رفلاکس معده

ریفلاکس معده یا رفلاکس معده چیست؟ در کودکان و بزرگسالان گاه اتفاق می افتد که اسید معده، از سمت معده به مری (مسیر گوارشی) و حلق باز می­ گردد. این بیماری، اغلب با نام رفلاکس معده، ریفلاکس دستگاه گوارش یا GERD شناخته می ­شود.

ریفلاکس معده در هر زمانی از شبانه روز ممکن است اتفاق افتد با این حال وقوع آن در هنگام خواب شایع­ تر است.

علت اصلی رفلاکس معده یک بیماری شایع آناتومیک، به نام “فتق هیاتال” است (بیماری است که در اثر کشیده شدن قسمتی از معده به سمت بالا و درون دیافراگم اتفاق می افتد) که افراد را مستعد به ریفلاکس اسیدی معده می­کند.

از شایع ­ترین علائم رفلاکس، سوزش سر دل است که به علت تحریک پذیری اسفنکتر مری ایجاد می­شود. برخی افراد نمی ­دانند که ریفلاکس اسیدی حتی می ­تواند منجر به مشکلات صوتی و یا عوارضی در حلق شود.

گاهی این بیماری بدون هیچ علائم خاصی حتی سوزش سر دل، فرد را درگیر می­کند به همین خاطر آن را رفلاکس خاموش و گاهی رفلاکس آتیپی(انحراف از حالت طبیعی و نرمال) و یا رفلاکس حنجره می­ نامند.

در بخش زیر، اطلاعاتی به منظور شناخت هرچه بهتر رفلاکس اسیدی و همچنین مراحلی که به کاهش این بیماری کمک می­کند درج شده ­است.

لازم به ذکر است که پروسۀ درمان تارهای صوتی تحریک شده، یک روند درمانی طولانی مدت است و نباید انتظار بهبود سریع آن را داشت.

به رغم باور عموم (و آنچه شرکت های داروسازی در تبلیغات اشاره می کنند) علائم رفلاکس معده همیشه به علت حجم بالای اسید در معده ایجاد نمی شوند. در واقع امروزه بسیاری معتقدند سطح پایین اسید معده هم باعث بروز رفلاکس می شود.

رفلاکس اسید به علت بالا آمدن اسید به مری (لوله متصل کننده گلو و معده) به وجود می ‌آید. اسید وارد مری می شود چون دریچه معده شل شده که همین امر علل مختلفی دارد.

دریچه مری که آن را به معده وصل می کند به درستی بسته نمی شود و بنابراین مایعات گوارشی به سمت بالا فوران می کنند.

پس بدون سطوح مناسبی از اسید در معده، پروسه هضم تغییر کرده و علائم ناخوشایندی ایجاد می کند. سیستم گوارشی هر فرد با دیگری متفاوت بوده و همه ما حساسیت های غذایی متفاوتی داریم.

در این صورت محرک های غذایی مختلفی باعث تحریک اسید معده و رفلاکس می شوند.

نشانه ها و علائم رفلاکس معده چیست؟

نشانه ها و علائم رفلاکس معده در بزرگسالان:

علائم رفلاکس معده شامل موارد زیر است:

• گرفتگی گلو
• خلط فراوان (افزایش بزاق)
• صاف کردن مکرر گلو
• احساس گرفتگی توده مانند در گلو
• گلو درد
• مشکل در تنفس
• خس خس سینه
• ترشحات مخاطی بینی

مشکلاتی که خوانندگان را درگیر می­کند:

• افزایش زمان گرم شدن صدا
• صدای ضعیف (بویژه در ابتدای روز)
• احساس گرفتگی تار­های صوتی

البته درصد کمی از افراد ممکن است مبتلا به مشکلات جدی تری مانند موارد زیر شوند:

• ذات الریه
• زخم یا گرانولوم حنجره
• دیورتیکولوز مری

همچنین رفلاکس اسیدی مزمن یا طولانی مدت ممکن است منجر به ابتلا به سرطان مری یا گلو شود.

نشانه ها و علائم رفلاکس معده در کودکان:

علائمی که در کودکان دیده می­شود قدری با علائم بزرگسالان متفاوت است که شامل موارد زیر می­شود.

• استفراغ مداوم
• خونریزی مری
• مشکلات تنفسی
• احساس خفگی
• پنومونی (عفونت ریه) مکرر
• آسم
• مشکلات گوارشی یا کم خونی.
• بهانه گیری و گریه بی دلیل نیز گاهی از نشانه­ های رفلاکس اسیدی در کودکان است.

علل و عوامل خطرساز مرتبط با رفلاکس اسید

التهاب : تحقیقات نشان داده اند سطوح بالای التهاب با بروز بیماری رفلاکس اسید معده به مری (GERD) در ارتباط هستند چون التهاب سبب آسیب و اختلال عملکرد می ‌شود.

التهابی که عفونت کرده و چرک کند، عاملی جهت ایجاد سرطان مری خواهد شد.

فتق هیاتال : فتق هیاتال علائم رفلاکس اسید ایجاد می ‌کند. دیافراگم، معده را از سینه جدا کرده و فتق هیاتال وقتی رخ می دهد که بخش بالایی معده به بالای دیافراگم نفوذ کند.

در این صورت اسید رفلاکس پیدا خواهد کرد. این فتق ها اغلب با اکثر موارد GERD مرتبط هستند.

سوء جذب کربوهیدرات : متخصصان هرروز ارتباط بیشتری بین هضم نامناسب کربوهیدرات و رفلاکس اسید معده می یابند.

باید غذاهای محرک را در زمان درمان رفلاکس اسید معده به مری پیدا کرده و تمرکز بیشتری روی حذف مصرف افراطی کربوهیدرات ها بگذارید.

ساز و کار پشت این مسئله قدری پیچیده است اما به طور خلاصه می توان این گونه توضیح داد:

• رفلاکس اسید معده به مری با فشار بیش از حد درون شکمی (گاز روده) تشدید می ‌شود.
• این فشار در نتیجه رشد باکتری هایی همچون SIBO (باکتری روده کوچک) و سوء جذب کربوهیدرات به وجود می آید.
• علت این فشار ممکن است در نهایت به کمبود اسید معده افرادی که دچار رفلاکس هستند برگردد.

سیستم گوارش تکمیل نشده : نوزادان ممکن است دچار رفلاکس اسید معده به مری شوند چون سیستم گوارش آنها تکمیل نشده است. این مشکل در نوزادان معمولاً با افزایش سن و رسیدن به یک سالگی رفع میشود.

افزایش سن : بسیاری از سالمندان فاقد اسید کافی در معده جهت هضم مناسب غذا هستند. یکی از دلایل این موضوع عارضه مصرف مداوم داروهای ضد اسید یا تغذیه غلط است.

این امر در مورد افرادی که عفونت اچ پیلوری دارند بیشتر صدق می کند. اچ پیلوری در این افراد منجر به گاستریت آتروفیک می شود که نوعی التهاب مخاط گوارشی معده است.

یکی از عوارض رفلاکس اسید معده در سالمندان این است که علائم در آنها در مقایسه با جوانان به شکل متفاوت تری بروز می کند.

رفلاکس های مکرر در نهایت منجر به ناتوانی در تشخیص شدت اسید در معده می شود.

به همین دلیل برخی از سالمندان علائم رفلاکس معده را متوجه نمی شوند، با اینکه شاید از عوارض جدی آن مثل آزوفاژیت زخمی (erosive) یا بیماری مری بارت هم رنج ببرند.

پزشکان رفلاکس اسید معده به مری را ریشه اصلی علائم جدی همچون درد قفسه سینه و خونریزی های گوارشی در سالمندان می دانند.

بارداری : در دوران بارداری، جنین فشار بیشتری روی مری و دریچه معده گذشته و سبب آزاد سازی اسید و بروز علائم رفلاکس اسید می شود.

بالا قرار دادن سر حین خواب، نوشیدن چای های گیاهی و مصرف حجم اندکی از غذا در هر وعده مفید هستند.

چاقی و اضافه وزن : چاقی، فشار اضافه روی دریچه ها و اسفنکتر قرار می دهد و در این صورت اسید آزاد می شود.

هرچه شاخص توده بدنی افزایش یابد، علائم رفلاکس اسید معده به مری هم زیاد خواهد شد.

تحقیقی مشخص کرد که چاقی با افزایش سایر اختلالات مثل آزوفاژیت زخمی و سرطان های ازوفاژیال گوارشی در ارتباط است.

مصرف حجم بالای غذا : پرخوری مخصوصاً بلافاصله قبل از خواب، یکی از علل رفلاکس اسید معده به مری است.

یک معده کاملاً پر، فشار بسیاری روی دیافراگم گذاشته و سبب بالا رفتن اسید می شود.

سیگار کشیدن : سیگار عضلات را شل کرده و تولید اسید را افزایش می دهد. بنابراین اگر از رفلاکس اسید معده رنج می برید، سیگار کشیدن را متوقف کنید.

ترک سیگار باعث بهبودی علائم رفلاکس می شود.

داروها و مکمل ها : برخی داروها مثل ایبوپروفن، ریلکس کننده عضلات، برخی داروهای فشار خون، آنتی‌ بیوتیک‌ ها و آسپرین سبب رفلاکس اسید معده و GERD می‌ شوند.

مکمل های پتاسیم و آهن هم علائم رفلاکس را بدتر می کنند.

سوزش سر دل : سوزش سر دل می تواند اولین علامت عفونت اچ پیلوری باشد که در میان دو سوم جمعیت رایج است.

در صورتی که زخم های گوارشی درمان نشوند، عفونت شدید گاهی ‌اوقات منجر به سرطان معده خواهد شد.

بیشتر بخوانید: سوزش معده یا سوزش سردل

ورزش بیش از حد : ورزش بیش از حد و استراحت کم، با ایجاد فشار روی حفره شکمی باعث بروز رفلاکس اسید معده می شود.

دویدن مسافت های طولانی و سایر ورزش های هوازی پربرخورد از این دست فعالیت های مضر هستند.

کمبود منیزیم : سطوح پایین منیزیم می تواند منجر به عملکرد نادرست اسفنکتری شود که مانع از بالا رفتن اسید می شود.

سرفه مزمن : ارتباط قوی ای بین سرفه و رفلاکس اسید وجود دارد. اگرچه این رابطه علت و معلولی نیست اما سرفه می تواند یکی از عوامل بروز رفلاکس یا علامت پروسه حرکت اسید از معده به مری باشد.

موارد غذایی و پرهیز غذایی در رفلاکس معده

برای درمان رفلاکس معده چی بخوریم؟ رژیم غذایی در رفلاکس اسیدی نقش بسزایی دارد. برخی غذاها خود خاصیت اسیدی دارند و برخی دیگر ممکن است منجر به تحریک معده و ترشح اسیدی آن شوند که از  مصرف هر دو گروه ذکر شده از موارد غذایی باید خودداری نمود.

فهرستی از غذاهایی که باید پرهیز شوند:

• قهوه و چای
• شکلات
• نوشابه های گازدار
• مشروبات الکلی
• نوشیدنی‌های حاوی مرکبات (آبمیوه‌های غیرطبیعی و بسته بندی شده)
• غذاهای پر ادویه

آب نبات های سخت، آدامس ، خوشبو کننده های تنفسی ، داروهای درمان لوزه ها و سرفه، دهانشویه ­ها، غرغره کردن و غیره ممکن است در واقع گلو را به طور مستقیم تحریک کرده (بسیاری از قطره های سرفه و لوزه حاوی مواد تحریک کننده مانند منتول و روغن اکالیپتوس) و باعث تحریک معده نیز ­شوند.

اضافه وزن نیز در رفلاکس اسیدی معده تاثیرگذار است. فردی که اضافه وزن دارد با رعایت این نکات به کاهش وزن می­رسد.  

خوردن حجم زیادی از مواد غذایی در یک وعده مشکل ساز هستند و لذا توصیه می­شود بجای مصرف وعده­ های غذایی در یک یا دو وعده از سه یا چهار وعده یا میان وعده با حجم کمتر استفاده شود.

حداقل دو تا سه ساعت پس از صرف غذا نباید خوابید. همچنین بلافاصله پس از صرف غذا نباید دراز کشید.

عادت ها و سایر عوامل موثر در رفلاکس معده

همانطور که اشاره شد اضافه وزن در تشدید رفلاکس اسیدی معده بسیار تاثیرگذار است و کاهش وزن به درمان یا کاهش آن کمک خواهد کرد.

در دورۀ بارداری سوزش سر دل و یا علائم گلو درد افزایش می­یابد که این موضوع تا حد زیادی به افزایش رشد نوزاد در رحم مرتبط می­شود.

از پوشیدن لباس ­هایی که در قسمت میانی تنگ هستند و شکم را تحت فشار قرار می­دهند باید خودداری کرد. تمرین تنفس شکمی یا دیافراگم برای درمان می­تواند موثر باشد.

به این معنا که هنگام تنفس بجای تحت فشار قراردادن قفسه سینه، باید بر روی معده تمرکز کرد. از یکباره نشستن باید خودداری کرد(به آرامی باید نشست). تا جای ممکن از خم شدن و بدون حرکت  ماندن باید پرهیز کرد.

برای بسیاری از افراد رفلاکس اسیدی در هنگام شب رخ می­دهد و به قدری معده تحریک می­شود که در طول روز به سختی می­توان آن را تحمل کرد.

بلند کردن زیر سر  هنگام خواب در کاهش رفلاکس شبانۀ معده نقش بسزایی دارد برای این کار می توان بلوک، کتاب و یا آجرهایی را زیر پایه­ های بالایی تخت قرار دارد.

این ارتفاع باید در حدود 4 تا 6 اینچ باشد و به قدری نباشد که فرد هنگام خواب، به سمت پایین سُر بخورد.

خوانندگان حرفه ای که به علت برگزاری کنسرت­های خود باید محل خواب خود را مدام تغییر دهند می­توانند بلوک­ هایی را در چمدان خود داشته باشند تا در هنگام شب در هتل از آن استفاده کنند.

استفاده از چندین بالش برای بالا بردن سر ، توصیه نمی­شود، مگر اینکه بالش­ها علاوه بر سر ، زیر شانه ­ها نیز قرار بگیرند. بالش­های گووه شکل (شیب دار) گزینۀ مناسبی برای این مورد هستند.

راه‌های درمان رفلاکس معده

علاوه بر تغییرات رژیم غذایی و عادت­ها، داروهایی به منظور درمان رفلاکس اسیدی موجود هستند. که برخی از آنها بدون نسخه قابل تهیه هستند، ولی برای تهیه برخی دیگر نیاز به نسخه پزشک است.

آنتی اسیدها معمولاً برای این مشکل تجویز می­شوند که از طریق خنثی کردن اسید معده بر روند درمان تاثیر می­گذراند.

داروهای دیگری نیز برای کاهش ترشح اسید معده قابل استفاده هستند که در کنترل وکاهش علائم موثر هستند. به طور کلی در مورد مصرف داروها بهتر است با پزشک معالج مشورت کرد.

چه داروهایی برای رفلاکس معده خوب است؟

گاهی مصرف برخی از داروها که برای درمان سایر اختلالات تجویز شده­ اند ممکن است اسید معده را افزایش دهد. برخی از این دارو­ها شامل موارد زیر می­شوند:

•   مسدود کننده های آلفا (Dibenzyline) ، دوپامین یا مسدود کننده کانال های کلسیم (Procardia ، Cardizem ، Isotin، Calan)
• آنتی کولینرژیک (Donnatol ، Scopolamine ، Probanthine ، Bentil و سایر)
• ترکیبات حاوی آسپرین و سایر داروهای مورد استفاده برای درمان درد یا آرتروز ، به ویژه گروهی به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)، که در برخی افراد سبب تشدید اسید معده می­شود.
•   مسدود کننده های بتا (ایندورال ، تنورمین ، کورگارد)
• پروژسترون (Provera ، Ortho Novum ، Orval و سایر قرص های ضد بارداری)
• تئوفیلین (تئودور و سایر محصولات)
•   ویتامین C نیز یک اسید است و می تواند باعث اسیدی شدن معده شود.

عمل جراحی برای رفلاکس معده

در برخی از بیماران با علائم شدید یا عوارض رفلاکس اسیدی، جراحی به منظور درمان قابل انجام است. در صورت لزوم ، پزشک دراین مورد با بیمار صحبت خواهد کرد.

اگر داروها کمک کننده نباشند و یا علائم ادامه پیدا کنند جراحی توصیه می‌ شود مثل:

جراحی فوندوپلیکیشن

در این جراحی، پزشک LES (اسفنکتر تحتانی مری) را برای پیشگیری از رفلاکس محکم می کند.

این عمل معمولاً به شیوه لاپاراسکوپی انجام می ‌شود. منتها الیه بخش بالایی معده فوندوس (طاق معده) نام دارد. این قسمت بعد از برش به گونه ای دوخته می شود که دریچه معده را سفت کند.

اگر فردی دچار رفلاکس معده به دلیل فتق هیاتال است، همان عمل فوندوپلیکیشن انجام می شود.

عمل Linx device

حلقه ای کوچک از جنس تیتانیوم با هسته مغناطیسی در تقاطع معده و اسفنکتر تحتانی مری کاشته می شود تا دریچه معده را تنگ کند.

در این صورت اسید به معده بر نمی گردد حتی اگر فشار محتوای گوارشی هم وجود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: مشکلات گوارشی و آندوسکوپی معده

گاهی اوقات، ریفلاکس معده سبب ایجاد اختلال بلع یا بلع دشوار می شود. در صورتی که دچار اختلال بلع شده اید، می توانید با دکتر فرشاد خسروی متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع مشورت کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.