مراحل بلع غذا + بیماری‌های بلع
بلع غذا بخش مهمی از پروسه گوارش به حساب می آید چرا که سبب جذب مواد مغذی به بدن و آبرسانی می شود. مراحل بلع غذا شامل حرکت غذا یا مایعات از دهان به حلق، مری و در نهایت معده است.
بلع شامل یکسری انقباضات و آزاد سازی های پیچیده است که توسط مغز هماهنگ شده و سیستم عصبی آن را کنترل می کند.
مراحل بلع غذا
شاید ساده به نظر برسد اما در واقع بلع یکی از پیچیده ترین اقداماتی است که بدن انجام می دهد. مراحل بلع غذا شامل یک سری حرکات است که در سه مرحله و با دخالت سیستم عصبی صورت می گیرد.
حرکات ارادی هم علاوه بر حرکات غیر ارادی و واکنشی در بلع دخیل هستند. مراحل بلع غذا عبارتند از:
فاز دهانی (Oral Phase)
اولین مرحله از مراحل بلع غذا فاز دهانی می باشد، که در این مرحله غذا در دهان قرار می گیرد و در صورت نیاز جویده می شود و با بزاق ترکیب می شود.
غذایی که جویده می شود و با بزاق ترکیب می شود،حالت خمیری پیدا می کند و بلوس (Bolus) نام دارد. بولوس به شکل اختیاری با دندان و عضلات مخصوص جویدن خرد می شود.
بولوس با کم بزاق حالت لغزنده به خود می گیرد. سپس از جلوی دهان به انتهای آن می رود.
بنابراین بلوس به شکل غیر ارادی وارد حلق می شود و از حلق توسط انتهای زبان و سایر عضلات به پایین می رود.
در این مرحله نرمکام بالا می آید تا از ورود غذا به بینی پیشگیری کند.
عضلات کنترل کننده فاز دهانی در مراحل بلع غذا، توسط عصب های کراینال مغز تحریک می شوند. عصب هایی که در هماهنگی این مرحله نقش دارند عبارتند از: عصب سه قلو، عصب صورت و عصب هیپوگلوسال.
بیشتر بخوانید : تاثیر افزایش سن در مشکلات بلع
فاز حلقی (pharyngeal Phase)
بخش دوم در مراحل بلع غذا زمانی است که بلوس به حلق می رسد، عصب های حسی فاز غیر ارادی بلع را فعال می کنند.
رفلکس بلع در بصل النخاع، با انقباضات ریتمیک و غیر ارادی چندین ماهیچه در پشت دهان، حلق و مری سبب هدایت غذا به حلق و مری می گردد.
چون دهان و حلق محل ورود غذا و هوا است، دهان مسیری برای حرکت هوا در ریه و نای و مسیر دیگری برای حرکت غذا به سمت مری و معده فراهم می کند.
بخش حائز اهمیت فاز حلقی، انسداد غیر ارادی حلق توسط اپی گلوت و حنجره و توقف موقت تنفس است.
این حرکات مانع از رفتن غذا به نای می شوند. حفاظت حلق توسط اپی گلوت ریه ها را از آسیب حفظ می کند چون در صورت ورود غذا یا ذرات دیگر به ریه، عفونت و تحریک بافت ریه ایجاد خواهد شد.
عفونت ریه به دلیل مشکلات فاز حلقی و رفلکس بلع، به عنوان پنومونی آسپیراسیون شناخته می شود.
فاز مری (Esophageal phase)
آخرین مرحله از مراحل بلع غذا فاز مروی است که درآن غذا با ترک کردن حلق وارد مری می شود. مری غذا را توسط لوله ای با عضلات قوی و انقباضات هماهنگ وارد معده می کند.
پیش روی غذا از درون مری در این فاز به حرکات هماهنگ عصب واگ، عصب گلوفارنکس و رشته های عصبی سیستم عصب سمپاتیک نیاز دارد.
مری دو عضله مهم دارد که با حرکت بولوس در زمان بلع باز و بسته می شوند. این عضلات که اسفنکتر نام دارند به بلوس اجازه می دهند حین ممانعت از حرکت در جهت اشتباه به جلو حرکت کند.
هر دو اسفنکترهای مری، یعنی ابتدا بالایی و بعد پایینی، در پاسخ به فشار بلوس باز و بعد از عبور، بسته می شوند.
اسفنکتر بالایی مری مانع از برگشت بزاق و غذا به دهان خواهد شد. اسفنکتر پایینی مری هم غذا را در معده نگه داشته و مانع از برگشت آن به مری می شود.
در این صورت اسفنکترهای مری به عنوان یک سد فیزیکی برای برگشت غذا عمل می کنند.
مشکلات رایج مرتبط با بلع
- دیسفاژی (اختلال بلع) : بیماری است که در آن فرد در مراحل بلع غذا مشکل داشته و احساس درد می کند.
- تنگی مری یا آزوفاژیت خورنده : در این بیماری مری باریک می شود و به دنبال آن بلع غذا دشوار می گردد.
- بیماری رفلاکس اسید معده به مری (GERD) : بیماری ای که در آن محتوای معده مثل اسید و سایر مایعات گوارشی به مری برمی گردند و سبب سوزش سردل، درد قفسه سینه و مشکل در مراحل بلع غذا می شوند.
- آشالازی : در این بیماری عضلات مری به خوبی کار نمی کند و بنابراین بلع با مشکل روبرو می شود.
- دیورتیکول زنکر : بیرون زدگی ای که در دیواره مری ایجاد می شود، غذا را حبس کرده و در نتیجه بلع با دشواری همراه خواهد بود.
- سکته : بعد از سکته و به علت آسیب به مغز گاهی مشکلات بلع ایجاد می شوند.
- بیماری پارکینسون : افرادی که پارکینسون دارند مشکل در بلع را به علت تاثیر بیماری بر عضلات مسئول بلع تجربه می کنند.
- سرطان : انواع خاصی از سرطان مثل سرطان گلو یا مری مشکل در بلع به وجود می آورند.
ترس از بلع غذا
ترس از بلع یا فاگوفوبیا مشکلی است که در آن فرد از عمل بلع غذا و مایعات ترس و اضطراب دارد.
این عمل منجر به اجتناب از مصرف غذا می شود و در نتیجه سوء تغذیه و کاهش وزن را به دنبال خواهد داشت.
فاگوفوبیا به علت حادثه ای همچون پریدن غذا در گلو و خفگی یا مشاهده خفگی فرد دیگر رخ می دهد.
همچنین این مشکل می تواند علامت اختلال اضطرابی هم باشد. درمان فاگوفوبیا شامل تراپی، دارو درمانی، کار با گفتار درمانگر یا متخصص بلع برای بهبود عملکرد بلع و کاهش اضطراب مرتبط با بلع می شود.
اگر در عمل بلع یا هضم غذا مشکل دارید می توانید برای درمان به کلینیک دکتر فرشاد خسروی متخصص اختلال بلع در تهران مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
در ادامه لینک یک مقاله معتبر با همین عنوان را برایتان قرار دادیم تا در صورت نیاز به اطلاعات تکمیلی آن را مطالعه کنید.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541071/
