اختلال بلع چیست؟
در این مقاله تعریف جامعی از بیماری و مشکل بلع که به آن اختلال بلع یا دیسفاژی می گویند را خواهیم داشت. به علائم و نشانه های این بیماری اشاره کرده و راه های تشخیص و درمان اختلال بلع را مورد بررسی قرار می دهیم.
تعریف اختلال بلع
اختلال در بلع غذا به عدم توانایی در بلع مایعات و غذاها گفته می شود که معمولا افراد هنگام بلع غذا یا نوشیدنی ها دچار احساس گیر کردن غذا و یا خفگی می شوند. نام دیگر این اختلال دیسفاژی است.
اختلال بلع می تواند در سنین مختلف کودکان، بزرگسالان و به خصوص سالمندان رخ دهد.
علائم اختلال بلع
- وارد شدن غذا و مایعات به لوله تنفسی
- احساس خفگی
- احساس وجود یک توده در گلو
- بلع دردناک
- کاهش شدید وزن
- صاف کردن مدام گلو
- سرفه‌های مزمن
- افزایش زمان مورد نیاز برای بلع هر وعده
- خس‌خس سینه
متخصص ارزیابی و درمانگر اختلال بلع
در ابتدایی ترین مرحله این توضیح را بر خود واجب دانستم که خدمت خوانندگان محترم این مقاله عرض کنم که تشخیص اختلال بلع به عهده پزشک است.
ارزیابی و درمان مشکل بلع به عهده کارشناس، کارشناس ارشد و یا دکترای آسیب شناسی گفتار و زبان (همکاران گفتاردرمانگر) می باشد.
تشخیص اختلال بلع
پزشک شما حتما یک معاینه بالینی (معاینه جسمی) برای تشخیص اختلال بلع انجام می دهد و شاید از آزمایشات مختلفی برای تعیین علت مشکل بلع شما استفاده کند.
این آزمایشات میتوانند شامل موارد زیر باشند:
اشعه ایکس با یک ماده کنتراست (استفاده از سولفات باریوم)
شما یک محلول رقیق از سولفات باریوم را وارد دهان خود می کنید، سپس با دستور پزشک آن را قورت می دهید.
پس از انجام عمل بلع، پزشک به دنبال تغییراتی در مری یا حلق شما می گردد و گاها انسداد هایی را کشف می کند که علت ایجاد اختلال بلع هستند.
مطالعه بلع پویا (ویدیوفلوروسکوپی)
شما مواد غذایی دارای روکش باریوم را با غلظت های مختلف قورت می دهید.
در این حین پزشک، مواد غذایی را دنبال می کند و بلع شما را از دهان تا معده مورد بررسی قرار می دهد.
این عکس ها و ویدیوها می توانند مشکلات موجود در هماهنگی عضلات دهان و حلق را در هنگام بلع نشان دهند و تعیین می کنند که آیا غذا به درستی وارد مری می شود و یا وارد نای (لوله تنفسی) می شود. ورود مواد غذایی به ریه از علائم شاخص اختلال بلع است.
آندوسکوپی (معاینه مری)
پزشک با کمک یک وسیله انعطاف پذیر نازک که مجهز به لامپ است (اندوسکوپ)، انتهای حلق و مری بیمار را می بیند.
پزشک تان ممکن است از مری بافت برداری (بیوپسی) کند تا هر گونه التهاب، تنگ شدگی یا تومور را شناسایی کند.
بیشتر بخوانید : آندوسکوپی چیست و مراحل آن به چه صورت است؟
ارزیابی عمل بلع به کمک اندوسکوپ انعطاف پذیر – FEES
در این تست، متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع، حلق و مری را در زمانیکه در حال بلع هستید با یک دوربین مخصوص و لوله مجهز به لامپ (اندوسکوپ) معاینه می کند. تفارت این تست با آندوسکوپی در این است که لوله آندوسکوپ انعطاف پذیر است و متخصص بلع این لوله را از بینی بیمار وارد می کند. با توجه به همین موضوع بیمار می تواند در حین تصویر برداری عمل بلع را انجام دهد.
تست عضلات مری (مانومتری)
در مانومتری پزشک یک لوله کوچک را به داخل مری می فرستند که به یک ضبط کننده فشار، متصل است تا انقباض عضلات مری را در حین بلعیدن ارزیابی کند.
اسکن های تصویربرداری
این اسکن ها می توانند شامل سی تی اسکن و MRI باشند که بنا به صلاحدید و تشخیص پزشک متخصص درخواست می شوند.
درمان دیسفاژی یا اختلال در بلع
درمان اختلال بلع به نوع یا علت ایجاد مشکل بستگی دارد.
برای اختلال بلعی که محدود به دهان و حلق می باشد، پزشک بیمار را به یک گفتاردرمانگر که در زمینه اختلال بلع متخصص است معرفی می کند؛ درمانگر هم ممکن است از روشهای زیر استفاده کند:
تمرینات تخصصی در حوزه تقویت و هماهنگی عضلات بلع
تمرینات تخصصی وجود دارد که میتواند به هماهنگ سازی ماهیچه های بلع کمک کند یا عصب های مربوط به بلع را مجدداً تحریک کند.
تکنیک های تسهیل کننده بلع
درمانگر به شما تکنیک هایی را در مورد نحوه قرار گیری غذا، نحوه پوزیشن بدن در حین بلع و نکات این چنینی آموزش می دهد که به راحت تر شدن بلع کمک کند.
همچنین تمرینات و تکنیک های جدید بلع را به بیمار آموزش می دهد تا کمی ضعف و ناهماهنگی عصبی عضلانی ایجاد شده در عضلات بلع بیمار و همچنین مشکلات شناختی به ویژه در بیماران آلزایمر و دمانس کاهش پیدا کند.
مشکل بلع مری
رویکردهای درمان برای نارسایی بلع مری عبارتند از:
دیلاتاسیون مری (باز کردن مری)
پزشک شما ممکن است برای عضلات منقبض مری (آشالازی) یا تنگی مری، از یک اندوسکوپ با یک بالن متصل به اندوسکوپ استفاده کند. تا عرض مری شما را به آرامی باز و منبسط کند. و یا یک (یا چند) لوله انعطاف پذیر را از مری تان عبور دهد. تا مری را باز و کرده و آن را اتساع بخشد.
جراحی مری
برای یک تومور مری، آشالازی یا دیورتیکول حلقی-مروی، به منظور باز شدن مسیر مری ممکن است از جراحی استفاده شود.
تجویز دارو
اختلال بلع همراه با بازگشت اسید معده به مری (GERD) را میتوان با تجویز داروهای دهانی به منظور کاهش اسید معده درمان کرد.
ممکن است لازم باشد این داروها را بمدت طولانی مصرف کنید.
اگر اسینوفیلیک اسوفاژیتیس دارید ممکن است به کورتیکواستروییدها نیز نیاز داشته باشید.
اگر اسپاسم مری دارید، داروهای شل کننده برای عضلات نیز میتواند مؤثر باشد.
اختلال بلع شدید
اگر اختلال در بلع، منجربه کاهش وزن شدید در شما شده و تقریبا نمی توانید به اندازه مناسب غذا بخورید، درمانگر شما می تواند موارد زیر را پیشنهاد کند:
رژیم غذایی مایع
این رژیم میتواند به شما کمک کند تا وزن سالم خود را حفظ کنید. و با دهیدراسیون (کم شدن آب بدن) مواجه نشوید.
یک لوله تغذیه
در موارد حاد اختلال بلع، از یک لوله تغذیه ( لوله تغذیه از طریق بینی، یا معده، یا روده) نیاز پیدا کنید که از بینی یا معده مستقیما وارد معده می شوند.
لوله تغذیه از بینی وارد می شود و مستقیما از مری عبور کرده و وارد معده میشود.
جراحی برای بهبود مشکل بلع
در بعضی موارد برای بهبود مشکلات بلعی که به دلیل تنگ شدگی یا انسداد حلقی، یا فلجی تار صوتی به وجود آمده است، جراحی پیشنهاد می شود. این مشکلات عبارتند از:
بهتر است بعد از جراحی، حتما تحت نظر یک گفتاردرمانگر که متخصص بلع است قرار گیرید.
نوع درمان جراحی به علت مشکل بلع بستگی دارد. مثالهایی از این قبیل عبارتند از:
مایوتومی هلر (لاپاروسکوپی)
برای جراحی عضلات (اسفنگتر) در قسمت انتهایی پایین مری استفاده میشود. زمانیکه (در افراد مبتلا به آشالازی) این ماهیچه ها نمیتوانند باز شوند و غذا را از مری به معده منتقل کنند.
اتساع مری
پزشک شما آندوسکوپ را به وارد مری می کند. بالن متصل به آنرا پر از باد کرده تا عرض مری را به آرامی بازتر کند.
این درمان برای یک ماهیچه یا اسفنگترهای سفت در انتهای مری (آشالازی)، تنگ شدگی مری، یک حلقه بافت نابهنجار واقع در محل اتصال مری و معده استفاده میشود.
یا اینکه ممکن است پزشک شما بجای بالن، یک (یا چند) لوله انعطاف پذیر با قطرهای مختلف را از مری تان عبور دهد.
استنت گذاری
پزشک میتواند یک لوله فلزی یا پلاستیکی (استنت) را هم عبور دهد تا تنگ شدگی یا انسداد در مری را باز کند.
بعضی از استنت ها (مانند استنت هایی که برای افراد سرطانی استفاده میشوند) دائمی هستند. بعضی از استنت ها هم موقتی هستند و بعد از بهبودی پزشک آن را خارج می کند.
بیشتر بخوانید : عمل استنت گذاری مری
آزمایشات بالینی
اگر در بلعیدن مشکل دارید حتماً به دکتر خسروی (متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع) مراجعه کنید و توصیه های او را اجرا کنید
سبک زندگی و درمان های خانگی اختلال بلع
همچنین کارهایی هستند که میتوانید برای کاهش علائم این عارضه انجام دهید:
تغییر عادات غذا خوردن
سعی کنید کم بخورید و همیشه بخورید.
مطمئن شوید که غذاها را به تکه های کوچکتری تقسیم کنید. غذا را بخوبی بجویید و کندتر غذا بخورید.
(این توصیه مخصوص بیمارانی است که اختلال بلع آنها بصورت ورود غذا به نای، سرفه های مکرر و عفونت های ریوی است.
اگر زمان غذا خوردن شما بسیار زیادتر از حالت عادی است، این توصیه برای شما کاربردی ندارد)
امتحان کردن غذاهایی با بافت های مختلف
اگر در بلع مایعات مشکل دارید، سعی کنید مایعات مختلف را با غلظت های مختلف (مثلا تبدیل شیر به شیر موز که غلیظ تر است) و در پوزیشن های متفاوت (مثلا سرتان را کمی پایین بگیرید) بنوشید. و دریابید که کدام یک برای شما راحت تر و بی زیان تر است.
این کارها باعث می شوند که شما بفهمید آیا بعضی از بافت ها مشکلات بیشتری برای شما ایجاد میکنند یا نه.
بعضی از افراد در قورت دادن مایعات رقیق مانند قهوه و آبمیوه مشکل دارند. و غذاهای چسبناک مانند کره یا کارامل هم میتوانند بلعیدن را برای این افراد مشکل سازند.
بنابراین حتما با یک متخصص بلع مشورت کنید. تا رژیم غذایی مناسب را دریافت نمایید.
لطفا از غذاهایی که در بلعیدن شان مشکل دارید پرهیز کنید.
عدم استفاده از الکل، دخانیات و کافئین
اینها میتوانند درد و سوزش معده را افزایش دهند.
آماده شدن برای قرار ملاقات (دریافت نوبت اختلال بلع) خود
اگر در بلعیدن مشکل دارید حتما به یک متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع مراجعه کنید.
بسته به اینکه علت آن چه باشد، پزشک ممکن است شما را به متخصص گوشحلق و بینی، پزشک متخصص در درمان اختلالات گوارشی (متخصص معده و روده) یا پزشک متخصص بیماری های دستگاه عصبی (متخصص اعصاب) ارجاع دهد.
همچنین ممکن است متخصص بلع، بدون ارجاع به سایر پزشکان اختلال بلع شما را کاملا درمان کند.
در اینجا نکاتی را یادآوری میکنیم که در موقع مراجعه به پزشک به دردتان می خورد.
بیشتر بخوانید : 13 درمان طبیعی برای درمان اختلال بلع
کارهایی که میتوانید انجام دهید
- از چیزهای منع شده قبل از قرار ملاقات آگاهی پیدا کنید. وقتی که نوبت می گیرید سوال کنید آیا قبل از رسیدن نوبت در موعد تعیین شده، کاری هست که باید پیشاپیش انجام دهید: بعنوان مثال نخوردن بعضی غذاها.
- فهرستی از نشانه های عارضه خود تهیه کنید. از جمله نشانه هایی که ممکن است با دلیل گرفتن نوبت پزشک مورد نیاز ارتباطی نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی مهم خود را یادداشت کنید. از جمله استرس های اصلی یا تغییرات اخیر در زندگی شخصی خود.
- نام تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف میکنید را یادداشت کنید.
- سوالاتی که میخواهید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید.
تعدادی از سوالات پایه که میتوانید برای اختلال بلع از پزشک بپرسید عبارتند از:
- علت این نشانه هایی از اختلال بلع که دارم چیست؟
- چه آزمایشاتی را باید انجام دهم؟
- آیا این یک عارضه موقتی است، یا یک عارضه طولانی مدت؟
- آیا نیازی هست که رژیم غذایی خاصی را رعایت کنم؟
- آیا بروشور یا منابع چاپی دیگری هست که به من کمک کنند؟
- شما چه وبسایت هایی را پیشنهاد میکنید؟
رفتارهای قابل توقع از پزشک
احتمالاً پزشک سوالات زیر را از شما می پرسد:
- علائم اختلال بلعتان از چه زمانی آغاز شدند؟
- آیا علائم همیشگی هستند، یا گهگاه دیده میشوند؟
- آیا چیزی به بهبود این علائم کمک کند؟
- آیا چیزی علائم اختلال بلع شما را تشدید می کند؟مثلا آیا بلعیدن بعضی غذاها از سایر غذاها سخت تر است؟
- آیا در قورت دادن جامدات، مایعات، یا هر دوی آنها مشکل دارید؟
- آیا در هنگام بلعیدن دچار سرفه یا حالت تهوع می شوید؟
- آیا در گذر زمان اختلال بلع شما بدتر شده است؟
- آیا بعد از قورت دادن غذاها، آنها را بالا می آورید (قی کردن)؟
- آیا وزن تان کم شده است؟
کارهایی که به روند درمان مشکل بلع کمک میکند
برای مشکل بلع تا زمانیکه وقت نوبت دکترتان می رسد، میتوانید غذاها را آرام تر و کامل تر بجویید. اگر سوزش معده یا GERD دارید سعی کنید غذاها را در تکه های کوچکتری قورت دهید. و (دقیقاً) قبل از خواب غذا نخورید.
داروهای ضد اسید معده هم میتوانند یک راهکار موقتی باشند.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
آدرس: تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
برای مطالعه بیشتر به مقاله زیر مراجعه کنید. مقاله از پایگاه علمی pubmed قرار داده شده است.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34391544/
سلام وقت بخیر ممنون از سایت خوبتون برای این مطالب ارزشمند و مفید
سلام با تشکر از شما