده بودند.
عوارض جانبی
دامنه عوارض جانبی احتمالی کولیت اولسراتیو، از سوء تغذیه تا خونریزی مرگبار در رکتوم متفاوت است.
عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
سرطان روده بزرگ
کولیت اولسراتیو خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد؛ خصوصاً اگر علائم آن شدید یا ناحیه گسترده ای را درگیر کرده باشد.
طبق گزارش NIDDK، اگر کولیت اولسراتیو کل روده بزرگ را برای بیش از 8 سال درگیر کرده باشد، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ بیشتر می شود.
مگاکولون توکسیک
این عارضه در موارد شدید کولیت اولسراتیو رخ می دهد. در مگاکولون توکسیک، گاز حبس و موجب تورم روده بزرگ می شود. در این شرایط خطر پارگی روده بزرگ، عفونت خونی و شوک وجود دارد.
عوارض جانبی دیگر
از دیگر عوارض جانبی احتمالی کولیت اولسراتیو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- التهاب پوست، مفاصل و چشم ها
- بیماری ریوی
- پوکی استخوان
- سوراخ شدن روده بزرگ
- خونریزی شدید
- کم آبی شدید
برای پیشگیری از از دست رفتن تراکم استخوان، پزشک ویتامین دی، مکمل ها، کلسیم یا دیگر داروها را تجویز می‌کند.
با مراجعه منظم به پزشک، رعایت دقیق توصیه های پزشک و آگاهی از علائم می توانید از بروز این عوارض جانبی پیشگیری کنید.
بیشتر بخوانید : سندرم روده تحریک پذیر و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید
نتیجه گیری
دیدگاه‌ها درباره بیماری کولیت اولسراتیو تا حد زیادی متفاوت است. اگرچه این عارضه در تمام طول عمر فرد باقی خواهد ماند، اما به گفته متخصصان آمار و مرگ و میر در میان افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو با افرادی که دچار این عارضه نیستند، یکسان است.
با این حال برخی از عوارض کولیت اولسراتیو مانند مگاکولون توکسیک می‌تواند خطرناک باشد. علاوه بر این، حداقل ۵ درصد از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو به سرطان روده بزرگ دچار می شوند و این خطر به مرور زمان افزایش پیدا می کند.
علائم کولیت اولسراتیو در دوره‌هایی خاموش میشود و عود می کند. دوره خاموشی علائم ممکن است برای بعضی از افراد تا یک سال طول بکشد و فرد هیچ‌گونه علائمی نداشته باشد یا علائم کمی را تجربه کند. در حالی که ممکن است بیماری برای دیگران هر چند وقت یکبار در طول سال عود کند.
کولیت اولسراتیو ممکن است برای برخی از افراد دارای علائمی نباشد و یا دارای علائمی خفیف باشد که فرد آن را جدی نگیرد. به همین دلیل حتی اگر با علائم کوچکی از کولیت اولسراتیو روبرو شدید بهتر است به کلینیک ما مراجعه کنید تا روش های درمانی را برای شما توضیح دهیم.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
