گاستریت آتروفیک
گاستریت آتروفیک یا تحریک مزمن معده اغلب به صورت ناشناخته مانده و اغلب، علت شناسایی نشده علائم مزمن است.
برخی تحقیقات نشان داده اند بیماران مبتلا به گاستریت آتروفیک علامت خاصی ندارند اما علائم کمتر واضح عبارتند از خستگی، درد شکم و نفخ.
گاستریت اتروفیک اغلب تشخیص داده نمی شود مگر این که علائم بسیار شدید شوند.
حدود 23.9 تا 31.6 درصد از کل جمعیت دنیا گاستریت آتروفیک مزمن دارند. این مشکل بیشتر در افراد بین ۳۵ تا ۴۴ ساله دیده می شود.
افراد با خطر بیشتر، آنهایی هستند که کمبود آهن آنمی و سوء هاضمه مزمن دارند و یا به شکل مداوم داروهای بازدارنده پمپ پروتون (PPIs) برای درمان رفلاکس مصرف می کنند.
گاستریت آتروفیک چیست
گاستریت آتروفیک به معنای این است که تحریک معده شدید شده و مدت زیادی است که وجود دارد.
در گاستریت، دیواره معده (غشای مخاطی گاستریت) ملتهب می شود. علل مختلفی برای این التهاب وجود دارد و تشخیص، به شناسایی عوامل مشکل زا کمک می کند.
گاستریت اتروفیک هم می تواند به دلیل مشکل خود ایمنی باشد و یا عوامل محیطی (مخصوصاً عفونت اچ پیلوری).
مهم ترین مشکل ناشی از گاستریت اتروفیک، کاهش اسید معده است که این مسئله زمینه ساز سایر مشکلات خواهد بود از جمله سوء جذب مواد مغذی.
علائم گاستریت آتروفیک
اکثر افراد، علائم گاستریت آتروفیک را تجربه نمی کنند اما تحقیقی مشخص کرد 30.1 درصد از افرادی که درد، نفخ یا سایر علائم را در مسیر فوقانی گوارش دارند به گاستریت آتروفیک مبتلا هستند.
آنهایی که علائم گوارشی را تجربه می کنند موارد زیر را هم شاهد خواهند بود:
همچنین علائم غیر گوارشی هم وجود دارند مثل:
- خستگی
- رنگ پریدگی صورت (همراه با خستگی که احتمالاً نشانه آنمی یا کمبود آهن است)
- علائم نورولوژیکی مثل آتاکسی حسی (کاهش حس در پاها) و اختلال در احساس ارتعاش که در 6.1 درصد از افراد دیده می شود
گاستریت آتروفیک، کاهش اسید معده و کمبود مواد مغذی
گاستریت اغلب با مشکلات دیگری همراه می شود مخصوصاً کمبود اسید معده و مواد مغذی. در گاستریت آتروفیک، التهاب مزمن می تواند به غشای مخاطی آسیب وارد کرده و منجر به شکسته شدن سلول های اپیتلیال مسیر گوارشی شود.
در واقع ممکن است سلول های اپیتلیال معده را از بین ببرد. این سلول ها اسید هیدروکلریک (اسید معده) تولید می کنند و در نتیجه با نابودی، ترشح اسید کاهش می یابد.
کاهش مزمن اسید معده ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- کمبود ویتامین B12
- کمبود آهن
- کمبود فولات
- از دست دادن اکسینتیک (که به هضم غذا کمک می کند)
- از دست دادن فاکتورهای داخلی که به جذب B12 کمک می کنند
- آنمی (سلول های قرمز ناکافی در خون به علت عدم جذب B12 از روده)
- زخم های گوارشی
این آسیب وارده به غشای مخاطی معده و از دست دادن آنزیم های گوارشی و سوء جذب مواد مغذی، منجر به بروز علائم کمتر آشکار گاستریت آتروفیک همچون خستگی، رنگ پریدگی پوست و آشفتگی ذهنی می شود.
علت گاستریت آتروفیک
علت اصلی گاستریت آتروفیک مربوط به التهاب مزمن بوده و ممکن است به دلیل ترکیبی از فاکتورهای ژنتیکی و محیطی باشد.
برخی از فاکتورهایی که باعث گاستریت می شوند عبارتند از:
- عفونت اچ پیلوری
- مشکل خود ایمنی
- التهابی که عوامل مختلفی دارد
- استفاده از داروهای PPI که احتمال گاستریت آتروفیک را افزایش می دهد، در حالی که تحلیلی آماری از یافته های بالینی تصادفی، هیچ مدرک واضحی مبنی بر تایید این مسئله نشان نداد.
گاستریت اتروفیک خود ایمنی
در حالی که برخی موارد گاستریت به علت عفونت یا سایر فاکتورها ایجاد می شوند، دلیل برخی موارد هم مشکلات مربوط به سیستم خود ایمنی است.
این مسئله بیشتر به گاستریت اتروفیک خود ایمنی اشاره دارد که اسامی دیگری هم دارد مثل گاستریت آتروفیک متاپلاستیک.
در گاستریت خود ایمنی، پاسخ ایمنی نامناسب در جایی که سیستم ایمنی به لایه های داخلی معده حمله می کند داده می شود و همین امر سبب بروز التهاب خواهد شد.
بدن به صورت طبیعی به عنوان پاسخ به تهدید های خارجی مثل باکتری ها یا ویروس ها به شکل موقت التهاب ایجاد می کند.
یک پاسخ ایمنی نامناسب وقتی رخ می دهد که سیستم ایمنی به چیزی حمله کند که مضر نیست و یا پاسخ ایمنی بیش از حد به پاتوژنی خاص نشان می دهد. همین امر التهاب بیش از حد یا غیر ضروری ای ایجاد می کند که مزمن می شود.
بیشتر بخوانید : التهاب مزمن معده یا گاستریت مزمن
عفونت هلیکوباکترپیلوری (اچ پیلوری)
گاستریتی که ربطی به سیستم ایمنی ندارد احتمالا توسط عفونت اچ پیلوری ایجاد شده است.
اچ پیلوری نوعی باکتری پاتوژنیک مارپیچی است که اکثراً در معده زندگی می کند. باکتری اچ پیلوری در دیواره معده قرار می گیرد و آن را ملتهب می کند.
این التهاب سلول ها را که اسید هیدروکلریک خلق می کنند می شکند و سبب کاهش اسید معده می شود.
همچنین باعث آتروفی مخاطی (از دست دادن غدد مناسب در دیواره معده) خواهد شد.
خطرات مرتبط با گاستریت آتروفیک
گاستریت آتروفیک می تواند منجر به بروز سایر مشکلات شود. اگرچه نادر است، اما با دو نوع سرطان ارتباط دارد یعنی:
- گاستریت آدنوکارسینوما (سرطان گاستریک) که جزء پنج سرطان رایج دنیا و 1.5 درصد از سرطان های جدید است که هر ساله در آمریکا تشخیص داده می شود. علت آن هم عفونت اچ پیلوری است
- تومور کارسینوئید گاستریک نورواندوکرین نوع ۱ که نه تنها به علت گاستریت آتروفیک (به علت افزایش سطوح سرم گاسترین یا هیپرگاسترینمیا) بلکه به دلیل آنمی شدید و مهلک هم ایجاد می شود.
این سرطان مرتبط با هیپرپلازی سلول های شبیه آندروکرومافین است (افزایش سلول های آنتروکرومافین که سلول های موجود در مخاط اکسینتیک و حاوی هیستامین هستند)
فراموش نکنید سرطان گاستریک به علت کاهش عفونت های اچ پیلوری رو به کاهش رفته است. به همین علت است که حذف اچ پیلوری فاکتوری مهم در درمان گاستریت به شمار می آید.
سایر بیماری های خود ایمنی که در بیش از 54.5 درصد از افراد مبتلا به گاستریت آتروفیک یافت شده است عبارتند از:
- تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز (سیستم ایمنی بدن به تیروئید حمله می کند)
- دیابت نوع یک
- ویتیلیگو (رنگ پوست به شکل تکه تکه تغییر می کند)
- بیماری سلیاک
- آرتریت روماتوئید
- بیماری بافت اتصالی
- پسوریازیس
تشخیص گاستریت اتروفیک
چون گاستریت آتروفیک اغلب بدون علامت است، تشخیص معمولا بعد از سال ها و با بدتر شدن علائم ممکن می شود.
در تشخیص باید علت گاستریت اتروفیک معلوم شود که به دلیل مشکلات خود ایمنی است و یا عفونت اچ پیلوری.
بیوپسی برای گاستریت آتروفیک
نمونه برداری از بخش پایینی معده که با آندوسکوپی انجام می شود، برای تعیین مکان دقیق گاستریت آتروفیک، بررسی ضایعه های پیش سرطانی و متاپلازی (تغییر ماهیت) روده به کار می رود.
متاپلازی روده وقتی رخ می دهد که سلول های دیواره معده تغییر ماهیت یافته یا عوض شوند.
بیوپسی مطمئن ترین راه برای یافتن گاستریت آتروفیک متاپلاستیک است. در صورتی که بیوپسی آن را نشان دهد، یعنی بیماری بسیار پیشرفت کرده و علائمی از آنمی و سایر مشکلات مربوط به سوء جذب مشاهده می شود.
بیشتر بخوانید : بهترین غذاها برای افرادی با ناراحتی معده
تست آنتی بادی برای گاستریت آتروفیک
سیستم ایمنی بدن در زمان شناسایی مواد مضر، آنتی بادی هایی تولید می کند. پادتن های مضر (خود پادتن) مستقیما در مقابل سلول ها و بافت های بدن قرار می گیرند.
این تست های آندوسکوپیک به شناسایی سطوح التهاب کمک می کنند. این سطوح با گذر زمان و افزایش شدت بیماری تغییر خواهند کرد.
برخی تحقیقات نشان داده اند سطوح آنتی بادی در برخی زمان ها افزایش یافته و به اوج می رسد، بعد کاهش می یابد.
در یک تحقیق، سطوح آنتی بادی اصلا عوض نشد، حتی در افرادی که شکل پیشرفته بیماری را داشتند.
تست های آنتی بادی که در زیر آمده مفید هستند اما تنها بخشی از پروسه تشخیصی به حساب می آیند:
- تست ایمونوفلورسنس یا ELISA جهت شناسایی پادتن های مضر سلول جداری
- آنتی بادی‌های فاکتور آنتی-اینترینزیک
- آنتی بادی های آنتی اچ پیلوری
- گاسترین-17 هم احتمالاً به لیست تست های آنتی بادی اضافه شود تا آتروفی غدد اکسینتیک که عامل افزایش تولید گاسترین در معده است شناسایی بشود
تست های پپسینوژن برای گاستریت آتروفیک
پپسینوژن در دیواره معده ترشح می شود و معده پپسینوژن را به پپسین تبدیل می کند که آنزیمی گوارشی است.
سطوح پایین پپسینوژن ممکن است نشانه گاستریت باشد.
درمان گاستریت اتروفیک
درمان بستگی به نوع گاستریت آتروفیک و سایر مشکلات مرتبط با آن دارد. اکثر درمان های گاستریت صرفاً صرف نظر از نوع، عبارتند از:
- کاهش التهاب
- شناسایی و حذف مواد غذایی محرک
- شناسایی و رفع سوء جذب و فقر مواد مغذی
- کاهش ریسک سرطان
- رفع عفونت هلیکوباکترپیلوری در صورت وجود
در گاستریت خود ایمنی، هیچ درمان استانداردی وجود ندارد. برخی از مکمل ها و پروبیوتیک ها مفید هستند اما هدف اصلی باید یافتن علت زمینه ای و ریشه ای اختلال عملکرد سیستم ایمنی باشد.
برای گاستریت آتروفیکی که به دلیل اچ پیلوری ایجاد می شود، حذف عفونت اچ پیلوری قدم اول است.
درمان، شامل آنتی بیوتیک و گاهی اوقات آنتی میکروبیال و PPI ها است. درمان های طبیعی تر برای رفع اچ پیلوری، پروبیوتیک ها هستند یعنی دسته ای از سویه های لاکتوباسیلوس و آنتی میکروبیال های گیاهی.
تغییر رژیم غذایی
رژیم غذایی تاثیری مستقیم بر گاستریک اتروفیک ندارد. برخی غذاهای خاص ممکن است التهاب دیواره معده را اندکی کاهش دهند بنابراین درد معده یا سایر علائم با مصرف برخی غذاها همچون غذاهای تند، گندم و الکل شدت می گیرد.
طی تحقیقی مشخص شد افراد با آزمودن غذاهای مختلف به مضر بودن برخی غذاها و شیوه مصرف شان پی بردند مثل مصرف بالای شکر یا سریع غذا خوردن و استفاده از غذاهای مانده.
به همین علت باید آنچه می خورید و هرگونه علائم بعد از مصرف غذا را یادداشت کنید.
در این صورت تشخیص و یافتن علت ریشه ای بیماری بهتر مشخص خواهد شد. استفاده از رژیم غذایی پالئو (Paleo) اغلب نقطه شروع مناسبی برای شناسایی غذاهایی است که باعث گاستریت می شود.
رژیم پالئو، بسیاری از محرک های غذایی و آلرژن ها همچون گلوتن و لبنیات را حذف می کند.
شناسایی و درمان این مشکل به شناسایی علت اصلی علائم و پیشگیری از بروز کاهش اسید معده و سوء جذب مواد مغذی کمک می کند. برای درمان بیماری گاستریت اتروفیک می توانید به کلینیک دکتر فرشاد خسروی در تهران مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
