دیورتیکولوز و دیورتیکولیت روده بزرگ

اختلال دیورتیکولوز به وجود چندین دیورتیکول در روده بزرگ اطلاق می شود، در حالی که دیورتیکولیت به التهاب و عفونت یک یا چند دیورتیکول (برآمدگی در دیواره روده بزرگ) اشاره دارد.

دیورتیکولوز اختلالی شایع است که علامت مشخصی نداشته و نیاز به درمان هم نخواهد داشت. در مقابل دیورتیکولیت مستلزم مصرف آنتی بیوتیک بوده و در مواردی که بیماری جدی تر باشد، انجام عمل جراحی پیشنهاد داده می شود.

داشتن رژیم غذایی سرشار از فیبر، ورزش و نوشیدن آب به مقدار کافی از بروز چنین اختلالاتی جلوگیری می کند.

دیورتیکولوز و دیورتیکولیت چیست؟

دیورتیکولوز و دیورتیکولیت دو اختلال است که روده بزرگ را درگیر می‌ کنند. این دو اختلال اغلب به عنوان بیماری دیورتیکولار شناخته می شوند.

در هر دو حالت بر روی دیواره روده بزرگ یک یا چند برآمدگی شکل می گیرد. انبساط این برآمدگی‌ ها یا حباب ها مثل سفت شدن لاستیک دوچرخه در اثر باد کردن بیش از حد است.

هرچه فشار هوا درون لاستیک بیشتر شود حجم لاستیک بیشتر و همزمان مقاومت آن کمتر خواهد شد. این اتفاق در روده بزرگ هم روی می دهد. با افزایش فشار درون روده، برآمدگی ها بزرگتر شده و دیواره روده را ضعیف می کند.

اندازه این برآمدگی از یک نخود کوچک تا اندازه های بزرگتر متغیر است. اگرچه امکان تشکیل آنها در هر جایی از روده وجود دارد، اما اغلب در قسمت‌ های انتهایی سمت راست، ناحیه ای S شکل که سیگموئید نام دارد، ظاهر می شوند.

تفاوت میان دیورتیکولوز و دیورتیکولیت چیست؟

ایجاد برآمدگی بر روی دیواره روده بزرگ اصطلاحاً دیورتیکولوز نام دارد. این برآمدگی ها اغلب علائم خاصی نداشته و نیاز به درمان هم ندارد. با این حال دیورتیکولوز می ‌تواند منجر به بروز دیورتیکولیت شود. دیورتیکولیت در اثر التهاب و عفونت این برآمدگی‌ها بروز پیدا می‌ کند.

فرد مبتلا علائمی مثل درد، تهوع، تب و موارد دیگر را تجربه خواهد کرد. این اختلال جدی تر بوده و گاهی خطرات بزرگی برای سلامت فرد به دنبال دارد.

دیورتیکولوز تا چه حد رایج است؟

این اختلال در میان مردمان غرب شیوع بیشتری دارد، به گونه ای که 10 درصد از افراد بالای 40 سال و 50 درصد از افراد بالای 60 سال درگیر هستند.

با افزایش سن خطر ابتلا به دیورتیکولوز نیز افزایش می یابد تا حدی که تقریبا همه افراد بالای 80 سال مبتلا به این اختلال خواهند بود.

چه کسانی در معرض خطر دیورتیکولوز و دیورتیکولیت قرار دارند؟

در صورت داشتن این شرایط در معرض خطر ابتلا به بیماری دیورتیکولار قراردارید:

• سن بالای 40 سال
• مذکر بودن
• اضافه وزن و چاقی
• عدم مصرف کافی فیبر، به اندازه کافی از میوه ها، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل و مغزها در رژیم غذایی خود استفاده نمی کنید
• رژیم غذایی پرچرب و مصرف زیاد گوشت قرمز
• بی ‌تحرکی
• مصرف داروهای ضد التهابی مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
• مصرف دخانیات

چه عواملی منجر به دیورتیکولوز و دیورتیکولیت می‌شوند؟

محققان هنوز نسبت به علت بروز دیورتیکولوز مطمئن نیستند، اما به نظر می رسد عدم مصرف کافی فیبر اصلی‌ ترین دلیل باشد. کمبود فیبر منجر به تجمع مواد زائد در روده بزرگ و نهایتا یبوست می شود. یبوست به دیواره‌ های روده آسیب وارد کرده و فشار ناشی از آسیب ها باعث ایجاد برآمدگی در نقاط مختلف خواهد شد.

در مورد علت ابتلا به دیورتیکولیت هم نظر قطعی موجود نیست، اما محققان بر این باورند که عفونت در برآمدگی های ایجاد شده به دلیل انتقال باکتری از مدفوع به این زائده هاست.

در نظریه دیگر این طور عنوان شده که خود دیواره های روده پس از مدتی دچار فساد می شوند و عفونت ایجاد خواهند کرد.

علائم دیورتیکولوز چیست؟

اصولاً دیورتیکولوز علائم جدی و خطرناکی ندارد. با این حال فرد ممکن است درگیر این نشانه ها باشد:

• احساس سفتی در نواحی درگیر شده
• تورم شکم
• نفخ
• یبوست

توجه داشته باشد که داشتن یک یا چند مورد از این علائم نشانه ابتلا به دیورتیکولوز نیست. این علائم ممکن است در سایر اختلالات سیستم گوارشی مثل سندروم روده تحریک پذیر، التهاب روده، آپاندیس، سنگ کیسه صفرا و زخم معده نیز بروز پیدا کند.

علائم دیورتیکولیت چیست؟

مهمترین علائم دیورتیکولیت عبارتند از:

• درد، سفتی و حساسیت در ناحیه پایین سمت چپ شکم. این درد یا خفیف آغاز شده سپس شدت پیدا می ‌کند یا به طور ناگهانی با شدت آغاز خواهد شد. (درد شایع ترین علامت این اختلال است)
• تب، تهوع و استفراغ
• احساس لرز
• سفتی و تورم زیر شکم
• یبوست یا اسهال (چندان شایع نیست)
• خونریزی مقعدی

دیورتیکولوز چطور تشخیص داده می شود؟

از آنجایی که این اختلال علامت مشخصی ندارد در اغلب موارد زمانی تشخیص داده می‌ شود که فرد برای بررسی مشکل دیگری به پزشک مراجعه کرده باشد.

دیورتیکولیت چطور تشخیص داده می شود؟

اگر هرکدام از علائم دیورتیکولیت را تجربه کرده اید بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید.

در مرحله اول پزشک ابتدا سوالاتی در مورد علائم، نوع رژیم غذایی و دفعات دفع مدفوع در طول روز مطرح کرده و سپس داروهایی را که اخیراً مصرف کرده اید بررسی می کند.

پزشک از طریق معاینه فیزیکی وضعیت شکم را از لحاظ درد و تورم ارزیابی خواهد کرد. آزمایشاتی که به منظور تشخیص دقیق تر توصیه می شود شامل:

آزمایش خون

خون شما از نظر وجود عفونت مورد بررسی قرار می گیرد. برای مثال تعداد گلبول های سفید خون با وجود عفونت در بدن در ارتباط است.

آزمایش مدفوع

نمونه ای از مدفوع بیمار گرفته می شود تا بتوان با کمک بررسی آن، وجود انواع باکتری ها، انگل‌ها، عفونت‌ها، علت دل درد، اسهال و علائم دیگر را تشخیص داد.

معاینه رکتال

در این آزمایش پزشک با پوشیدن دستکش و با استفاده از روان کننده ها، انگشتش را وارد رکتوم کرده تا وجود هرگونه زائده غیر عادی را در مقعد و رکتوم تشخیص دهد.

سی تی اسکن

با کمک سی تی اسکن میتوان وجود برآمدگی های عفونی یا ملتهب و همچنین تعداد و اندازه آنها را تشخیص داد.

تنقیه باریوم (رادیوگرافی دستگاه گوارش تحتانی)

در این آزمایش ماده ای به نام باریوم به درون مقعد تزریق می ‌شود. وجود این ترکیب کمک می‌ کند تا در عکسبرداری رادیولوژی با اشعه ایکس جزئیات بیشتری از وضعیت روده در اختیار پزشک قرار گیرد.

سیگموئیدوسکوپی

در این روش تشخیصی، لوله ای باریک مجهز به یک دوربین و چراغ وارد رکتوم شده و در روده سیگموئید به حرکت در می آید. دوربین متصل به لوله، تصاویر داخلی روده را بر روی مانیتور به پزشک نمایش می دهد تا جزئیات بیشتری جهت تشخیص دقیق تر فراهم شود.

کولونوسکوپی

در آزمایش کولونوسکوپی کل روده مورد بررسی قرار می ‌گیرد. لوله ای باریک مجهز به یک دوربین به نام کولونوسکوپی از طریق مقعد وارد روده می شود. در طول این آزمایش وضعیت روده از لحاظ رشد غیر عادی، وجود هرگونه زخم، خونریزی یا مشکلات دیگر ارزیابی می گردد. در این روش علاوه بر این که امکان نمونه برداری وجود دارد، می توان کیست یا پولیپ های موجود را نیز برداشت.

آنژیوگرافی

اگر دچار خونریزی هستید، آنژیوگرافی کمک می ‌کند تا علت و محل خونریزی را پیدا کنید. در واقع ماده ای رنگی و بی ضرر وارد شریان متصل به مقعد می شود تا از این طریق بتوان محل خونریزی را تشخیص داد.

دیورتیکولوز چطور درمان می شود؟

از آنجایی که دیورتیکولوز علامت مشخصی ندارد، پس نیاز به درمان مشخصی هم نخواهد داشت. اما از طرفی اگر کنترل نشود منجر به بروز دیورتیکولیت خواهد شد.

از این رو باید برای پیشگیری، از یک رژیم غذایی حاوی فیبر استفاده کنید، یعنی میوه ها، سبزیجات، غلات، مغزها، دانه ها و حبوبات را بیشتر مصرف کرده و استفاده از گوشت قرمز را کاهش دهید.

دیورتیکولیت چطور درمان می شود؟

در صورتی که دیورتیکولیت خفیف باشد پزشک در کنار رژیم غذایی حاوی فیبر، مسکن و توصیه به خوردن غذاهای آبکی، آنتی بیوتیک هایی مثل میترونیدازول، سیپروفلوکساسین یا آموکسی سیلین را تجویز می‌ کند.

با بهبود علائم می ‌توانید به تدریج به رژیم غایی عادی خود بازگردید، اما همچنان باید فیبر را در سبد غذایی داشته باشید. پزشک قطعاً جزئیات بیشتری در مورد چگونگی فرآیند درمان در اختیار شما قرار خواهد داد.

اما در شرایطی که بیماری شدت یافت و پس از مدتی دوباره اوج پیدا کرد، می ‌بایست برای دریافت آنتی بیوتیک وریدی و احتمالاً مایعات وریدی به بیمارستان مراجعه کنید. ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی داشته باشید.

بیشتر بخوانید : انواع اختلالات روده ، علائم و روش های درمان

چه زمانی بیمار نیاز به عمل جراحی پیدا می کند؟

در این شرایط تنها راه درمان عمل جراحی است:

1- وجود آبسه

به عفونت محیطی یا دیواره شکم آبسه گفته می شود. در صورتی که امکان تخلیه مایعات درون آبسه (عفونت و گلبول های سفید) با کمک سرنگ وجود نداشت، ناچار باید از عمل جراحی کمک گرفت. در این فرآیند آبسه ها تمیز شد و قسمت‌ های آسیب ‌دیده اطراف جدا می شوند.

2- پرفوراسیون / پریتونیت

وجود پارگی (پرفوراسیون) بر روی دیواره روده باعث انتقال مدفوع به حفره شکم شده و پریتونیت ایجاد می کند. این اتفاق حیات فرد را در معرض خطر قرار خواهد داد. از این رو باید به صورت اورژانسی جراحی انجام گرفته و ضمن تخلیه حفره شکم، بخش های عفونی و آسیب دیده هم جدا شود.

3- انسداد یا تنگی

عفونت روده باعث ایجاد یک سری برآمدگی یا جای زخم بر روی دیواره ها می شود که پس از مدتی، رشد آنها انسداد یا تنگی روده را در پی خواهد داشت. در صورتی که انسداد به صورت کامل اتفاق افتاد باید با عمل جراحی نسبت به برطرف کردن اقدام کرد.( انسداد ناقص نیاز به جراحی ندارد)

4- فیستول

فیستول نوعی زائده تونل مانند است که ارگان های مختلف را به هم وصل می کند. وقتی آبسه به بافت های اطراف انتقال پیدا کند به تدریج منجر به تشکیل فیستول خواهد شد.

فیستول در روده این عضو را به پوست، مثانه، واژن، تخمدان و بخش‌های دیگر متصل می ‌کند. در مواردی این زائده را فقط با جراحی میتوان برطرف کرد.

5- خونریزی مداوم رکتوم (با نام خونریزی دیورتیکولار هم شناخته می ‌شود)

زمانی که عروق خونی نزدیک دیورتیکولار پاره شده باشد، خونریزی در این ناحیه اتفاق می‌افتد. خونریزی های ملایم به خودی خود بهبود پیدا می ‌کند، اما ۲۰ درصد موارد نیاز به درمان جدی دارد. در صورتی که جدا کردن عروق، تزریق دارو و سوزاندن شریان نتیجه بخش نبود باید با کمک عمل جراحی خونریزی را کنترل کرد.

در شرایطی که خونریزی شدید باشد بیمار باید به شکل اضطراری به اتاق عمل منتقل شود.

6- دیورتیکولیت شدید که به روش‌های درمانی دیگر پاسخ نداده است.

7- افزایش عفونت و التهاب علی رغم مصرف غذاهای حاوی فیبر

اگر با پزشک بر سر انجام عمل جراحی به توافق برسید به راحتی می توان از شدت یافتن بیماری جلوگیری کرد.

جراحی دیورتیکولیت شامل چه مراحلی است؟

در این موارد جراحی شامل برداشتن بخشی از روده است. در طول عمل قسمت عفونی شده روده جدا شده و دو لبه باقی مانده به هم متصل می شوند.

بسته به اندازه جراحت یا شدت بیماری، عمل جراحی از طریق یک شکاف کوچک، دو شکاف کوچک، یک شکاف عمیق یا به وسیله لاپاراسکوپی (از طریق سوراخ کوچکی روی شکم) انجام می‌شود.

بیمار در مواردی به کلستومی احتیاج دارد، به این معنی که لبه سالم روده به سوراخ کوچکی که روی شکم ایجاد شده وصل می شود.

سپس کیسه ای به این قسمت وصل خواهد شد تا ضایعات درون روده تخلیه شود. تا زمانی که روده پس از جراحی بهبود پیدا کند باید این کیسه را متصل نگه داشت.

پس از گذشت این مدت، روده دوباره به رکتوم وصل خواهد شد. (در این زمان کیسه تخلیه برداشته می شود.)

قبل از جراحی باید در مورد جزئیات بیشتر، خطرات احتمالی، عوارض و آنچه که پس از جدا کردن روده اتفاق می‌افتد با پزشک صحبت کنید.

بیشتر بخوانید : انسداد روده

چه طور می توان از بروز دیورتیکولوز پیشگیری کرد؟

دفع مدفوع متعادل و منظم، پرهیز از یبوست و زور زدن در پیشگیری از دیورتیکولوز و عوارض ناشی از آن اهمیت بسیاری دارد.

علاوه بر این توجه به این نکات مهم ضروری است:

• مصرف بیشتر فیبر : فیبر به جریان داشتن آب در میان مدفوع کمک کرده و باعث می شود تا با حفظ نرمی، راحت تر و سریع تر در طول روده حرکت نماید.
• نوشیدن آب کافی : مصرف زیاد فیبر نیاز بدن به مایعات را افزایش می دهد تا به این ترتیب حرکت مدفوع در روده ها سریع تر و نرم تر باشد.
• ورزش منظم : داشتن تحرک و فعالیت بدنی به عملکرد بهتر سیستم گوارش کمک می‌کند. هر روز 30 دقیقه ورزش کنید.

روزانه چه مقدار فیبر باید مصرف کرد؟

موسسه ملی بیماری های دیابت، گوارشی و کلیوی توصیه می ‌کند به ازای هر 1000 کالری در روز باید 14 گرم فیبر مصرف کرد. برای مثال اگر روزانه 2000 کالری دریافت می کنید، بدن به 28 گرم فیبر نیاز دارد.

هر شخصی باید روزانه مقدار کافی فیبر دریافت کند. فیبر بخشی از غذاهای گیاهی است که هضم نمی شود.

چه غذاهایی حاوی فیبر هستند؟

غذاهای حاوی فیبر بالا عبارتند از:

• غلات کامل مثل نان ها، پاستا، کوکی ها، جو، برنج قهوه ای و جو دوسر
• توت ها و سایر انواع میوه ها، سبزیجاتی مثل بروکلی، کلم، اسفناج، هویج، مارچوبه، کدو و لوبیا
• برنج قهوه‌ای
• غلاتی مثل برنج، گندم، جو و ارزن
• لوبیا و نخود

مصرف کافی فیبر علاوه بر اینکه از بروز یبوست پیشگیری می کند، فشار خون را کاهش داده، کلسترول را کنترل کرده و قند خون را کم می‌ کند و البته خطر ابتلا به انواع اختلالات روده ای مثل سرطان را از بین خواهد برد.

فرد مبتلا به دیورتیکولار باید از مصرف مغزها، دانه ها و ذرت بو داده پرهیز کند؟

احتمالاً پزشکی معالج به شما توصیه کرده از مصرف مغزها، دانه ها و ذرت بو داده پرهیز کنید. بررسی‌ های جدید نشان می ‌دهد مصرف این خوراکی ها شدت دیورتیکولار را افزایش نخواهد داد.

مسئله مهم این است که باید مشخص کنید کدام غذاها علائم را در شما تشدید کرده یا بهبود می بخشد.

بیشتر بخوانید :سرطان روده چیست؟ علائم، پیشگیری و کاهش خطر

اگر دیورتیکولار در فردی تشخیص داده شد چه انتظاری باید داشت؟

اگر دیورتیکولار در شخص تشخیص داده شد اصلا جای نگرانی نیست. این اختلال بسیار شایع بوده و با افزایش سن، احتمال ابتلا به آن نیز افزایش می ‌یابد.

50 درصد از افراد بالای 60 سال و تقریبا همه افراد بالای 80 سال درگیر این اختلال هستند. اگر مبتلا به دیورتیکولوز هستید پس علائم مشخصی نخواهید داشت.

حتی اگر دیورتیکولیت خفیف هم داشته باشید بدون نیاز به درمان جدی مشکل پس از مدتی برطرف خواهد شد.

حدود 30 درصد از افرادی که درگیر دیورتیکولوز هستند پس از مدتی دچار دیورتیکولیت می‌ شوند و 5 تا 15 درصد موارد نیز منجر به خونریزی رکتال خواهد شد.

اغلب افراد مبتلا به دیورتیکولیت بین 7 تا 10 روز پس از مصرف یک دوره آنتی بیوتیک بهبود پیدا می ‌کنند. از جمله عوارض جانبی که متوجه فرد مبتلا به این بیماری می‌شود عبارتند از: پرفوراسیون روده (1 تا 2 درصد) انسداد روده (به ندرت) فیستول (14 درصد) و آبسه (30 درصد).

بهترین درمان خانگی برای این اختلال مصرف غذاهای حاوی فیبر (میوه، سبزیجات، غلات کامل، مغزها، دانه ها، حبوبات) نوشیدن آب به مقدار کافی و ورزش و فعالیت بدنی است. ورزش مانع از کاهش سرعت عملکرد روده می شود.

خطرات ناشی از دیورتیکولیت چیست؟ آیا مرگبار است؟

دیورتیکولیت گاهی خطرناک بوده و موجب مرگ بیمار می‌ شود. از جمله مهمترین عوارض ابتلا به این بیماری شامل:

• خونریزی رکتال
• آبسه و فیستول
• انسداد و تنگی روده
• پروفراسیون که منجر به پریتونیت می شود.

اگر یک بار قبلا درگیر دیورتیکولیت شده باشیم آیا احتمال ابتلای مجدد وجود دارد؟

در صورتی که قبلا درگیر این بیماری شده باشید 20 درصد احتمال ابتلای مجدد دارید. با این حال کمتر از 6 درصد مبتلایان درگیر عوارض بیماری شده و نیازمند انجام عمل جراحی هستند.

دیورتیکولیت قابل درمان است؟

دیورتیکولیت با مصرف آنتی بیوتیک درمان و جراحات ناشی از آن بهبود پیدا می کند. در صورتی که درگیر عوارض بیماری هستید، دیورتیکولیت شدید است یا دیگر روش‌ های درمانی پاسخگو نیست، نیاز به انجام عمل جراحی دارید.

با این وجود این بیماری در مواردی تا آخر عمر با فرد باقی خواهد ماند.

اگر بخشی از روده قبلاً جدا شده باشد آیا باز هم احتمال ابتلا به دیورتیکولیت وجود دارد؟

اگر بخشی از رود جدا شده باشد نیاز به انجام عمل جراحی دیگری نیست. شایع ترین نقطه روده که درگیر برآمدگی های عفونی می شود، سیگموئید، انتهایی ترین نقطه رود است.

البته احتمال بروز این اتفاق در سایر بخش های روده نیز هست. از آنجایی که علائم در هر فردی متفاوت است، پس از پزشک، جراح و متخصص گوارش در مورد احتمال ابتلای مجدد و جزئیات این مسئله مشورت بگیرید.

چه زمانی باید مسئله را با پزشک در میان گذاشت؟

در این شرایط باید با پزشک مشورت کنید:

• اگر دچار درد شدید و مداوم در ناحیه شکم هستید و همزمان علائمی مثل تب یا بی نظمی در دفع مدفوع دارید (اسهال یا یبوست)
• در صورتی که علائم پس از مدتی مجددا بروز پیدا کرده یا شدت می یابد.
• اگر شاهد تغییر رنگ مدفوع یا وجود خون در آن هستید.

اگر امکان مصرف فیبر در رژیم غذایی نبود می توان از مکمل ‌ها استفاده کرد؟

بله. می ‌توان از مکمل فیبر استفاده کرد. برخی از انواع مکمل های فیبر مثل فیبرکون، سیتروسل و متاموسیل. توجه داشته باشید که همزمان با مصرف مکمل ها به مقدار کافی آب بنوشید.

آیا مصرف پروبیوتیک ها به پیشگیری از دیورتیکولیت کمک می ‌کند؟

برخی از محققان بر این باورند که کمبود باکتری های مفید روده یکی از علل ابتلا به دیورتیکولیت است. با این حال هنوز هیچگونه شواهد علمی ثابت نکرده که مصرف پروبیوتیک از ابتلا به این اختلال پیشگیری می کند. البته مصرف این ترکیب احتمالی یبوست را کاهش می دهد.

برای تشخیص و درمان مشکلات گوارشی و انواع اختلالات روده و معده از جمله دیورتیکولیت به کلینیک دکتر خسروی در غرب تهران مراجعه کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.