علت اسهال + علائم، درمان و شرایط خطرساز
اسهال چیست
اسهال سبب بروز حرکات غیر طبیعی و مکرر روده در فرد می شود که مدفوعی شل و آبکی را در پی دارد.
اسهال مدفوعی که هر روز صبح دفع می شود نیست. فردی که اسهال دارد به سرعت و در دفعات متعدد به سمت سرویس بهداشتی می دود.
اسهال پدیده ای طبیعی است و می تواند بدون مداخلات درمانی حل شود. وقتی اسهال دارید، احساس نفخ و از دست دادن اشتها با آن همراه می شود.
اگر تمایل به مصرف غذا داشته باشید، معده آن را به خوبی هضم نخواهد کرد و بنابراین احساس تهوع، کرمپ شکم و ناراحتی خواهید داشت.
در اکثر موارد، اسهال بدون دارو و با برخی درمان های خاص خانگی رفع می شود. در موارد نادر اسهال منجر به دهیدراسیون خواهد شد.
در این صورت الکترولیت های بدن از طریق مدفوع به خارج از بدن فرستاده می شوند.
اگر دهیدراسیون به خوبی درمان نشود مهلک خواهد شد. در صورتی که بدن دچار کم آبی شده، مصرف آب کافی و هیدراته نگه داشتن بدن اهمیت بسیار پیدا می کند.
چون الکترولیت ها در زمان اسهال از بدن دفع می شوند، پودر ORS را امتحان کنید تا الکترولیت های از دست رفته جبران شوند.
انواع اسهال
سه نوع اسهال وجود دارد:
- اسهال حاد
- اسهال پایدار (Persistent)
- اسهال مزمن
اسهال حاد
اسهال حاد ۱ تا ۳ روز طول می کشد. این نوع اسهال مدفوعی شل و آبکی در دفعات متعدد ایجاد می کند.
اسهال حاد به درمان نیاز نداشته و معمولا خود به خود رفع می شود.
بیشتر بخوانید : آیا خوراکی ها یا غذا می تواند عامل مدفوع خونی باشد؟
اسهال پایدار
اسهال پایدار تا ۱۲ روز طول می کشد و مدفوعی شل، سه بار در روز یا بیشتر را همراه دارد.
علت این اسهال برخی اختلالات خاص روده کوچک است. اسهال پایدار عوارضی همچون عدم رشد ایجاد می کند.
مرگ بیماران بستری با مشکل اسهال پایدار از ۱۰ تا ۱۲ درصد متغیر بوده و اکثر موارد طی ۴۸ ساعت اول ثبت شده اند.
به علاوه، نمونه مدفوع این بیماران حاوی باکتری اشرشیاکولی بود. از نظر دانشمندان، اسهال پایدار وقتی رخ می دهد که روده کوچک باعث عبور پروتئین های غذایی شود.
این امر منجر به واکنشی بسیار حساس و آسیب به روده کوچک و غشای مخاطی آن خواهد شد.
اسهال مزمن
اسهال مزمن مدفوعی شل برای سه بار یا بیشتر در روز ایجاد می کند. این اسهال بیش از ۴ هفته طول می کشد.
علت بروز اسهال مزمن گسترده است و به اسهال التهابی و ترشحی دسته بندی می شود.
عفونت باکتریایی پایدار هم منجر به اسهال مزمن خواهد شد. عفونت های میکروباکتریایی و انگلی هم اسهال مزمن ایجاد می کنند.
علائم اسهال
برخی از علائم شایع اسهال عبارتند از:
- کرمپ شکم
- تهوع و استفراغ
- نفخ
- تب
- ترشح در مدفوع
- مدفوع شل و آبکی
- دفع متعدد
- خون در مدفوع
- سردرد
- از دست دادن اشتها
- دهیدراسیون
- ضعف
علت اسهال و اسهال مزمن
علل بروز اسهال این ها هستند:
- عفونت انگلی
- عفونت ویروسی
- عفونت باکتریایی (به علت سالمونلا یا ای کولی)
- عدم تحمل غذای خاص مثل عدم تحمل لاکتوز
- آلرژی غذایی
- واکنش متضاد به دارو
- بیماری روده
- جراحی معده یا کیسه صفرا
- روتاویروس (علت رایج اسهال کودکان)
علل بروز اسهال مزمن عبارتند از:
- بیماری التهابی روده اصطلاحی برای بسیاری از بیماری های مزمن است که التهاب شکم را شامل می شود. دو مورد از شایع ترین بیماری ها، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است. برخی علائم IBD عبارتند از مدفوع خونی، خستگی، تب، تهوع، دل درد و کرمپ
- ویروس‌هایی مثل روتاویروس، نورویروس و آدنوویروس
- عفونت باکتریایی
- برداشتن کیسه صفرا
- سندرم روده تحریک پذیر
- اختلالات هورمونی
- تیروئید پرکار
- دیابت
- جراحی
- آلرژی
- بیماری روده یا اختلال عملکردی روده
- مصرف زیاد الکل، قهوه یا نوشیدنی حاوی کافئین مثل نوشابه
- مصرف روزانه برخی قند های خاص و شیرین کننده های مصنوعی مثل سوربیتول، مانیتول، فروکتوز و لاکتوز
- نوشیدن داروهای گیاهی مثل سنا
- دویدن هم سبب بروز اسهال می شود که معمولاً بعد از مسافت های طولانی ایجاد می شود
- انگل های روده سبب شدت گرفتن اسهال مزمن می شوند. این امر در کشورهای کمتر توسعه یافته با آب های آلوده بیشتر دیده شده است.
- تومورهای نادر مثل تومورهای کارسینوئید که هورمون های اسهال زا ایجاد می کنند
- سرطان هایی مثل سندرم کارسینوئید، سرطان روده، لنفوم، مدولاری تیروئید کارسینوما، پانکراتیت و فئوکروموسیتوم
داروهایی که باعث بروز اسهال می شوند
اسهال مزمن با بسیاری از داروها هم ایجاد می شود از جمله:
- آنتی بیوتیک ها مثل سفپودوکسیم، آموکسی سیلین، آمپی سیلین
- برخی داروهای ضد افسردگی مثل مهارکنندگان باز جذب سروتونین انتخابی و مهارکنندگان بازجذب سروتونین – نور آدرنالین
- ضد اسید های حاوی منیزیم هیدروکسید
- مسهل ها و نرم کنندگان مدفوع
- مهارکنندگان پمپ پروتون مثل امپرازول و لانسوپرازول
- داروهای شیمی درمانی
- مسمومیت با برخی داروها مثل لیتیوم و دیگوکسین
بیشتر بخوانید : علائم بیماری های روده بزرگ
زمان مراجعه به پزشک
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- اسهال بیش از دو روز طول کشیده و بهتر نشده است
- مدام تشنه می شوید
- درد شدید شکم یا مقعد دارید
- مدفوع خونی یا تیره است
- تب بالای ۳۹ درجه دارید
اسهال در کودکان مخصوصاً نوزادان به سرعت آنها را دهیدراته می کند. اگر اسهال کودک بیش از ۲۴ ساعت طول کشید یا موارد زیر را تجربه می کند به اورژانس مراجعه کنید:
- دهیدراسیون شدید
- تب بیش از ۳۹ درجه
- مدفوع خونی یا تیره
درمان اسهال
هدف از درمان، حذف علائم و بازیابی حرکات معمول و عادی روده است. همچنین پیشگیری از کم آبی بدن به علت اسهال هم اهمیت بسیار دارد مخصوصاً در نوزادان و بیماران مسن.
استفاده از دارو برای قطع اسهال لزومی ندارد. در صورت ممکن، بزرگسالان ۴۸ تا ۷۲ ساعت برای توقف اسهال صبر کنند و در صورت عدم قطع، دارو مصرف کنند.
با عدم مصرف دارو به بدن اجازه می دهید از طریق اسهال سموم و عوامل ایجاد کننده اسهال را دفع کند.
با این حال باید توجه ویژه ای به دهیدراسیون و علائم آن شود. اگر اسهال بیش از ۷۲ ساعت ادامه داشت به پزشک مراجعه کنید.
وقتی علت اسهال انگلی یا باکتریایی باشد پزشک آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. استفاده از داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید یا دیفنوکسیلات سلیسیلات منع مصرف دارند.
این داروها عفونت اشرشیاکلی آنتروهموراژیک را پیچیده تر می کنند. برخی پروبیوتیک ها به پیشگیری یا درمان اسهال کمک خواهند کرد.
درمان اسهال خونی به تشخیص علت زمینه ای بروز آن بستگی دارد. وقتی اسهال با خون همراه باشد، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن، سیگار، الکل، آسپرین، ضد انعقاد ها و ضد پلاکت ها باید قطع شوند.
درمان با آنتی بیوتیک تجویزی باید ادامه دار باشد. با هرگونه اسهال، دهیدراته ماندن و تغذیه مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
باید الکترولیت های از دست رفته هم جایگزین شوند مخصوصاً سدیم و پتاسیم. به همین منظور خوراکی ها و پودرهای حاوی این مواد در داروخانه ها در دسترس هستند.
به محض ظهور اولین علائم اسهال به قدر کافی آب بنوشید یعنی دو فنجان در هر ساعت.
در صورت همراه شدن استفراغ با اسهال در کودک یا هر فرد دیگری، با پزشک درباره نحوه هیدراته نگه داشتن بدن صحبت کنید.
با شروع اسهال بهتر است استراحت کنید و غذای بدون چربی و سفت کننده مدفوع میل شود مثل موز، برنج، ماست و نان تست.
عوامل خطرساز
علل بروز عوامل خطرساز اسهال در بزرگسالان عبارتند از:
- عفونت باکتریایی. این عفونت از فرد به فرد و سطوح آلوده منتقل می شود
- SIBO که یعنی عدم توازن باکتری های خوب و بد در روده کوچک. بدن نمی تواند مواد مغذی را هضم و جذب کند
- حساسیت های غذایی مثل عدم تحمل لاکتوز (نوعی قند موجود در لبنیات). محققان معتقدند عدم تحمل لاکتوز یکی از شایع ترین علل بروز اسهال در کودکان و بزرگسالان است مخصوصاً اسهال مزمن.
نکته مهم درباره عدم تحمل لاکتوز این است که تا زمان بزرگسالی و با تغییرات هورمونی مشخص نخواهد شد.
- نوشیدن آب آلوده که حاوی انگل و باکتری است.
- مسمومیت غذایی به علت مصرف غذای آلوده به میکروب های مضر
- دهیدراسیون (عدم مصرف آب کافی یا از دست رفتن آب بدن به علت اسهال / استفراغ)
- عدم هضم غذا و بیماری های مرتبط مثل سندرم روده تحریک پذیر، سندرم التهابی روده، بیماری های خود ایمنی مثل بیماری کرون
- پرخوری یا مصرف نوشیدنی های زیاد به یکباره
- خوردن میوه های کال یا بسیار رسیده در حجم زیاد
- خوردن غذاهای بسیار چرب که هضم آنها مشکل است
- مصرف بیش از حد الکل و کافئین که منجر به دهیدراسیون و سوء هاضمه می شود
- استرس احساسی عاطفی و اضطراب
- عوارض برخی داروها مخصوصاً ضد اسید ها. از نظر محققان، ضد اسید ها رایج ترین داروهای ایجاد کننده اسهال هستند چون حاوی منیزیم بوده و منیزیم مدفوع را شل می کنند
- اگر برای کنترل رفلاکس اسید معده داروهای ضد اسید مصرف می کنید بهتر است علت زمینه ای بروز سوء هاضمه را برطرف کنید.
اگر مجبور به مصرف دارو هستید آنهایی که فاقد منیزیم هستند بخورید. داروهای ملین هم به تحریک روده و در نتیجه اسهال کمک می کنند.
- سایر مکمل ها و داروها مثل آنتی بیوتیک ها، کینیدین، لاکتولوز و کولستین هم اسهال ایجاد می کنند
- مصرف بیش از حد ویتامین سی و منیزیم به صورت مکمل هم حرکات روده را سریع خواهد کرد
نتیجه
اسهال مشکلی بسیار رایج است و اکثرا به علت عدم رعایت بهداشت شخصی ایجاد می شود.
شستن دست ها قبل از مصرف غذا مانع از بروز اسهال می شود. دهیدراسیون از شایع ترین علائم اسهال بوده و در صورت عدم درمان مهلک خواهد بود.
اگر اسهال دارید، مایعات بسیاری بنوشید تا جایگزین الکترولیت های از دست رفته بشود.
عدم درمان اسهال عوارض جدی بسیاری به دنبال دارد. اگر اسهال بعد از سه روز قطع نشد برای درمان آن می توانید به کلینیک دکتر فرشاد خسروی و متخصصین گوارش ما مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری با شماره تلفن های : 02188073136 و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره 09337836820 در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینیک 02188571523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
