سوء هاضمه (دیس پپسی) + علت‌های احتمالی و درمان

اگر ‘گاهی اوقات دچار سوء هاضمه می شوید طبیعی است و این وضعیت جدی در نظر گرفته نمی شود.

اگر بعد از یک وعده غذایی سنگین دچار معده درد شدید معمولا می توانید آن را با مصرف یک آنتی اسید تسکین دهید. اما اگر بیشتر اوقات دچار سوء هاضمه می شوید احتمالا مشکل جدی تری وجود دارد.

سوء هاضمه گاهی به این معناست که به یک بیماری قابل درمان مانند رفلاکس اسید یا زخم پپتیک مبتلا هستید و گاهی مشکل از این موارد نیز پیچیده تر است.

اگر بیماری خاصی دارید لازم است تحت درمانی خاص قرار بگیرید. اگر سوء هاضمه عملکردی دارید، احتمالا انتخاب برنامه درمانی مناسب مدتی طول خواهد کشید.

از آنجایی که اختلالات عملکردی مبتنی بر سیستم عصبی هستند، داروهای معمولی شاید کارساز نباشند. اما داروهایی که اعصاب را هدف قرار می دهند همراه با درمان های ذهن و بدن، شانس بیشتری برای موفقیت دارند.

سوء هاضمه چیست؟

سوء هاضمه شامل مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، درد شکم، تغییرات روده‌ای و غیره می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، تنش، عفونت‌های گوارشی و مصرف داروهای خاص باشد.

سوء هاضمه درد یا ناراحتی بعد از غذا خوردن و در زمانی است که معده شروع به هضم غذا می کند. پزشکان گاهی از واژه دیس پپسی استفاده می کنند که به معنای اختلال در هضم است.

اگر بعد از خوردن غذا دچار درد یا ناراحتی معده می شوید، مشکلی در فرآیند گوارش وجود دارد. اگرچه این موضوع همیشه به معنای وجود مشکل در بدن نیست و فقط به این معناست که غذای نامناسبی خورده یا خیلی سریع غذا خورده اید.

تقریبا همه افراد گاه به گاه دچار سوء هاضمه می شوند. اما این مشکل برای برخی افراد یک اتفاق روزمره است که کیفیت زندگی آن ها را کاهش می دهد.

زمانی که سوء هاضمه به یک مشکل مهم تبدیل شود احتمالا برای تشخیص و تسکین باید به پزشک مراجعه کنید.

گاهی اوقات یک بیماری زمینه ای گوارشی وجود دارد که لازم است درمان شود و گاهی نیز هیچ توضیح ساده ای برای بروز علائم وجود ندارد.

علائم سوء هاضمه

سوء هاضمه احتمالا علائم مختلفی دارد، اما همیشه اندکی درد یا ناراحتی شکم را تجربه خواهید کرد.

شکم جایی است که بیشتر اندام های دستگاه گوارش در آن قرار دارند، بنابراین اگر در حین انجام وظایف خود با مشکل مواجه شوند، علائم مختلفی را احساس خواهید کرد.

علائم سوء هاضمه همیشه بعد از غذا خوردن و در حالی که معده در حال هضم است رخ می دهند. پزشکان این مرحله را دوره پس از غذا می نامند.

بر اساس نظر متخصصان علائم سوء هاضمه عبارتند از:

• درد اپی گاستر : اپی گاستر ناحیه مرکزی و بالای شکم است.
• احساس سوزش : اسیدهای معده و آنزیم های موجود در دستگاه گوارش یا التهاب منجر به سوزش معده می شوند.
• زود یا دیر سیر شدن : احساس سیری بلافاصله بعد از خوردن غذا یا مدت ‌ها بعد، نشان دهنده مشکل در معده است.

معمولا در افرادی که سوء هاضمه دارند علائم دیگری از جمله موارد زیر دیده می شود:

• نفخ
• گاز
• حالت تهوع
• آروغ زدن
• رگورژیتاسیون (بازگشت غذای بلعیده شده)
• بازگشت اسید
• سوزش سردل

این علائم با سوء هاضمه همپوشانی دارند، اما گاهی نیز جدا از آن رخ می دهند.

نکته : گاهی اوقات حمله قلبی علائمی شبیه سوء هاضمه دارد. اگر سوء هاضمه با تعریق، تنگی نفس یا احساس گرفتگی و فشردگی در ناحیه بالای شکم همراه است، فورا به پزشک مراجعه کنید.

سوء هاضمه چه مدت طول می کشد؟

شاید برای چند دقیقه تا چند ساعت پس از خوردن غذا علائم سوء هاضمه را تجربه کنید. 3 تا 5 ساعت طول می کشد تا معده یک وعده غذایی را قبل از انتقال به روده هضم کند.

در طول این مدت، لوزالمعده و کیسه صفرا اسید و آنزیم ها را برای کمک به هضم به معده می فرستند. این اندام ها در ناحیه اپی گاستر (بالای میانی شکم) هستند که علائم سوء هاضمه در آن ها رخ می دهد.

بیشتر بخوانید : راهکارهایی برای هضم بهتر غذا

علت احتمالی سوء هاضمه

سوء هاضمه گاه به گاه دلایلی ساده دارد. برای مثال، بسیاری از مردم پس از یک وعده غذایی به خصوص سنگین دچار سوء هاضمه می شوند و دلیل آن مشخص است، سیستم گوارشی برای هضم غذای سنگین سخت تر از حد معمول کار می کند.

معده کشیده شده، کیسه صفرا و لوزالمعده منقبض شده و همگی شیره گوارشی قوی تولید می کنند که بافت ها را تحریک خواهد کرد.

اما سوء هاضمه ای که بیشتر از یک وعده غذایی طول می کشد، یا به طور مزمن ایجاد می شود و تسکین می یابد معمولا ساده نیست و شاید عوامل مختلفی منجر به بروز مشکل شده باشند.

گاهی یک علت ارگانیک مانند بیماری وجود دارد و گاهی اوقات هیچ دلیل واضحی وجود ندارد. به این وضعیت سوء هاضمه عملکردی می گویند.

اختلالات عملکردی دستگاه گوارش زمانی اتفاق می ‌افتند که اعصاب دستگاه گوارش بیش از حد حساس باشند که در این حالت آستانه ناراحتی کاهش می‌ یابد.

به طور کلی علل سوء هاضمه به سه دسته تقسیم می شوند:

• عادات غذایی
• نحوه عملکرد دستگاه گوارش
• درک شما از درد و ناراحتی

علت اصلی سوء هاضمه

علت ارگانیک معمولا به اسید معده مربوط می شود. اسید باعث ایجاد احساس سوزش شده که معمولا در سوء هاضمه دیده می شود. معده دارای یک پوشش قوی است که برای محافظت از آن در برابر اسید خود طراحی شده است، اما گاهی این پوشش فرسوده می شود.

وقتی این اتفاق می افتد، معده توسط اسید تحریک شده و ملتهب می شود. التهاب پوشش معده دلایل دیگری نیز دارد که کمتر رایج هستند.

گاهی اوقات شیره معده به قسمت بالایی روده کوچک (دوازدهه) می ریزد. دوازدهه مانند معده پوشش محافظ ندارد، بنابراین اسید آسیب بیشتری به آن وارد می کند.

همچنین اسیدها از بالای معده به سمت پایین مری حرکت می کنند که به این حالت رفلاکس اسید می گویند. مری نیز برای تحمل اسید طراحی نشده است.

رفلاکس اسید علاوه بر علائم سوء هاضمه منجر به بروز علائم دیگری مانند آروغ زدن، بازگشت خون و سوزش سر دل می شود. حتی اگر پوشش معده سالم باشد این احتمال وجود دارد که رفلاکس اسید و ناراحتی مری داشته باشید.

با این حال، وقتی اسید مخاط معده را از بین می برد، به بیماری زخم معده مبتلا می شوید که باعث ایجاد زخم در معده و دوازدهه می شود. زخم پپتیک نیز باعث ایجاد نوعی درد سوزشی خواهد شد.

زخم پپتیک همراه با علائم سوء هاضمه باعث ایجاد علائم دیگری مانند سیری زودرس، حالت تهوع و نفخ خواهد شد.

در واقع، اسید و زخم معمولا علل ارگانیک سوء هاضمه مزمن هستند و پزشکان گاهی از سوء هاضمه عملکردی به عنوان “سوء هاضمه غیر زخمی” نیز یاد می کنند. اما به طور کلی، سوء هاضمه عملکردی رایج تر از سوء هاضمه در نتیجه علل ارگانیک است.

سایر علل سوء هاضمه

عوامل مرتبط با رژیم غذایی و سبک زندگی که در ایجاد سوء هاضمه گاه به گاه نقش دارند عبارتند از:

• خوردن بیش از حد یا خیلی سریع : پرخوری معده را کشیده و احتمال خروج اسید از بالای آن را افزایش می دهد.
• چربی بیش از حد در رژیم غذایی : محتوای چربی بالا باعث تحریک اسیدها و آنزیم های بیشتر می شود که بافت ها را تحریک می کنند.
• عدم تحمل غذایی : گاهی در هضم برخی غذاها مشکل دارید.
• سیگار کشیدن و مصرف الکل : هر دوی این مواد پوشش مخاطی را در سراسر دستگاه گوارش تحریک می کنند و باعث التهاب می شوند.
• مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند آسپرین و ایبوپروفن) : بسیاری از این داروها پوشش معده را از بین می برند.
• استرس و اضطراب : دستگاه گوارش از طریق اعصاب با مغز ارتباط نزدیکی دارد و هر یک بر دیگری تأثیر می گذارند.

بیماری هایی که در ابتلا به سوء هاضمه مزمن نقش دارند عبارتند از:

• زخم پپتیک
• رفلاکس اسید معده
• هیپرکلریدری (اسید بیش از حد معده)
• گاستریت (التهاب مخاط معده)
• گاستروپارزی (تخلیه کند معده)
• فتق هیاتال (معده در اثر ضعف دیافراگم به سمت بالا حرکت می کند)
• رشد بیش از حد باکتری در معده یا روده کوچک
• اختلالات اشتها
• سنگ کیسه صفرا
• التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت)
• التهاب پانکراس (پانکراتیت)
• سندرم روده تحریک پذیر
• بیماری سلیاک
• انسداد روده کوچک
• سرطان معده
• حساسیت احشایی

درمان خانگی سوء هاضمه

سوء هاضمه در بسیاری از افراد با مصرف داروهای ضد اسید بدون نسخه مانند Tums، Rolaids و Pepto-Bismol تسکین می یابد. آنتی اسیدها اسید معده را برای جلوگیری از تحریک بافت ها خنثی می کنند.

این داروها برای سوء هاضمه گاه به گاه که علت آن اسید است اثربخشی کامل دارند، اما نباید آن ها را زیاد مصرف کنید. اگر سوء هاضمه مزمن دارید یا مصرف آنتی اسیدها کمکی نمی کند باید به پزشک مراجعه کنید.

آیا نوشیدن آب کمکی به درمان سوء هاضمه می کند؟

نوشیدن جرعه های کوچک آب زمانی که دچار سوء هاضمه می شوید تا حدودی مفید است. اگر رفلاکس اسید داشته باشید، آب به شستن اسید کمک می کند.

اگر به نظر می رسد معده دیر هضم است و غذا را آزاد می کند، نوشیدن کمی آب به حرکت مواد کمک کرده و در عین حال اسید را رقیق می کند.

اما آنقدر آب ننوشید که معده را بزرگ کند، زیرا در این صورت اثر معکوس خواهد داشت.

درمان سوء هاضمه مزمن

اگر به دلیل سوء هاضمه مزمن به پزشک مراجعه کنید، از شما درباره علائم، سوابق پزشکی، رژیم غذایی و سبک زندگی سؤالاتی پرسیده می شود.

همچنین پزشک شما را برای یافتن علائم بیماری به صورت فیزیکی معاینه می کند. بسته به یافته ها احتمالا آزمایشات دیگری برای تأیید یا رد یک وضعیت خاص تجویز شده و گاهی نیز داروهای مسدودکننده اسید تجویز می شود.

مسدود کننده های اسید تجویزی عبارتند از:

آنتاگونیست های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2) : این داروها با مسدود کردن مواد شیمیایی که به بدن می‌ گویند اسید تولید کند (هیستامین)، اسید معده را کاهش می ‌دهند.

می توانید این داروها را بیشتر از آنتی اسیدها مصرف کنید، اما همیشه اثر طولانی مدت ندارند و گاهی بدن با آن ها سازگاری نخواهد داشت.

مهارکننده های پمپ پروتون : این داروها مسدود کننده های اسید قوی تری هستند که باعث بهبودی بافت ها می شوند.

اگر علائم نسبتا شدید باشند یا زخم و سایر آسیب های بافتی در دستگاه گوارش وجود داشته باشد، احتمالا پزشک این داروها را تجویز می کند.

مهارکننده های پمپ پروتون در برابر اسید بسیار مؤثر هستند و می توانید آن ها را طولانی مدت مصرف کنید.

داروهای دیگر برای بهبود سوء هاضمه شامل موارد زیر هستند:

• عوامل پروکینتیک : داروهایی که عملکرد سیستم گوارش را سرعت می بخشند.
• آنتی بیوتیک ها : داروهایی که در صورت رشد بیش از حد باکتری در معده یا روده تجویز می شوند.

برای جلوگیری از سوء هاضمه چه اقداماتی می توان انجام داد؟

سعی کنید در یک وعده زیاد غذا نخورید و شام را خیلی دیر میل نکنید. قبل از دراز کشیدن صبر کنید تا غذا هضم شود. به غذاها و نوشیدنی هایی که علائم را تحریک می کنند توجه کنید و در صورت امکان مصرف آن ها را کاهش دهید.

برخی افراد متوجه می شوند که اقدامات عمومی مانند خواب کافی و ورزش، مدیریت استرس و کاهش وزن به بهبود سوء هاضمه کمک می کند.

اگر به طور منظم از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی استفاده می کنید، گزینه های جایگزین را در نظر بگیرید.

بیشتر بخوانید : فقر مواد مغذی یا سوء تغذیه

چه زمانی باید برای سوء هاضمه به دنبال مراقبت های پزشکی باشم؟

اگر سوء هاضمه مداوم دارید که با مصرف آنتی اسیدها برطرف نمی شود، یا اگر به طور مکرر از آنتی اسیدها استفاده می کنید و نیاز به یک برنامه طولانی مدت دارید به پزشک مراجعه کنید.

همچنین در صورت داشتن علائم هشدار دهنده همراه با سوء هاضمه از جمله موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:

• اختلال بلع
• تنگی نفس
• احساس گرفتگی در سینه
• وجود خون در مدفوع
• تهوع و استفراغ
• کاهش وزن غیر قابل توضیح

برخی درمان های طب سنتی سوء هاضمه

1. نعناع: از نعناع می‌توان برای تسکین سوزش معده و درد شکم استفاده کرد. بهترین روش مصرف نعناع این است که آن را به صورت چای تهیه کنید و میل کنید.
2. زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضد التهابی و آرامبخشی است که می‌تواند به کاهش درد شکم و سوء هاضمه کمک کند. بهترین روش مصرف زنجبیل این است که آن را به صورت ترشی یا آب‌نبات تهیه کنید و مصرف کنید.
3. رازیانه: رازیانه دارای خواص ضد تشنج، ضد التهابی و ضد اسپاسم است که می‌تواند به کاهش درد شکم کمک کند. بهترین روش مصرف رازیانه این است که آن را به صورت ترشی یا چای تهیه کنید و مصرف کنید.
4. چای زعفران: زعفران دارای خواص ضد التهابی و ضد اسپاسم است که می‌تواند به کاهش درد شکم و سوء هاضمه کمک کند.
5. آویشن: آویشن دارای خواص
6. ضد التهابی و ضد باکتریایی است که می‌تواند به کاهش علائم سوء هاضمه کمک کند. بهترین روش مصرف آویشن این است که آن را به صورت چای تهیه کرده و میل کنید یا از آن برای تهیه غذا و پخت مورد استفاده قرار دهید.
7. بابونه: بابونه دارای خواص ضد التهابی و آرامبخشی است که می‌تواند به کاهش سوزش معده و درد شکم کمک کند. بهترین روش مصرف بابونه این است که آن را به صورت چای تهیه کنید و میل کنید.

سوء هاضمه رایج بوده و معمولا وضعیت خطرناکی نیست. اما سوء هاضمه مکرر می تواند به یک مشکل واقعی تبدیل شود و در خوردن، خواب و کیفیت زندگی اختلال ایجاد کند. یک پزشک با تجربه به شما در تشخیص این عوامل کمک خواهد کرد. برای تشخیص و درمان سوء هاضمه می توانید به کلینیک دکتر فرشاد خسروی در تهران مراجعه کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.