سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا، رسوبات سخت شده ی صفرا هستند که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. صفرا، مایعی گوارشی است که در کبد تولید می شود و در کیسه صفرا ذخیره می شود.
هنگام غذا خوردن، کیسه صفرا منقبض می شود و صفرا را به درون روده کوچک تخلیه می کند.
سنگ کیسه صفرا، رسوبات سخت شده ی مایع گوارشی است که می تواند در کیسه صفرا ایجاد شود. کیسه صفرا، اندامی کوچک و گلابی شکل در سمت راست شکم، دقیقا زیر کبد است.
کیسه صفرا، مایع گوارشی به نام صفرا را که به داخل روده کوچک ترشح می شود، نگهداری می کند.
اندازه سنگ صفرا می تواند از کوچکی یک دانه شن تا بزرگی یک توپ گلف متغیر باشد. برخی افراد، تنها دچار یک سنگ صفرا می شوند، در حالی که برخی دیگر، دچار سنگ های بسیاری می شوند.
افرادی که بر اثر سنگ صفرا، علائمی را تجربه می کنند، معمولا نیاز به جراحی خارج کردن کیسه صفرا دارند. سنگ هایی که باعث ایجاد هیچ علامت و نشانه ای نمی شوند، معمولا به درمان نیاز ندارند.
علائم سنگ کیسه صفرا
ممکن است سنگ صفرا باعث ایجاد هیچ علامت یا نشانه ای نشود. اگر سنگ صفرا وارد مجرایی شود و ایجاد انسداد کند، علائم و نشانه های حاصل عبارت اند از:
- درد ناگهانی و تشدید شونده در بخش راست و فوقانی شکم
- درد ناگهانی و تشدید شونده در مرکز شکم، دقیقا زیر استخوان سینه
- درد پشت در میان تیغه های شانه
- درد در شانه سمت راست
- حالت تهوع یا استفراغ
درد سنگ صفرا ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت ادامه پیدا کند.
در صورت بروز هرگونه علامت یا نشانه نگران کننده، به پزشک مراجعه کنید.
در صورت بروز علائم و نشانه های جدی وجود سنگ صفرا، مانند موارد زیر، به دنبال مراقبت فوری برآیید:
- درد شکمی بسیار شدید که اجازه نشستن به صورت بی حرکت یا یافتن یک وضعیت راحت را نمی دهد
- زرد شدن پوست و سفید شدن چشم ها
- تب بالا به همراه لرز
دلایل سنگ کیسه صفرا
واضح نیست علت تشکیل سنگ صفرا چیست. پزشکان تصور می کنند ممکن است سنگ صفرا زمانی تشکیل می شود که:
الف) صفرا، حاوی مقادیر زیاد کلسترول است. به طور معمول، صفرا حاوی مقادیر کافی از مواد شیمیایی برای حل کردن کلسترول مترشحه از کبد است.
اما اگر کبد، کلسترول بیشتری نسبت به آنچه که صفرا می تواند حل کند، ترشح کند، ممکن است کلسترول اضافی، تشکیل کریستال و درنهایت سنگ دهد.
ب) صفرا حاوی مقادیر زیاد بیلی روبین است. بیلی روبین، یک ماده شیمیایی است که زمانی تولید می شود که بدن، سلول های قرمز خون را تجزیه می کند.
عارضه های به خصوصی مانند سیروز کبد، عفونت مجرای صفراوی و برخی اختلالات خونی باعث ایجاد مقادیر فراوان بیلی روبین توسط کبد می شود. بیلی روبین اضافی در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد.
ج) کیسه صفرا به درستی تخلیه نمی شود. اگر کیسه صفرا به طور کامل یا به میزان کافی تخلیه نشود، ممکن است صفرا بسیار تغلیظ شود و در تشکیل سنگ صفرا نقش داشته باشد.
انواع سنگ صفرا
انواع سنگ صفرا که می تواند در کیسه صفرا ایجاد شود عبارت است از:
- سنگ صفرای کلسترولی: شایع ترین نوع سنگ صفرا، به نام سنگ صفرای کلسترولی، اغلب به رنگ زرد است. این سنگ ها عموما از کلسترول حل نشده تشکیل شده اند اما ممکن است حاوی اجزای دیگر نیز باشند.
- سنگ صفرای رنگی. این سنگ های قهوه ای تیره یا مشکی، زمانی تشکیل می شوند که صفرا حاوی بیلی روبین فراوانی است.
فاکتورهای ریسک
فاکتورهایی که ممکن است خطر سنگ صفرا را افزایش دهد شامل موارد زیر است:
- جنس مونث
- 40 سالگی یا بالاتر از آن
- آمریکایی بومی بودن
- آمریکایی مکزیکی بودن
- اضافه وزن یا چاقی
- عدم تحرک
- بارداری
- رژیم غذایی حاوی چربی بالا
- رژیم غذایی حاوی فیبر کم
- سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ صفرا
- دیابت
- ابتلا به اختلالات خونی خاص، مانند کم خونی داسی شکل یا لوسمی
- کاهش وزن سریع
- مصرف داروهایی که حاوی استروژن است، مانند قرص های پیشگیری از بارداری یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
عوارض
عوارض سنگ صفرا شامل موارد زیر است:
التهاب کیسه صفرا
اگر سنگ در گردن کیسه صفرا قرار گیرد، می تواند باعث التهاب کیسه صفرا شود. این التهاب می تواند باعث درد شدید و تب شود.
انسداد مجرای صفراوی
سنگ صفرا می تواند لوله هایی را که صفرا از طریق آن ها از کیسه صفرا یا کبد به سمت روده کوچک جریان می یابد، مسدود کند.
نتیجه آن می تواند درد شدید، یرقان و عفونت مجرای صفراوی باشد.
انسداد مجرای پانکراس
مجرای پانکراس، لوله ای است که از پانکراس آغاز شده ودقیقا پیش از ورود به دئودنوم به مجرای صفراوی متصل می شود.
شیره پانکراس که به گوارش کمک می کند، از مجرای پانکراس می گذرد.
سنگ صفرا می تواند باعث انسداد در مجرای پانکراس شود و خود می تواند منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) شود.
پانکراتیت باعث درد شکمی شدید و مداوم می شود و معمولا نیازمند بستری است.
سرطان کیسه صفرا
افراد دارای سابقه سنگ صفرا، ریسک ابتلا به سرطان کیسه صفرای بالایی دارند.
اما سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است، بنابراین حتی با وجود افزایش خطر سرطان، همچنان احتمال سرطان کیسه صفرا بسیار اندک است.
پیشگیری
می توان خطر سنگ صفرا را کاهش داد اگر:
وعده های غذایی حذف نشود. سعی کنید هر روزه به وعده های غذایی معمول خود پایبند باشید. حذف وعده های غذایی یا روزه گرفتن می تواند خطر سنگ صفرا را افزایش دهد.
به آرامی وزن کم کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، این کار را به آرامی انجام دهید. کاهش وزن سریع می تواند خطر سنگ صفرا را افزایش دهد.
برای کاهش 1 یا 2 پوند (حدود 0.5 تا 1 کیلوگرم) در هفته برنامه ریزی کنید.
غذاهای با فیبر بالا بخورید. غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات را در رژیم خود جای دهید.
وزن متعادل خود را حفظ کنید. چاقی و اضافه وزن، خطر سنگ صفرا را افزایش می دهد. با کاهش میزان کالری دریافتی و افزایش میزان فعالیت فیزیکی، به وزن متعادل دست پیدا کنید.
با رسیدن به وزن متعادل، سعی کنید با ادامه ی رژیم سالم و تمرین، آن را حفظ کنید.
تشخیص
کولانژیوپانکراتوگرافی عقب گرد اندوسکوپیک (ERCP)
کولانژیوپانکراتوگرافی عقب گرد اندوسکوپی (ERCP) از یک ماده رنگی برای پررنگ کردن مجاری صفراوی در تصاویر اشعه ایکس استفاده می کند.
یک لوله باریک و منعطف (اندوسکوپ) به همراه یک دوربین در انتهای آن، از گلو پایین رفته و وارد روده کوچک می شود.
ماده رنگی از طریق یک لوله توخالی کوچک که از میان اندوسکوپ عبور کرده است، وارد مجاری می شود.
تست ها و روش هایی که برای تشخیص سنگ کیسه صفرا و عوارض آن به کار می رود عبارت اند از:
تست فراصوت شکمی
این تست، رایج ترین تستی است که برای بررسی علائم سنگ صفرا به کار می رود. این تست شامل حرکت دادن یک دستگاه (مبدل) به عقب و جلو در ناحیه شکمی است.
مبدل، سیگنال هایی را به کامپیوتری ارسال می کند که تصاویری تولید می کند که ساختارهای درون شکم را نمایان می کند.
تست فراصوت اندوسکوپیک (EUS)
این روش می تواند به تشخیص سنگ های کوچک تری که ممکن است در تست شکمی از قلم بیفتد، کمک می کند.
طی EUS، پزشک، یک لوله منعطف و باریک را از طریق دهان وارد مجرای گوارشی می کند.
یک دستگاه فراصوت کوچک موجود در لوله، امواج صوتی را تولید می کند که تصویری دقیق از بافت اطراف به دست می دهد.
سایر تست های تصویربرداری
تست های دیگر شامل کولکیستوگرافی، اسکن ایمینو دی استیک اسید کبدی-صفراوی، سی تی اسکن، کولانژیوپانکراتوگرافی تشدید مغناطیسی (MRCP) یا کولانژیوپانکراتوگرافی عقب گرد اندوسکوپیک (ERCP).
سنگ هایی که از طریق ERCP کشف می شوند، می توانند طی این روش خارج شوند.
تست خون. ممکن است تست خون، عفونت، یرقان، التهاب پانکراس یا دیگر عوارض ناشی از سنگ صفرا را نشان دهد.
درمان سنگ کیسه صفرا
کولکیستکتومی از طریق پاراروسکوپی
ابزارهای جراحی به خصوص و یک دوربین کوچک از طریق چهار برش در شکم وارد می شوند. شکم به کمک گاز کربن دی اکسید متورم می شود تا برای جراح جا باز شود تا بتواند با ابزارهای جراحی کار کند.
اغلب افراد مبتلا به سنگ های صفرایی که علائم ایجاد نمی کنند، هیچ گاه نیاز به درمان نخواهند داشت.
بر اساس علائم و نتایج تست های تشخیصی، پزشک تعیین می کند که آیا نیاز به درمان وجود دارد یا خیر.
ممکن است پزشک توصیه کند که فرد، نسبت به علائم عوارض سنگ صفرا مانند تشدید درد در بخش فوقانی و راست شکم، هوشیار باشد.
اگر علائم و نشانه های سنگ صفرا در آینده ایجاد شوند، می توان درمان را انجام داد.
گزینه های درمانی برای سنگ کیسه صفرا عبارت اند از:
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (کولکیستکتومی)
پزشک برای برداشتن کیسه صفرا، دستور جراحی می دهد، زیرا سنگ ها به طور مکرر بر می گردند.
پس از برداشتن کیسه صفرا، صفرا به جای ذخیره شدن در کیسه صفرا، مستقیما از کبد به درون روده کوچک جریان می یابد.
برای زنده ماندن نیاز به کیسه صفرا نیست و خارج کردن آن، تاثیری بر گوارش غذا ندارد اما می تواند باعث اسهال شود، که معمولا موقتی است.
مصرف دارو برای انحلال سنک صفرا
داروهای خوراکی ممکن است به انحلال سنگ ها کمک کند.
اما ممکن است ماه ها یا سال ها زمان ببرد تا سنگ ها به این طریق حل شوند و در صورت توقف درمان، احتمالا دوباره سنگ ها شکل بگیرند.
گاهی دارو موثر واقع نمی شود. معمولا برای سنگ صفرا، دارو مصرف نمی شود و برای افرادی کنار گذاشته می شود که نمی توانند تحت جراحی قرار گیرند.
آمادگی برای قرار ملاقات
در صورت وجود علائم و نشانه های نگران کننده، با ملاقات با پزشک خانواده یا یک پزشک عمومی شروع کنید.
اگر پزشک به ابتلا به سنگ صفرا مظنون باشد، ممکن است به پزشکی که در سیستم گوارشی تخصص دارد یا یک جراح ناحیه شکمی ارجاع داده شوید.
از آنجا که قرارهای ملاقات، مختصر و کوتاه هستند و اغلب، اطلاعات زیادی پوشش داده می شود، آمادگی مناسب حائز اهمیت است.
در اینجا برخی اطلاعات برای کمک به آماده شدن و اینکه چه انتظاری باید از پزشک داشت، آورده شده است.
آنچه که می توان انجام داد
- از هرگونه محدودیت پیش از ملاقات مطلع باشید. در هنگام تنظیم قرار ملاقات، حتما در مورد هرآنچه که لازم است پیشاپیش انجام شود، مانند محدود کردن رژیم غذایی، بپرسید.
- هرگونه علامتی را که تجربه می کنید، یادداشت کنید، شامل هرآنچه که ممکن است نامرتبط به علت تنظیم قرار ملاقات به نظر برسد.
- اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، شامل هرگونه استرس یا تغییرات اخیر در زندگی.
- از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی لیستی تهیه کنید.
- عضوی از خانواده یا یک دوست را با خود به همراه ببرید. گاهی درک تمام اطلاعات مطرح شده در قرار ملاقات دشوار است. فرد همراه می تواند در یادآوری مطالب کمک کننده باشد.
- سوالات موردنظر خود را یادداشت کنید.
زمان ملاقات کوتاه است، بنابراین آماده کردن لیستی از سوالات می تواند به بهره مندی هرچه بیشتر کمک کند. در مورد سنگ صفرا، برخی سوالات اساسی عبارت اند از:
- آیا سنگ صفرا، علت احتمالی درد شکمی من است؟
- آیا این احتمال وجود دارد که علائم، ناشی از چیزی غیر از سنگ صفرا باشد؟
- نیاز به انجام چه تست هایی وجود دارد؟
- آیا این احتمال وجود دارد که سنگ ها بدون درمان از بین بروند؟
- آیا نیاز به جراحی وجود دارد؟
- خطرات جراحی چیست؟
- بهبودی از جراحی سنگ صفرا چقدر طول می کشد؟
- آیا لازم است به یک متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می دهد؟
- من این عارضه های جسمی دیگر را نیز دارم. چگونه می توانم به بهترین حالت، آن ها را با یکدیگر مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا مطلب چاپ شده ای وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
آنچه که باید از پزشک انتظار داشت
ممکن است پزشک بپرسد:
- اولین بار چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
- آیا علائم شما با خوردن مرتبط است؟
- آیا تاکنون علائم با تب همراه بوده است؟
- علائم، مداوم بوده اند یا گاه و بیگاه؟
- شدت علائم چقدر است؟
- علائم، چه مدت دوام دارند؟
- چه چیزی علائم را بهبود می بخشد؟
- چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
درمان مشکل بلع در کلینیک یادمان زیر نظر دکتر فرشاد خسروی
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
با سلام و عرض ارادت
بینهایت متشکرم از مطالب و توضیحتان. پدر من هم سنگ کیسه صفرا دارند؛ آیا بعد از عمل و حذف کیسه صفرا، بعد از مدتی کیسه صفرا دوباره تشکیل میشود؟
پیشاپیش از پاسختان نهایت تشکر را دارم.
سلام
وقت شما بخیر باشه
ممنون از کامنت زیباتون.
کیسه صفرا پس از برداشتن، مجددا تشکیل نمیشه و تشکیل نشدنش مشکلی ایجاد نمی کنه. مجرای صفرا به مرور زمان کم کم گشاد میشه و کار همون کیسه صفرا رو انجام میده.
عالی…. ممنون از زحماتتون
سلامت باشید. 🙏