سرطان دستگاه گوارش – انواع، علائم و درمان
مسیر گوارشی حدود هفت و نیم متر طول دارد که از دهان تا مقعد کشیده شده است. هر چیزی که می خورید پس از عبور از مری، در معده تجزیه شده و به روده کوچک می ریزد تا مواد مغذی آن استخراج شوند.
در نهایت مواد زائد از طریق روده بزرگ و مقعد دفع می شوند.
گاهی اوقات در یکی از این اندام ها به علت تغییر DNA که سبب رشد غیر طبیعی سلول ها می شود، تومور رشد می کند.
علت این تغییر هر چیزی می تواند باشد. از بیماری زمینه ای و نهفته گرفته تا سبک زندگی و ژنتیک فرد.
سرطان دستگاه گوارش چیست؟
سرطان دستگاه گوارش شامل سرطان اندام های موجود در دستگاه گوارش است یعنی معده، کبد، پانکراس، روده کوچک، روده بزرگ، مقعد، رکتوم و کیسه صفرا.
سرطان دستگاه گوارش مجموعه ای از اختلالات و بیماری های پیچیده و متنوع است که به شکل های نادر و ارثی و یا شایع و متناوب تقسیم می شوند.
هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی در بروز این سرطان ها دخیل هستند و سبب تبدیل بافت نرمال به غیر طبیعی، ضایعه های پیش سرطانی و در نهایت توده های بدخیم می شوند.
در حالی که مکانیسم های ژنتیکی ویژه ای در یک بافت خاص سلولی و بافتی، بهتر مورد توجه قرار می گیرند، اما ویژگی های مشترک بسیاری بین سرطان های دستگاه گوارش با منشا‌های مختلف وجود دارد.
آناتومی مرتبط با دستگاه گوارش
اندام هایی که در زیر اشاره می کنیم مرتبط با سرطان دستگاه گوارش هستند:
- معده
- کبد
- پانکراس
- روده کوچک
- روده بزرگ
- رکتوم
- مقعد
- سیستم صفراوی
علت سرطان دستگاه گوارش
علت اصلی سرطان دستگاه گوارش ناشناخته است. محققان معتقدند فاکتورهای زیر نقش مهمی در ایجاد سرطان دستگاه گوارش ایجاد می کنند:
- چاقی
- عفونت
- سیگار کشیدن
- فاکتورهای خطرساز محیطی
- سابقه خانوادگی
- مصرف الکل
- مصرف بالای نمک
- مصرف زیاد چربی های حیوان
بیشتر بخوانید : درمان التهاب دستگاه گوارش + علائم، تشخیص و پیشگیری
علائم سرطان دستگاه گوارش
علائم سرطان دستگاه گوارش متفاوت بوده و بستگی به نوع سرطان دارد:
- درد شکم، حساسیت به لمس یا ناراحتی در آن ناحیه
- تغییر ناگهانی در حرکات روده مثل تغییر در قوام، تعداد دفعات یا شکل دفع
- خونریزی مقعد یا خون در مدفوع
- نفخ
- خستگی
- مشکل در هضم
- احساس نفخ بعد از خوردن غذا
- سوزش سر دل
- از دست دادن اشتها
- ورم معده
- یبوست یا اسهال
- ضعف و خستگی
- تهوع / استفراغ
- زردی پوست و چشم
- کاهش وزن غیر عمدی
عوامل خطرساز در بروز سرطان دستگاه گوارش
برخی فاکتورهای مهم دخیل در سرطان دستگاه گوارش عبارتند از:
- سیگار
- الکل
- افزایش سن
- چربی های حیوانی
- نمک و غذاهای نگهداری شده در شرایط بد
- پانکراتیت مزمن
- اضافه وزن
- جراحی معده به علت زخم
- افراد با گروه خونی A
- عفونت به علت ویروس اپشتین بار
- برخی ژن های خاص
- کار کردن در صنایع زغال سنگ، فلز، چوب یا پلاستیک
- قرارگیری در معرض آزبست
تشخیص سرطان دستگاه گوارش
پزشکان از تست های مختلفی جهت تشخیص سرطان و گسترش احتمالی آن به سایر بخش های بدن استفاده می کنند. معمولاً این تست ها انجام می شوند:
- آندوسکوپی
- کلونوسکوپی
- بلع باریوم
- تصویربرداری هایی مثل سی تی اسکن، MRI و پت اسکن
- تست کنتراست
- لاپاراسکوپی تشخیصی
انواع سرطان دستگاه گوارش
سرطان دستگاه گوارش در اندام ها و اعضای مسیر گوارشی مثل معده، کبد، روده بزرگ و کوچک، پانکراس، کیسه صفرا و مری رخ می دهد.
سرطان پیشرفته دستگاه گوارش یعنی سرطانی که در ناحیه شکم آغاز شده و به یک یا چند عضو دیگر همچون کبد یا ریه ها رسیده است.
هدف درمان، کنترل و کمک به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی است. گاهی اوقات با تشخیص اولیه، سرطان از قبل گسترش یافته و یا بعد از درمان بازگشت داشته است.
مجرای صفراوی
سرطان مجرای صفراوی (کلانژیوکارسینوما) سرطانی نادر اما مهاجم است. مجرای صفراوی لوله هایی باریک هستند که صفرا را حمل می کنند.
صفرا مایعی گوارشی است و لوله های صفرا بر بین کبد، مجرای صفرا و روده کوچک قرار دارند.
سرطان در هر قسمت از سیستم صفراوی ممکن است آغاز شود. این سرطان به سه دسته تقسیم می شود:
- اینتراهپاتیک که از مجرای کوچک تر صفرا در داخل کبد آغاز می شود
- پری هیلار که از هیلوم آغاز می شود یعنی جایی که مجراهای چپ و راست هپاتیک به هم متصل شده و از کبد خارج می شوند
- سرطان دیستال که در پایین مجرای صفراوی ایجاد شده یعنی نزدیک به روده کوچک
سرطان پری هیلار و دیستال، سرطان های مجرای صفراوی اکستراهپاتیک هستند چون از خارج از کبد آغاز می شوند.
علائم عبارتند از : زردی، خارش شدید پوست و مدفوع سفید.
بیشتر بخوانید : متخصص گوارش در تهران
مری
سرطان مری در داخل مری آغاز می شود یعنی لوله ای خالی و عضلانی که غذا و مایعات را از دهان به معده می رساند.
سرطان از لایه های داخلی دیواره مری آغاز شده و به لایه های خارجی می رسد. تومورها قابلیت متاساز به غدد لنفاوی و سایر اندام ها را دارند.
- کارسینومای سلولی سنگ فرشی : سرطان از لایه های داخلی مری (موکوس) آغاز شده که دارای سلول های سنگ فرشی است.
این مورد بیشتر در ناحیه گردن (سرویکال) و دو سوم فوقانی حفره سینه دیده می شود.
- آدنوکارسینوم : سرطانی که در سلول های سازنده غشا آغاز شده و اغلب در یک سوم پایینی مری تجربه می شود.
علائم شامل مشکل در بلع، درد قفسه سینه، کاهش وزن، از دست رفتن اشتها، گرفتگی صدا، سرفه مداوم، سکسکه، پنومونی و استخوان درد است.
کبد
سرطان کبد در سلول های این عضو آغاز می شود. کبد اندامی به اندازه یک توپ است که در سمت راست بالای شکم قرار دارد.
- کارسینوما هپاتوسلولار : رایج ترین نوع سرطان کبد در سلول اصلی کبد (هپاتوسیت) آغاز می شود.
- سایر انواع سرطان کبد مثل اینتراهپاتیک، کلانژیوکارسینوما و هپاتوبلاستوما کمتر رایج هستند.
- سرطانی که به کبد گسترش یابد رایج تر از سرطانی است که از سلول های کبد آغاز می شود. این سرطان متاستاتیک نام دارد و نام آن از عضوی گرفته می شود که سرطان از آنجا آغاز شده است.
داشتن علائم در استیج های اولیه سرطان کبد زیاد رایج نیست. بعد ها علائم عبارت خواهند بود از کاهش وزن، درد شکم، استفراغ و زردی.
پانکراس
سرطان در بافت های این عضو آغاز می شود یعنی عضوی در شکم که پشت بخش پایینی معده قرار دارد و آنزیم هایی جهت کمک به هضم و تولید هورمون های کنترل کننده قند خون تولید می کند.
- آدنوکارسینوم مجرای پانکراس : شایع ترین نوع سرطان پانکراس است که در پانکراس شکل می گیرد و در سلول های مجرایی آغاز می شود. یعنی جایی که آنزیم های هضم غذا را از پانکراس خارج می کند.
سرطان پانکراس به ندرت در سطوح ابتدایی تشخیص داده می شود چون اغلب علائمی ندارد مگر اینکه به سایر اندام های بدن برسد. علائم عبارتند از کاهش وزن و از دست دادن اشتها.
تومورهای نوراندوکرین و کارسینوئید
تومور کارسینوئید در سیستم نورواندوکرین شکل می گیرد. این تومور از سلول هایی تشکیل شده که به بسیاری از اندام های بدن گسترش یافته است.
این سلول ها نورواندوکرین نام دارند چون مثل سلول های عصبی و درون ریز عمل می کنند.
تومورهای کارسینوئید به آرامی رشد کرده و در نقاط مختلفی از بدن آغاز می شوند. این نقاط عبارتند از:
- فورگات (پیش شکم) یعنی ریه ها و معده
- میدگات (میان شکم) یعنی روده کوچک، آپاندیس و بخش ابتدایی روده بزرگ
- هیندگات (قسمت خلفی) یعنی انتهای روده بزرگ، رکتوم و اندام های تولید مثل همچون تخمدان ها یا بیضه ها
علائم اغلب تا مراحل انتهایی بیماری ظاهر نشده و پنهان هستند از جمله اسهال و گرگرفتگی پوست.
روده کوچک
سرطان روده کوچک در مسیر گوارشی رخ می دهد. این سرطان از سایر انواع سرطان های دستگاه گوارش کمتر رایج است.
روده کوچک از سلول های مختلفی تشکیل شده بنابراین انواع گوناگونی از سرطان در این ناحیه شکل می گیرد. چهار نوع از شایع ترین سرطان های روده کوچک عبارتند از:
- آدنوکارسینوم : این سرطان در سلول های غده ای درون روده کوچک آغاز می شود.
- تومورهای کارسینوئید : نوعی از تومور نوروآندوکرین که به آرامی رشد می کند و شایع ترین نوع تومور روده کوچک است.
- لمفوما : این نوع سرطان در سلول های سیستم ایمنی به نام لمفوسیت آغاز می شود.
- سارکوماها : این نوع سرطان در بافت های اتصالی مثل عضلات آغاز می شود. شایع ترین سارکوماها در روده کوچک به عنوان تومورهای استرومال گوارشی شناخته می شوند.
علائم این سرطان‌ها عبارتند از درد شکم، تهوع، استفراغ، کاهش وزن بی دلیل، خستگی، مدفوع سیاه رنگ، آنمی و زردی پوست.
معده
سرطان معده نادر اما بسیار خطرناک است. سرطان معده وقتی رخ می دهد که سلول های معده به طرز غیر قابل کنترلی تقسیم شوند و تومور ایجاد شود.
با پیشرفت سرطان، این تومور به بافت های اطراف حمله کرده آنها را نابود می کند. همچنین مانع از عبور غذا شده و به اندام های دیگر متاستاز می کند.
انواع گوناگونی از سرطان معده وجود دارد که بستگی به سلول های شروع کننده سرطان دارد از جمله:
- آدنوکارسینوم : شایع ترین نوع سرطان معده که در غدد غشایی آغاز می شود
- تومورهای استرومال گوارشی (GIST) : که سارکومای گوارشی هم نامیده می شود و روی سلول های گوارشی دستگاه گوارش تاثیر می گذارد یعنی روده کوچک یا معده
- تومورهای کارسینوئید : این نوع از سرطان روی سلول های معده که هورمون تولید می کنند تاثیر می گذارد و تومور نوروآندوکرین هم نامیده می شود.
چون علائم ممکن است با مشکلات کمتر جدی تر اشتباه گرفته شوند، مثلاً با سوزش سر دل یا سوء هاضمه، بنابراین تا استیج های پیشرفته قابل شناسایی نیست.
درمان سرطان دستگاه گوارش
درمان سرطان دستگاه گوارش بستگی به استیج و میزان گسترش سرطان، نوع سرطان و شرایط کلی سلامت فرد، سن او و ترجیحاتش دارد.
جراحی رایج ترین روش درمان سرطان به شمار می آید. در سرطان های معده، پانکراس، کبد یا هر شکلی از سرطان دستگاه گوارش، جراحی معمولاً اولین راه است.
پزشک جراحی را برای برداشتن بافت های درگیر، همراه با شیمی درمانی و پرتو درمانی توصیه می کند.
در سطوح پیشرفته سرطان که دیگر جراحی راهکار مفیدی نیست، پزشک از شیمی درمانی و پرتو درمانی جهت کنترل گسترش بیماری استفاده می کند.
همه جراحی های گوارشی یا از طریق لاپاراسکوپی و هیسترکتومی کامل و یا جراحی باز شکمی انجام می شوند.
برای تشخیص و درمان انواع سرطان دستگاه گوارش می توانید به کلینیک تخصصی دکتر فرشاد خسروی در تهران مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
